Zespół niedoboru testosteronu – cichy problem dojrzałych mężczyzn
Hormony płciowe odgrywają ważną rolę w dobrostanie organizmu człowieka. Wykazują one typowy rytm w okresie naszego życia, począwszy od okresu płodowego, przez okres dojrzewania, dojrzałości płciowej, po starzenie się. Niemal każdy zetknął się z pojęciem menopauzy u kobiet, a hormonalna terapia menopauzy jest coraz szerzej stosowana celem złagodzenia jej objawów i przedłużenia drogocennego efektu działania estrogenów na zdrowie kobiety. Często zapominamy jednak, że podobny proces starzenia się dotyczy również mężczyzn. W ich przypadku mówimy o zespole niedoboru testosteronu, potocznie nazywanym andropauzą.
Zespół niedoboru testosteronu dotyczy nawet 2-6% mężczyzn po 50. roku życia i jest zespołem objawów wynikających z niedoboru męskich hormonów płciowych, a będący konsekwencją starzenia się oraz postępującego z wiekiem pogorszenia funkcjonowania układu podwzgórzowo-przysadkowego oraz czynności samych jąder.
Przyczyną zespołu niedoboru testosteronu jest pogorszenie funkcji komórek Leydiga, odpowiedzialnych za produkcję testosteronu w jądrach, zmiany w układzie podwzgórzowo-przysadkowym, związane z wiekiem, zwiększenie stężenia białka SHBG (globulina wiążąca hormony płciowe) oraz zwiększenie enzymu aromatazy (uczestniczącego w przemianie testosteronu w estradiol).
Pierwsze objawy niedoboru testosteronu
Do typowych objawów zespołu niedoboru testosteronu należą obniżone libido i zaburzenia wzwodu, ginekomastia (powiększenie piersi), zmniejszenie owłosienia ciała, zmniejszenie masy mięśniowej i tendencja do otyłości. O niedoborze testosteronu może też świadczyć pogorszenie ogólnego samopoczucia, spadek energii, obniżenie nastroju, pogorszenie pamięci i koncentracji, uderzenia gorąca i zaburzenia snu. Objawy są skąpiej wyrażone niż u kobiet w okresie menopauzy, a mała społeczna świadomość problemu sprawia, że wielu mężczyzn pozostaje nierozpoznanych, a tym samym nieleczonych.
A niedobór testosteronu przekłada się nie tylko na samopoczucie mężczyzn, ale również na konsekwencje zdrowotne. Wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju miażdżycy i jej powikłań, zespołu metabolicznego, otyłości oraz osteoporozy.
Kogo diagnozować?
Diagnostyce powinni być poddani mężczyźni prezentujący wymienione powyżej objawy oraz osoby z czynnikami ryzyka obniżonego stężenia testosteronu. Do takich czynników ryzyka należy otyłość, cukrzyca t.2, nadciśnienie, osteoporoza, zespól metaboliczny, przewlekła niewydolność nerek, czy niepłodność. Dodatkowo stosowanie niektórych leków może sprzyjać obniżeniu poziomu testosteronu (glikokortykosteroidy, leki opioidowe, niektóre leki stosowane w schorzeniach psychicznych i neurologicznych, kardiologicznych oraz chorobach przewodu pokarmowego).
Jak rozpoznać zespół niedoboru testosteronu?
W razie podejrzenia zespołu niedoboru testosteronu lekarz skieruje pacjenta na badanie poziomu testosteronu całkowitego. Badanie powinno być wykonane wcześnie rano. W razie stwierdzenia poziomu poniżej lub blisko dolnej granicy normy, diagnostykę rozszerza się o powtórne oznaczenie testosteronu całkowitego w skojarzeniu z badaniem poziomu LH. Ocenia się nie tylko poziom samego testosteronu, ale również jego relację do LH. Przed włączeniem leczenia należy również wykonać oznaczenie morfologii krwi oraz PSA.
Jak leczyć zespół niedoboru testosteronu?
Leczenie zespołu niedoboru testosteronu polega na suplementacji brakującego hormonu. Na rynku dostępnych jest kilka różnych form testosteronu, w tym formy podawane w postaci zastrzyków domięśniowych, w postaci przezskórnego żelu lub w postaci tabletek doustnych. W zależności od preferencji i sytuacji klinicznej lekarz dobierze odpowiednią formułę dla danego pacjenta. W odstępie kilku tygodni od włączenia leku dokonuje się kontroli klinicznej i laboratoryjnej. Wartości testosteronu powinny mieścić się w zakresie wartości niskich/średnich i należy unikać przedawkowywania.
W trakcie leczenia pacjenci wymagają okresowej kontroli parametrów morfologii krwi oraz poziomu PSA.
Czy istnieją przeciwwskazania do leczenia?
Suplementacja testosteronu jest przeciwwskazana u pacjentów z rakiem piersi lub gruczołu krokowego, z objawowym przerostem gruczołu krokowego, wysokimi wartościami PSA lub hematokrytu, z niewyrównaną lub ciężką niewydolnością serca lub oddechową.
Objawy wynikające z zespołu niedoboru testosteronu, istotnie obniżają jakość życia mężczyzny oraz rzutują na jego zdrowie w perspektywie długofalowej. Jest to problem częsty, ale dla wielu mężczyzn wstydliwy i niestety w związku z tym niezdiagnozowany. Współczesna medycyna stwarza możliwości diagnostyczne i lecznicze, dzięki którym możemy zadbać o zdrowie nie tylko kobiet w okresie menopauzy, ale również mężczyzn w okresie andropauzy.
