Zespół rowka nerwu łokciowego. Jak leczyć? Jakie ćwiczenia mogą pomóc?

Zespół rowka nerwu łokciowego to powszechny problem neurologiczny, który może znacząco ograniczyć codzienne funkcjonowanie i jakość życia pacjentów nim dotkniętych. To zaraz po cieśni nadgarstka jedna z najczęściej występujących neuropatii uciskowych. Choroba ta dotyka nie tylko osób aktywnych fizycznie ale również te, które spędzają dużo czasu przy biurku, pracując przy komputerze. Co ważne wraz z postępem technologicznym i zmianami w stylu życia obserwuje się wzrost liczby przypadków tego schorzenia. Neuropatia nerwu łokciowego pojawia się jako konsekwencja długotrwałego ucisku na nerw łokciowy, które może być wywołany przez uraz, stan zapalny czy zmiany zwyrodnieniowe. Zaburzenia ruchu lub czucia, ból, mrowienie palców dłoni a nawet przejściowy paraliż to tylko niektóre objawy tego schorzenia, które mogą znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie pacjentów nim dotkniętych. Choroba ta wymaga skutecznej diagnozy i odpowiedniego leczenia aby zapobiec trwałym uszkodzeniom nerwu i utracie funkcji ręki. W tym artykule w rozmowie z dr n. med. Maciejem Stalą – ortopedą i chirurgiem plastycznym z krakowskiego Szpitala na Klinach przyjrzymy się bliżej temu schorzeniu, jego przyczynom, objawom oraz różnym metodom leczenia.

Czym jest zespół rowka nerwu łokciowego?

Zespół rowka nerwu łokciowego (znany również jako zespół kanału nerwu łokciowego) to schorzenie neurologiczne zaliczane to neuropatii uciskowych. Charakteryzujące się uciskiem lub uszkodzeniem nerwu łokciowego w obrębie kanału łokciowego. Nerw łokciowy jest jednym z trzech głównych nerwów unerwiających rękę. Jego przebieg przez kanał łokciowy, zwany także rowkiem nerwu łokciowego sprawia, że jest podatny na ucisk oraz różnego rodzaju uszkodzenia. Czynniki takie jak powtarzające się ruchy, urazy, infekcje, zwyrodnienia czy choroby zapalne mogą prowadzić do zespołu rowka nerwu łokciowego poprzez zwiększenie ciśnienia w kanale łokciowym lub bezpośrednie uszkodzenie nerwu. Choroba najczęściej diagnozowana jest u mężczyzn w wieku 40-65 lat ale diagnozuje się ją również u osób młodszych. 

Jakie są przyczyny pojawienia się zespołu rowka nerwu łokciowego?

Głównymi przyczynami wystąpienia zespołu rowka nerwu łokciowego są czynniki prowadzące do zwiększonego ucisku na nerw w okolicy łokcia. Ucisk  ten może pojawić się w wyniku urazu mechanicznego (np. upadku, uderzenia), pod wpływem przewlekłego ucisku na nerw (np. podczas snu czy wykonywanej pracy) jak również na skutek stanów zapalnych, zmian pourazowych i zwyrodnieniowych a także jako konsekwencja wrodzonych lub nabytych wad anatomicznych w budowie łokcia. Wśród najczęstszych przyczyn pojawienia się zespołu rowka nerwu łokciowego wymienia się:

• długotrwałe opieranie łokcia o twarde powierzchnie,
• czynniki anatomiczne takie jak wady w budowie stawu łokciowego np. koślawość łokci,
• urazy, takie jak złamania lub stłuczenia,
• czynności zawodowe lub sportowe, które wymagają powtarzalnych ruchów łokcia,
• zmiany hormonalne,
• zmiany zwyrodnieniowe i stany zapalne w okolicy stawu łokciowego,
• zmiany pojawiające się w kanale nerwu łokciowego takie jak guzy, tłuszczaki, gangliony,
• choroby przewlekłe takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca, miażdżyca czy niedoczynność tarczycy.

Jakie są objawy zespołu rowka nerwu łokciowego?

Nerw łokciowy pełni kluczową rolę w zapewnieniu odpowiedniego poziomu wrażliwości w obszarze czwartego i piątego palca – palca serdecznego i małego. Jest również niezbędny do zachowania ruchomości w tej części dłoni. Przez to, symptomy związane z zespołem ucisku nerwu łokciowego najczęściej manifestują się właśnie w tej lokalizacji i należą do nich:

• ból: jednym z głównych objawów zespołu rowka nerwu łokciowego jest ból, który może być odczuwany wzdłuż nerwu łokciowego, promieniując do nadgarstka, dłoni oraz palców. Ból może być przerywany lub przewlekły i może nasilać się podczas wykonywania określonych ruchów, takich jak zginanie lub prostowanie łokcia.
• drętwienie i mrowienie: pacjenci często zgłaszają uczucie drętwienia lub mrowienia w obszarze unerwianym przez nerw łokciowy, które może promieniować do dłoni, palców i nadgarstka. Te nieprzyjemne doznania mogą być szczególnie nasilone podczas aktywności fizycznej lub po dłuższym okresie pozostawania w jednej pozycji.
• osłabienie mięśni: zespół rowka nerwu łokciowego może prowadzić do osłabienia mięśni ręki, palcach i nadgarstku, co może wpłynąć na zdolność wykonywania precyzyjnych ruchów ręką oraz utrzymanie siły chwytu.
• zmiany czucia: u pacjentów z tym schorzeniem mogą wystąpić zaburzenia czucia w postaci zmniejszonej czułości lub nadwrażliwości w obszarze unerwianym przez nerw łokciowy. Mogą również występować trudności w rozpoznawaniu temperatury, dotyku lub bólu.
• problemy z motoryką: zespół rowka nerwu łokciowego może wpływać na sprawność motoryczną dłoni, palców i nadgarstka, co może utrudniać wykonywanie codziennych czynności takich jak trzymanie przedmiotów, pisanie czy korzystanie z narzędzi.

Warto zauważyć, że objawy zespołu rowka nerwu łokciowego mogą się różnić w zależności od stopnia nasilenia schorzenia oraz indywidualnych cech pacjenta. Dlatego w przypadku wystąpienia któregokolwiek z wymienionych objawów zaleca się konsultację z lekarzem w celu dokładnej diagnozy oraz ustalenia optymalnego planu leczenia.

Jak się diagnozuje zespół rowka nerwu łokciowego?

Pacjenci zgłaszający symptomy związane z zespołem ucisku nerwu łokciowego często kierują swoje pierwsze kroki do lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej. W zależności od potrzeb, mogą oni zostać skierowani na dalsze konsultacje do specjalistów z dziedziny neurologii, neurochirurgii lub ortopedii. Początkowa faza diagnostyki obejmuje szczegółowy wywiad medyczny, podczas którego lekarz pyta o rodzaj i czas trwania objawów, ewentualne urazy okolicy łokciowej, współwystępujące schorzenia, rodzaj wykonywanej pracy oraz poziom aktywności fizycznej pacjenta. Następnie, w ramach badania fizykalnego, oceniane są siła mięśniowa, wrażliwość skórna dłoni oraz zakres ruchu w stawach łokciowych. Lekarz może również badać reakcję na ucisk w miejscu przypuszczalnego ucisku nerwu, aby sprawdzić, czy wywołuje to ból u pacjenta.

W celu zdiagnozowania zespołu kanału nerwu łokciowego, lekarz ocenia obecność objawów Tinela i Fromenta. Objaw Tinela jest pozytywny, gdy opukiwanie obszaru nerwu łokciowego prowadzi do pojawienia się bólu lub odczuć takich jak mrowienie czy pieczenie w rejonie unerwianym przez ten nerw, czyli na przedramieniu i w rejonie palców IV i V. Należy jednak pamiętać, że objaw ten może pojawić się także u osób zdrowych. Test Fromenta polega na umieszczeniu kartki papieru między kciukiem a palcem wskazującym pacjenta, a następnie próbie jej wyjęcia. Pozytywny wynik testu, manifestujący się zginięciem kciuka w stawie międzypaliczkowym podczas próby utrzymania kartki, wskazuje na dysfunkcję nerwu łokciowego.

Aby dokładnie określić diagnozę, lekarz może zalecić wykonanie dodatkowych badań takich jak elektromiografia (EMG) i elektroneurografia (ENG), które mierzą prawidłowość przewodzenia impulsów nerwowych oraz pomagają określić stopień i lokalizację ewentualnego uszkodzenia. W niektórych przypadkach, dla uzyskania dodatkowych informacji  lekarz może zlecić również wykonanie badań obrazowych w tym rentgenowskich, rezonansu magnetycznego czy ultrasonografii.

Jak się ją leczy zespół rowka nerwu łokciowego?

Leczenie zespołu rowka nerwu łokciowego zależy od stopnia zaawansowania choroby, stopnia nasilenia objawów czy przyczyny problemu i może obejmować zarówno metody zachowawcze  jak i operacyjne.

Leczenie zachowawcze zespół rowka nerwu łokciowego

W sytuacji łagodnych objawów i krótkiego wywiadu proponuję się leczenie zachowawcze, które najczęściej obejmuje:

• Odpoczynek i unikanie czynności wywołujących objawy a co za tym idzie ograniczenie powtarzających się ruchów, które mogą podrażniać nerw łokciowy takich jak długotrwałe ugięcia lub obciążenia nadgarstka.
• Stosowanie ortezy stabilizującej łokieć, czyli noszenie specjalnej opaski lub ortezy aby zmniejszyć nacisk na nerw łokciowy.
• Leczenie farmakologiczne niesteroidowe leki przeciwzapalne w celu zmniejszenia bólu i obrzęku.
• Fizjoterapię mającą na celu wzmocnienie mięśni i poprawę zakresu ruchu, ruchomości i elastyczności w nadgarstku oraz łokciu.
• Iniekcje sterydowe – podawanie miejscowych iniekcji sterydowych w okolicę łokcia w celu zmniejszenia stanu zapalnego i łagodzenia objawów.

Leczenie operacyjne zespół rowka nerwu łokciowego

Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi poprawy lub objawy są bardzo nasilone  może być wskazana interwencja chirurgiczna. Najczęściej stosowaną procedurą chirurgiczną w przypadku zespołu rowka nerwu łokciowego jest dekompresja nerwu łokciowego. Polega ona na odciążeniu nerwu poprzez usunięcie tkanki, która uciska nerw w kanale łokciowym. W większości przypadków niedługo po zabiegu i krótkotrwałym okresie stabilizacji ruchowej pacjent wdraża rehabilitację obejmującą aktywności ruchowe oraz terapię fizykalną taką jak galwanoterapia, elektrostymulacja czy masaż wirowy

Zespół rowka nerwu łokciowego – ćwiczenia

Rehabilitacja w przypadku zespołu rowka nerwu łokciowego kluczowo wpływa na proces leczenia wymagając od pacjenta dostosowania nawyków. Terapia fizyczna włącza metody takie jak krioterapia – leczenie za pomocą niskich temperatur a także kinezyterapię, czyli terapię ruchową. Istotne jest również aby pacjent unikał nadmiernego opierania się na łokciach, długotrwałego utrzymywania rąk w zgięciu w stawach łokciowych oraz powtarzalnych ruchów zginania i prostowania łokcia.

Zespół rowka nerwu łokciowego jest stanem, który może znacznie wpłynąć na funkcjonowanie dłoni i wymaga odpowiedniego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego. Wczesne rozpoznanie i leczenie mogą zapobiec trwałym uszkodzeniom nerwu i zachować funkcjonalność ręki. Jeśli występują objawy sugerujące tę dolegliwość wszystkim osobom zaleca się konsultację z lekarzem w celu uzyskania odpowiedniej diagnozy i leczenia.