Zespoły Bólowe Kręgosłupa: Przyczyny, Objawy i Leczenie

Kręgosłup jest fundamentalnym elementem struktury ciała ludzkiego, pełniącym rolę zarówno podporową, jak i ochronną dla rdzenia kręgowego. Jego integralność jest kluczowa dla zdrowego funkcjonowania, a jakiekolwiek dysfunkcje mogą prowadzić do różnych zespołów bólowych. Najczęściej ból kręgosłupa umiejscawia się w okolicy lędźwiowej, rzadziej  pacjenci odczuwają go w odcinku piersiowym czy szyjnym. Zgodnie z danymi WHO w 2020 r. ból krzyża (LBP) dotknął 619 milionów ludzi na całym świecie i szacuje się, że liczba przypadków wzrośnie do 843 milionów przypadków do 2050 r., głównie w wyniku ekspansji populacji i starzenia się.

Przyczyny zespołów bólowych kręgosłupa

Bóle kręgosłupa to jedna z najczęstszych dolegliwości, z jakimi zgłaszają się pacjenci do lekarzy i fizjoterapeutów. Zgodnie z danymi WHO ból krzyża (LBP) ma największą globalną częstość występowania wśród schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego i jest główną przyczyną niepełnosprawności na całym świecie. Bólu kręgosłupa może doświadczyć każdy z nas ale w szczyt liczby przypadków przypada na 50–55 rok życia przy czym kobiety doświadczają go częściej niż mężczyźni.  Zespoły bólowe kręgosłupa mogą wynikać z wielu przyczyn. Mogą one obejmować naturalne procesy starzenia, takie jak osteoporoza i degeneracja dysków ale także urazy kręgosłupa jak również niezdrowe nawyki życiowe, takie jak palenie tytoniu, brak aktywności fizycznej, nadwaga oraz genetykę. Choroby takie jak rwa kulszowa, stenoza kręgowego kanału, spondyloza, zwyrodnienie krążka międzykręgowego, to tylko niektóre z schorzeń powodujących zespoły bólowe kręgosłupa.

Objawy zespołów bólowych kręgosłupa

Bóle kręgosłupa mogą objawiać się w różny sposób, w zależności od przyczyny, lokalizacji i nasilenia problemu a  dolegliwości mogą występować w dowolnej części kręgosłupa – szyjnej, piersiowej, lędźwiowej lub krzyżowej. Najbardziej oczywistym i najczęstszym objawem jest ból w obszarze kręgosłupa, który może promieniować do kończyn. Intensywność bólu może się różnić od łagodnego, utrudniającego komfort codziennego życia, po ostry, który może znacząco ograniczyć ruchomość. Inne objawy mogą obejmować sztywność, ograniczoną ruchomość, osłabienie mięśni, a w przypadku wystąpienia problemów neurologicznych wywołanych przez ucisk na korzenie nerwowe również drętwienie lub mrowienie w kończynach, a w najbardziej ekstremalnych przypadkach nawet problemy z kontrolą pęcherza lub zwieraczy. Wystąpienie dolegliwości bólowych w obrębie kręgosłupa szczególnie jeśli są one chroniczne lub nasilają się powinny zostać zawsze skonsultowane z lekarzem. Warto pamiętać, że wczesna diagnoza i leczenie mogą znacznie poprawić jakość życia i zapobiec długotrwałym problemom związanych z kręgosłupem.

Diagnozowanie przyczyn bólów kręgosłupa

Diagnozowanie bólu kręgosłupa jest procesem wieloetapowym, który obejmuje szereg technik i narzędzi. Niewątpliwie pierwszym krokiem w diagnozowaniu bólu kręgosłupa jest konsultacja specjalistyczna, podczas której lekarz zbiera informacje na temat historii choroby, rodzaju i nasilenia bólu, jego lokalizacji, okoliczności jego wystąpienia oraz czynników, które mogą go zwiększać lub zmniejszać. W trakcie konsultacji lekarz zawsze przeprowadza badanie fizykalne, aby ocenić ruchomość, siłę mięśniową, czucie i ewentualne deficyty neurologiczne. W przypadku podejrzenia konkretnego schorzenia kręgosłupa dodatkowo zleca się badania obrazowe. Do najczęściej stosowanych należą rentgen, rezonans magnetyczny (MRI), tomografia komputerowa (CT) czy scyntygrafia kości. Dzięki nim można zidentyfikować różne problemy, takie jak zmiany zwyrodnieniowe, przepukliny dyskowe, złamania, guzy, infekcje czy zmiany zapalne. W niektórych przypadkach mogą być zalecone badania elektrofizjologiczne, takie jak elektromiografia (EMG) czy badanie przewodnictwa nerwowego, które mogą pomóc zidentyfikować problemy z nerwami.

Zachowawcze leczenie zespołów bólowych kręgosłupa

Duża grupa pacjentów doświadczających bólu kręgosłupa zwykle nie potrzebuje interwencji chirurgicznej, a niektóre schorzenia, jak na przykład przepuklina dysku, często samoistnie ulegają poprawie. Leczenie zachowawcze zespołów bólowych kręgosłupa to metoda skupiająca się przede wszystkim na minimalizowaniu bólu i poprawie funkcjonowania pacjenta bez konieczności interwencji chirurgicznej. Aby zapewnić najbardziej skuteczne leczenie często stosuje się połączenie paru metod takich jak:

• Fizjoterapia: Fizjoterapia to kluczowy element leczenia zachowawczego bólu kręgosłupa. Może obejmować ćwiczenia mające na celu wzmocnienie mięśni wspierających kręgosłup, ćwiczenia rozciągające, terapię manualną, masaż, hydroterapię i inne techniki. Celem jest zwiększenie ruchomości, poprawa postawy, zmniejszenie napięcia mięśniowego i bólu.
• Farmakoterapia: Leczenie farmakologiczne może obejmować leki przeciwbólowe, przeciwzapalne, miorelaksacyjne i w niektórych przypadkach leki przeciwlękowe lub przeciwdepresyjne. Leki te mogą pomóc w kontroli bólu i poprawie jakości życia pacjenta.
• Edukacja: Wiedza na temat właściwej postawy ciała, technik podnoszenia ciężarów i innych codziennych czynności może pomóc pacjentom zapobiegać przeciążeniom i urazom kręgosłupa. Edukacja jest kluczowym elementem zarządzania bólem kręgosłupa.
• Zmiana stylu życia: Wprowadzenie zdrowszych nawyków, takich jak regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta, utrzymanie prawidłowej masy ciała, rzucenie palenia i umiarkowane spożywanie alkoholu, mogą przyczynić się do poprawy stanu kręgosłupa i ogólnego zdrowia pacjenta.
• Interwencje inwazyjne nieoperacyjne: Do tych należą blokady nerwowe, wstrzyknięcia sterydowe czy terapia przezskórna neuromodulacyjna (TENS). Są one stosowane w przypadku, gdy powyższe metody nie przynoszą wystarczających efektów.
• Psychoterapia: W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy ból kręgosłupa jest długotrwały i wpływa na jakość życia pacjenta, może być pomocna psychoterapia. Może ona pomóc pacjentom radzić sobie ze stresem i lękiem związanym z bólem.

Ważne jest, aby plan leczenia był indywidualnie dostosowany do potrzeb każdego pacjenta. Decyzje te są zazwyczaj podejmowane na podstawie rozmów z lekarzem i innych specjalistów, takich jak fizjoterapeuta.

Kiedy operacja kręgosłupa staje się koniecznością i czy należy się jej bać?

Kiedy leczenie zachowawcze nie przynosi wystarczających efektów, pojawiają się deficyty neurologiczne, ból nie ustępuje lub pogłębia się, a rezonans magnetyczny wskazuje na nasilające się problemy, jednak konieczna może okazać się operacja kręgosłupa. W szczególności operacja rekomendowana jest w przypadkach:

• Trwałego, silnego bólu: Gdy ból jest nie do zniesienia i nie reaguje na leczenie zachowawcze, chirurgia może być jedyną opcją.
• Ucisku na nerwy: Gdy występuje ucisk na nerwy, który powoduje silny ból, utratę czucia, osłabienie mięśni lub problemy z kontrolą zwieraczy, operacja może być konieczna, aby zapobiec trwałemu uszkodzeniu nerwów.
• Niestabilności kręgosłupa: Czasami kręgosłup może stać się niestabilny, na przykład w wyniku urazu lub poważnej deformacji, co wymaga interwencji chirurgicznej.
• Powtarzających się przepuklin dyskowych: W niektórych przypadkach, przepukliny dyskowe mogą powracać pomimo leczenia zachowawczego, co może wymagać operacji.
• Zmian nowotworowych: Guzy kręgosłupa, zarówno łagodne, jak i złośliwe, mogą wymagać operacyjnej interwencji.

Co do pytania, czy należy się bać operacji kręgosłupa – to naturalne, że wiele osób może czuć obawę przed tak poważnym zabiegiem. Warto jednak pamiętać, że postęp w medycynie sprawił, że operacje kręgosłupa są coraz bezpieczniejsze. Wiele z nich przeprowadzane jest techniką małoinwazyjną, która minimalizuje uszkodzenia tkanek, skraca czas rekonwalescencji i zmniejsza ryzyko powikłań. W przeszłości, operacje kręgosłupa przeprowadzano zwykle za pomocą tzw. „otwartej chirurgii”, która wymagała długiego nacięcia, by chirurg mógł dokładnie obejrzeć i dostać się do obszaru operowanego. Jednakże, najnowsze osiągnięcia technologiczne umożliwiły wykonywanie większości zabiegów na kręgosłupie z wykorzystaniem technik minimalnie inwazyjnych, takich jak endoskopia. W procedurach endoskopowych nacięcie na kręgosłupie jest mniejsze niż 1 cm, a mięśnie nie są przecinane, ale jedynie rozdzielane. Dzięki temu minimalizuje się ich uszkodzenia i eliminuje ryzyko niestabilności pooperacyjnej. Niewielka interwencja w kanale kręgowym minimalizuje powstanie blizn i zrostów. Zabieg odznacza się dużą precyzją i bezpieczeństwem, co skutkuje minimalizacją ryzyka infekcji lub ewentualnych powikłań. Innymi istotnymi zaletami operacji endoskopowych na kręgosłupie są krótki czas hospitalizacji, trwający zaledwie kilka godzin, oraz szybszy okres rekonwalescencji, wynoszący zwykle od 6 do 8 tygodni. Po takim okresie pacjenci mogą często wrócić do normalnej aktywności życiowej i zawodowej.