Jak zbudowany jest kręgosłup? Jakie są jego funkcje?
Kręgosłup człowieka utworzony jest przez 24 kręgi i 2 kości, które powstały ze zrośnięcia kręgów: kość krzyżowa i kość guziczna (razem 26 kości). Dzieli się na 5 odcinków: szyjny, piersiowy, lędźwiowy, krzyżowy i guziczny. Kręgi są kośćmi składającymi się z dwóch głównych części – trzonu i łuku oraz wyrastających z nich wypustek (nazywanych wyrostkami). Między trzonem i łukiem kręgu znajduje się otwór kręgowy. Otwory kręgowe kolejnych kręgów tworzą kanał kręgowy, w którym znajduje się rdzeń kręgowy. Z rdzenia odchodzą korzenie nerwowe, które opuszczają kanał przez otwory międzykręgowe.
Wyrostki kręgów stanowią przyczep mięśni, więzadeł (struktur łączących kości) oraz umożliwiają połączenie z innymi kręgami. Takie połączenie nazywamy stawem międzykręgowym.
Między kręgami znajdują się krążki międzykręgowe.
Stawy i krążki są niezbędne do prawidłowej funkcji kręgosłupa, a przez to całego ciała, np. w aspekcie utrzymania postury.
Umożliwiają ruch kręgów względem siebie, a więc ruch ruchy tułowia oraz szyi.
Dodatkowo ze względu na swoją budowę krążki międzykręgowe absorbują część energii działającej na kręgosłup, zmniejszając obciążenie kręgów.
Kręgosłup człowieka pełni funkcje podporową, umożliwiającą zachowanie dwunożnej postawy ciała, ale również ochronną – osłania jedną z najważniejszych struktur w naszym organizmie – rdzeń kręgowy oraz odchodzące od niego korzenie nerwowe.
Czym jest stenoza kanału kręgowego?
Stenoza kanału kręgowego rozwija się w przypadku zmniejszenia przestrzeni kanału kręgowego, co powoduje ucisk na rdzeń kręgowy oraz korzenie nerwowe.
W jaki sposób rozwija się stenoza kanału kręgowego?
Stenoza kanału kręgowego rozwija się wraz ze zwyrodnieniem kręgosłupa. Zwyrodnienie to postępujący proces degeneracyjny, który rozwija się z wiekiem. Wraz z upływem czasu, krążki międzykręgowe tracą swoje właściwości. Zmniejsza się w nich zawartość wody oraz elementów sprężystych. W konsekwencji ulegają spłaszczeniu oraz licznym uszkodzeniom. Prowadzi to do obniżenia krążka międzykręgowego, a w konsekwencji do zbliżenia się do siebie kręgów. Skutkuje to zmniejszeniem przestrzeni otworów międzykręgowych przez które przechodzą korzenie nerwowe. Dodatkowo krążki międzykręgowe konsekwentnie tracą zdolności absorpcyjne. Powoduje to większe obciążenie kręgosłupa, szczególnie stawów międzykręgowych.
W odpowiedzi na zwiększone obciążenie stawów międzykręgowych dochodzi wokół nich do przerostu kości i formowania się wyrośli kostnych – osteofitów. Jest to reakcja adaptacyjna organizmu, mająca na celu zwiększenie wytrzymałości połączeń stawowych. Nadmiar materiału kostnego w okolicy otworów międzykręgowych prowadzi do ich dalszego zwężania i zwiększa ucisk korzeni nerwowych.
W odpowiedzi na zwiększone obciążenie, przerostowi ulegają również więzadła kręgosłupa, co powoduje postępujące ograniczanie przestrzeni kanału kręgowego.
Wszystkie te zmiany prowadzą do ucisku struktur nerwowych: rdzenia kręgowego i korzeni nerwowych oraz rozwinięcia się objawów stenozy kanału kręgowego.
Jak objawia się stenoza kanału kręgowego?
Objawy stenozy kanału kręgowego związane są przede wszystkim z uciskiem na korzenie nerwowe i rdzeń kręgowy. Typowym objawem, który odczuwają pacjenci ze stenozą kanału kręgowego jest ból. Lokalizuje się on w obrębie kręgosłupa, lub kończyny. Razem z bólem kończyny może pojawić się jej drętwienie, mrowienie.
Objawy mogą nasilać się podczas wysiłku, kaszlu, kichania. Związane jest to ze wzrostem ciśnienia w obrębie jamy brzusznej, a w konsekwencji zwiększaniem ucisku na struktury nerwowe w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.
Jakie są wskazania do leczenia operacyjnego stenozy kanału kręgowego?
Wskazaniem do leczenia operacyjnego stenozy kanału kręgowego jest nieskuteczność leczenia nieoperacyjnego – zachowawczego.
Jak wygląda operacja stenozy kanału kręgowego?
Klasycznym zabiegiem wykonywanym w stenozie kanału kręgowego jest laminektomia. Jest to operacja, w której usuwa się część łuku kręgu. Ma to na celu zwolnienie kompresji (ucisku) rdzenia kręgowego i korzeni nerwowych.
Pacjent jest znieczulony ogólnie (śpi). Nie jest świadomy, nie pamięta operacji oraz nie czuje bólu. Wszystkie jego mięśnie są zwiotczone, dlatego nie może samodzielnie oddychać. Oddycha za pomocą respiratora, podłączonego do specjalnej rurki, włożonej do tchawicy. Za całość procesu znieczulenia i opiekę nad pacjentem podczas operacji odpowiada zespół anestezjologiczny.
Chirurg wykonuje na plecach kilkucentymetrowe (4-8 cm) cięcie w linii środkowej ciała, bezpośrednio nad obszarem występowania stenozy. Następnie przecina mięśnie pokrywające kręgosłup. Ich odsunięcie pozwala na dostęp do tylnej powierzchni kręgu. Po zabezpieczeniu struktur nerwowych, chirurg przechodzi do usunięcia części tylnego łuku kręgu – blaszki kręgu (laminektomia). W trakcie zabiegu usuwa struktury kostne powodujące ucisk oraz przerośnięte więzadła. Umożliwia to dekompresję struktur nerwowych i powrót do ich prawidłowego położenia, przebiegu i rozmiaru.
Więzadła kręgosłupa i mięśnie są następnie zamykane mocnymi szwami. Skóra zszywana jest standardowymi szwami.
Operacja trwa od 1 do 3 godzin, w zależności od rozległości procesu chorobowego.
Jak wygląda rekonwalescencja po zabiegu laminektomii?
Po zabiegu laminektomii pacjent jest zazwyczaj gotowy do opuszczenia szpitala od dwóch do pięciu dni po operacji. Przed wypisem pacjent jest instruowany przez fizjoterapeutów, jak się poruszać i zachowywać w codziennych sytuacjach przez najbliższe tygodnie. Szczególnie istotne są podstawowe czynności takie jak chodzenie, wstawanie i kładzenie się do łóżka. Pacjent powinien unikać długiego siedzenia i wykonywać regularne, krótkie spacery.
Przez pierwszy miesiąc po operacji, pacjenci powinni unikać zginania się w pasie, ruchów rotacyjnych tułowia i nie powinni dźwigać więcej niż 3 kg. Ma to na celu ograniczenie nacisku wywoływanego na kręgosłup, a także zapewnienie odpowiedniego środowiska gojenia się miejsca operowanego.
Zazwyczaj pacjentom nie zaleca się noszenia gorsetu unieruchamiającego, ale decyzja należy do lekarza prowadzącego.
Rana operacyjna jest zaopatrzona gazą, przyklejaną plastrem. Opatrunek powinien być zmieniany codziennie, lub co dwa dni oraz utrzymywany czysty i suchy.
Wizyta kontrolna odbywa się od tygodnia do dwóch tygodni po operacji. Na niej lekarz prowadzący ocenia gojenie się rany i jeśli jest prawidłowe, zdejmowane są szwy.
Powrót do pracy trwa około 2 tygodni, natomiast ponowne podjęcie pełnej aktywności i uprawiania sportu trwa do 6 tygodni. W trakcie tego okresu, bardzo istotna jest rehabilitacja. Dokładny plan rehabilitacji będzie się różnił w zależności od poziomu aktywności sprzed operacji, wieku pacjenta i zaawansowania choroby. Decyzja jest podejmowana indywidualnie w zespole terapeutycznym, po odrębnej analizie każdego przypadku.
Artykuł powstał przy udziale: Krzysztof Starszak, lek. med. Maciej Otworowski.
