Czym jest staw skokowy?
Staw skokowy to staw popularnie nazywany kostką. Składa się faktycznie z dwóch stawów: stawu skokowego górnego i stawu skokowego dolnego.
Staw skokowy górny utworzony jest przez końce kości piszczelowej i strzałkowej oraz powierzchnię górną kości skokowej. Staw skokowy dolny utworzony jest przez kość skokową, kość piętową i kość łódkowatą.
Staw skokowy umożliwia wykonywanie ruchów zgięcia stopy oraz rotacji (pronacji i supinacji). Jego funkcja jest niezbędna do zachowania prawidłowego wzoru chodu.
Czym jest niestabilność stawu skokowego?
Niestabilność stawu skokowego to zespół objawów wynikających z osłabienia aparatu podporowego stawu skokowego. Tym aparatem są mięśnie oraz więzadła. Niestabilność może być odczuwana jak poczucie niestabilności stopy, bezwiedną rotację stopy, szczególnie podczas uprawiania sportu, czy chodzenia po nierównym terenie. Może temu towarzyszyć ból, obrzęk stawu, tkliwość.
W jaki sposób rozwija się niestabilność stawu skokowego?
Niestabilność stawu skokowego najczęściej jest spowodowana niewyleczonym skręceniem stawu skokowego. Podczas skręcenia stawu skokowego więzadła (struktury włókniste łączące kości) ulegają naciągnięciu bądź naderwaniu. Jeśli podczas rehabilitacji skręcenia nie zostanie przeznaczony odpowiedni czas na gojenie uszkodzonych struktur, a później nie zostanie wdrożona odpowiednia rehabilitacja, struktury podporowe mogą zostać trwale uszkodzone i nie mogą spełniać swojej funkcji.
Niestabilność stawu skokowego może rozwinąć się również w wyniku uszkodzenia czucia głębokiego w obrębie stawu skokowego. Czucie głębokie odpowiada za analizę sygnałów dochodzących z mięśni, więzadeł, ścięgien i stawów. Umożliwia prawidłową koordynację ruchów informując organizm o położeniu struktur stawu względem siebie. Receptory czucia głębokiego mogą ulec uszkodzeniu w wyniku urazów lub chorób neurologicznych.
W jaki sposób można stwierdzić obecność niestabilności stawu skokowego?
Kluczowy w procesie diagnostycznym niestabilności stawu skokowego jest wywiad i badanie lekarskie. Pacjenci skarżą się na typowe, wcześniej wymienione objawy. W badaniu lekarz oceni stabilność stawu skokowego specjalnymi testami. Mają one na celu ocenę elastyczności i wytrzymałości mechanicznej więzadeł. Pomocne w postawieniu diagnozy mogą być badanie obrazowe, takie jak zdjęcie rentgenowskie, rezonans magnetyczny czy USG.
Jak można leczyć niestabilność stawu skokowego?
Niestabilność stawu skokowego jest złożoną jednostką chorobową, na którą może nakładać się wiele nieprawidłowości w obrębie stawu skokowego. Część z nich leczy się operacyjnie.
Niestabilność stawu skokowego operuje się typowo metodą na otwarto. Chirurg wykonuje cięcie w okolicy kostki eksponując staw skokowy i uszkodzone struktury. Jeśli problemem było zerwane więzadło, przyszywa je z powrotem do kości, jeśli natomiast więzadło uległo nadmiernemu rozciągnięciu, skraca je przez jego złożenie i zszycie. Oderwane fragmenty kostne (tzw. wolne ciała) są zazwyczaj usuwane, jeśli natomiast są to duże fragmenty kostne – mogą być ponownie zespolone z kością za pomocą specjalnych śrub.
Jeśli uszkodzenie więzadeł jest rozległe, szczególnie w przypadku ich ubytku, może być konieczne wykonanie przeszczepów z innych struktur. Pobierane są one najczęściej ze ścięgien lub innych więzadeł kończyny dolnej.
Jak wygląda rekonwalescencja po takim zabiegu?
Pacjent nie może obciążać nogi przez tydzień, do dwóch tygodni. Przez kilka dni bezpośrednio po operacji pojawia się ból i obrzęk stawu skokowego. Ból pooperacyjny jest kontrolowany przez środki przeciwbólowe przepisywane przez lekarza prowadzącego. Obrzękowi zapobiega się przez utrzymywanie kończyny w górze oraz przykładanie zimnych okładów. W następnych tygodniach – od trzeciego do szóstego, rozpoczyna się chodzenie o kulach z coraz większym obciążaniem operowanej kończyny. Rozpoczyna się również fizjoterapia polegająca na ruchach biernych (ruch w stawie wykonuje fizjoterapeutą poruszając stopą pacjenta), a następnie czynnych.
W kolejnych tygodniach kontynuowana jest rehabilitacja ukierunkowana na zwiększenie stabilności stawu przez zwiększenie siły mięśniowej oraz wytrzymałości więzadeł.
Część pacjentów w tym okresie będzie wymagała okresowego unieruchomienia stawu skokowego ortezą.
Cały proces rehabilitacyjny planowany jest indywidualnie dla każdego pacjenta w zespole terapeutycznym na którego składa się chirurg oraz fizjoterapeuta. Jego długość i szczegółowy plan będzie się różnił w zależności od pierwotnego problemu oraz rodzaju wykonanej operacji.
Powrót do pełnej aktywności po zabiegu naprawczym niestabilności stawu skokowego trwa około 12 tygodni.
Artykuł powstał przy udziale: Krzysztof Starszak, lek. med. Maciej Otworowski.
