Haluksy to choroba zwyrodnieniowa, którą potocznie nazywa się zniekształcenie w postaci palucha koślawego (hallux valgus). Schorzenie charakteryzuje się bocznym, względem osi środkowej ciała, odchyleniem największego palca stopy. Niewielka deformacja do ok 15° w stosunku do neutralnej osi stawu jest stanowi powodu do niepokoju. Zmiana powinna nas zaniepokoić jeśli, paluch rotuje się a nawet zachodzi nad lub podchodzi pod drugi palec. Deformacja jest widoczna gołym okiem.
Haluksy – objawy
Zmiany zwyrodnieniowe wywołane halukasami nie są gwałtowne, a do rozwoju choroby dochodzi w powolny sposób. Schorzenie na samym początku nie powoduje żadnych dolegliwości u pacjentów, natomiast postępująca deformacja stawu prowadzi do wystąpienia dolegliwości bólowych oraz zaczerwienienia i opuchlizny w miejscu chorego stawu. Wraz z rozwojem choroby dochodzi do mikrourazów okołostawowych i wśródstawowych, które w efekcie prowadzą do powstania stanu zapalnego. Następnie u pacjentów cierpiących na haluksy pojawiają się trudności z chodzeniem, włożeniem stopy do buta jak również dochodzi do zaburzeń biomechaniki stopy.
Haluksy przyczyny powstawania
W związku z tym, że haluksy to przypadłość głównie kobieca (panie chorują 10 razy częściej niż mężczyźni, paluch koślawy ma prawie połowa kobiet) panuje przekonanie, że przyczyną powstawania tej deformacji jest noszenie budów na wysokim obcasie. Okazuje się jednak, że przyczyny powstawania palucha koślawego są bardziej złożone. Przede wszystkim znaczenie mają geny, jeśli w naszej rodzinie występowały haluksy, możemy być pewni, że nieodpowiednio traktowana stopa odpowie nam haluksami. Ma to związek ze specyficzną budową więzadeł i ścięgien. Schorzenie to bardzo często jest powiązane z płaskostopiem poprzecznym. Druga kwestia to noszenie obuwia – niewygodne, zbyt ciasne obuwie, o wąskim przodostopiu i zbyt wysokie buty mogą być kolejnym powodem tego schorzenia. Do powstania tej choroby przyczynia się również nadwaga i otyłość ze względu na zwiększony nacisk na stopy oraz ciąża (tu do powiększonej wagi dochodzi jeszcze rozluźnienie stawów pod wpływem hormonów).
Haluksy – diagnostyka
Haluksy są deformacją stawu widoczną gołym okiem. Ortopeda podczas konsultacji specjalistycznej dokonuje oceny ułożenia poszczególnych palców względem siebie oraz łuku stopy jak również sprawdza bolesność trzeszczki i kaletki stawowej jak również ruchomość i funkcjonalność całej stopy. Badania diagnostyczne takie jak RTG wykonane w dwóch płaszczyznach bocznej i od góry są zalecane w przypadkach kiedy dolegliwości bólowe wymykają się spod kontroli. Badania obrazowe pozwalają ortopedzie ocenić stopień deformacji stawu i okolicznych tkanek oraz pomagają mu podjąć decyzję o wykonaniu zabiegu operacyjnego.
Profilaktyka i sposoby leczenia haluksów
W przypadku haluksów najprostszą a zarazem podstawową profilaktyką jest odpowiedni dobór obuwia, które pozwoli stopie na prawidłowe funkcjonowanie. Takie obuwie powinno mieć szerokie przody i płaskie obcasy.
W przypadku gdy wykonujemy stojąca pracę powinniśmy w miarę możliwości robić przerwy i gimnastykować stopy. Ważną kwestią jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała tak aby zapobiegać zbyt dużemu obciążeniu. Przy początkowych zmianach przodostopia z koślawieniem palucha zaleca się wkładki ortopedyczne do butów, odpowiednie obuwie i ortezy, korygujące oś palucha. W aptekach dostępna jest szeroka oferta ochronnych plastrów żelowych, które przylepia się bezpośrednio na miejsce zniekształcenia.
Przy znacznych dolegliwościach palucha i objawach stanu zapalnego w obrębie stawu wskazane są zabiegi fizjoterapeutyczne oraz krótkotrwała terapia lekami z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych. Celem leczenia jest redukcja dolegliwości bólowych oraz nadanie stopie kształtu, który umożliwi dobór odpowiedniego obuwia.
Haluksy – leczenie operacyjne
Decyzja o interwencji chirurgicznej podejmowana jest u pacjentów z zaawansowanymi zmianami zwyrodnieniowymi, u których występuje znaczące ograniczenie ruchomości stawu oraz utrzymujący się ból w obrębie stopy. Odpowiednio wykonana operacja stopy jest aktualnie najskuteczniejszą formą zaawansowanej korekcji koślawości, a wybór metody zależy od rozległości deformacji. We współczesnej ortopedii występuje 100 metod operacyjnego leczenia haluksów, które każdorazowo dobierane są indywidualnie do potrzeb pacjenta w zależności od jego wieku, płci, oraz efektu kosmetycznego, który chce się uzyskać. Zabiegi mogą ograniczać się wyłącznie do ingerencji w tkankę miękką lub mieć formę bardziej zaawansowaną, w której konieczna okazuje ingerencja chirurgiczna w strukturę kości. Najczęściej operacje wykonuje się metodą: osteotomii podgłowowej lub z klinem, a w przypadku osób starszych na drodze resekcji głowy. Celem zabiegów chirurgicznych stosowanych w przypadku haluksów jest ustawienie i utrwalenie stawu w odpowiedniej płaszczyźnie a także redukcje nadmiaru tkanki kostnej towarzyszącej zwyrodnieniu.
W większości przypadków, pacjenci są w stanie obciążać operowaną stopę już w kilka godzin po zabiegu i jeżeli metoda operacyjna jest dobrze dobrana powrót schorzenia jest rzadkością. Odpowiednia metoda leczenia jest dobierana podczas konsultacji z lekarzem specjalistą.
Rekonwalescencja pooperacyjna trwa zwykle około sześciu tygodni, w tym okresie wymagana jest również rehabilitacja, u niektórych pacjentów konieczne okazuje się noszenie specjalnego unieruchomienia gipsowego lub obuwia pooperacyjnego. .W zaawansowanych stadiach chorobowych, kiedy proces zwyrodnieniowy stawu uniemożliwia normalną funkcję palucha stosowane są endoprotezy (sztuczny staw).
Co ważne dla kobiet, noszenie szpilek po zabiegu jest możliwe, jednak nie „na stałe” – a jedynie na zasadzie okazjonalnej – do teatru, na imprezę, bankiet, etc.
