USG tarczycy i biopsja tarczycy – prawidłowa i szybka diagnoza to szansa na zdrowe życie

Choroby tarczycy to stale rosnący problem, ponieważ dotykają coraz szerszej grupy pacjentów – zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Co piąty Polak ma chorą tarczycę, z czego 8 na 9 chorujących to kobiety. Wiele osób nie jest świadomych choroby i myli objawy ze zmęczeniem czy osłabieniem. U wielu pacjentów diagnoza następuje przypadkiem, przy okazji wizyty kontrolnej lub po wielu latach mylnych rozpoznań i nieprawidłowego leczenia. W diagnostyce chorób tarczycy wykorzystuje się badania krwi oraz badanie USG tego narządu.  

Obrazowanie tarczycy, czyli USG

Ultrasonografia (USG) jest metodą obrazowania, która wykorzystuje fale ultradźwiękowe do uzyskania na monitorze obrazu różnych narządów. Jest to badanie nieinwazyjne, bezpieczne i nie wiąże się z ekspozycją na promieniowanie rentgenowskie. Co za tym idzie, może być stosowana w każdym wieku, w tym również u kobiet w ciąży, oraz wielokrotnie powtarzana, bez ryzyka narażania pacjenta lub osoby badającej.

Tarczyca jest idealnym narządem do diagnostyki USG. Jest położona powierzchownie na szyi, a przy uzyskiwaniu jej obrazu nie powstają zakłócenia wynikające np. z artefaktów od gazów, jak to ma miejsce w ultrasonografii jamy brzusznej. Poza nielicznymi ograniczeniami, jak np. rozległa rana szyi, USG tarczycy można wykonać każdemu pacjentowi.

Jak wygląda badanie USG tarczycy?

W trakcie badania pacjent leży na kozetce z głową odchyloną do tyłu, a do szyi przykładana jest głowica USG, za pomocą której powstaje obraz. Aby uzyskać dobrą jakość obrazu konieczne jest użycie żelu na powierzchni głowicy.

Przy pomocy USG tarczycy oceniamy jej morfologię, czyli budowę. Badanie to pozwala na precyzyjną ocenę wielkości tarczycy, pozwala zobrazować różne formy zapalenia tarczycy (w tym przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy typowe dla choroby Hashimoto), uwidocznić anomalie rozwojowe (np. brak tarczycy lub jej części). Jest również podstawową metodą do oceny obecności i morfologii guzków tarczycy. W trakcie USG lekarz może uwidocznić zmianę guzkową, dokładnie ocenić jej wielkość, kształt, wybarwienie (echogeniczność), obecność zwapnień, jej położenie względem struktur otaczających. Na podstawie uwidocznionych cech dokonuje jej klasyfikacji pod względem ryzyka złośliwości i ewentualnie kwalifikuje do wykonania biopsji. Dodatkowo w trakcie  badania oceniane są inne struktury położone na szyi, jak węzły chłonne, naczynia, ślinianki oraz przytarczyce.

Kiedy należy wykonać badanie USG tarczycy?

Stwierdzenia powiększenia obwodu szyi lub wyczuwalnego guza na szyi, czy w obrębie tarczycy, to najważniejsze wskazania do wykonania USG tarczycy.  Dodatkowymi wskazaniami do wykonania badania USG są również powiększenie węzłów chłonnych na szyi, jak również podejrzenie zapalenia tarczycy.

Badanie USG tarczycy wykorzystywane jest również jako: uzupełnienie diagnostyki zaburzeń funkcji tarczycy takich, jak niedoczynność lub nadczynność tarczycy;  do monitorowania po leczeniu raka tarczycy; do  monitorowania wielkości i morfologii guzków tarczycy; jako metoda weryfikująca podejrzenie  zmian w tarczycy w innych badaniach obrazowych, jak tomografia, PET, czy rezonans magnetyczny . Dodatkowo badanie USG wykorzystuje się w trakcie wykonywania  biopsji tarczycy.

Co ważne, nie ma istotnych klinicznie przeciwwskazań do wykonania badania USG, a samo badanie nie wymaga szczególnego przygotowania. Może być wykonane o dowolnej porze dnia, a pacjent nie musi być na czczo.

USG coraz lepsze i coraz precyzyjniejsze

Ultrasonografia jest dynamicznie rozwijającą się techniką obrazowania różnych narządów. Aparaty USG wzbogacane są w nowoczesne rozwiązania technologiczne, które umożliwiają coraz bardziej precyzyjną ocenę morfologii zmian oraz dokładniejsze szacowanie ryzyka złośliwości takiej zmiany. Cześć aparatów wzbogacona jest w opcję elastografii, która wykonywana jest jako element badania USG. Przy pomocy tej metody bada się „twardość” zmiany ogniskowej tarczycy, co wnosi dodatkowe informacje odnośnie  ryzyka złośliwości. W  ultrasonografii można również  wykorzystywać bezpieczny kontrast niejodowy dla poprawy jakości obrazu.

USG w diagnostyce guzków

USG tarczycy odgrywa szczególna rolę w diagnostyce guzków tarczycy. Jest najlepszą metodą wykrywania tych zmian i ich monitorowania. Czułość badania USG pozwala na wykrycie nawet 1-2 milimetrowych zmian, czym zdecydowanie przewyższa czułość palpacyjnego (ręcznego) badania tarczycy.  Na podstawie oceny ultrasonograficznej dokonuje się kwalifikacji do biopsji tarczycy.

Biopsja tarczycy

Biopsja tarczycy polega na nakłuciu guzka pod kontrolą USG. Nakłucie wykonywane jest cienką igłą i nie wiąże się z większym dyskomfortem niż np. pobranie krwi. Pacjent nie musi się szczególnie przygotowywać do badania – nie musi być na czczo, a badanie może być wykonane o dowolnej porze dnia.

Do biopsji kwalifikuje się zwykle zmiany guzkowe, które przekraczają 1 cm przynajmniej w jednym wymiarze lub mniejsze, jeżeli ich wygląd lub tempo wzrastania mają podwyższone ryzyko złośliwości. W przypadku wola wieloguzkowego badający typuje do biopsji najbardziej podejrzane zmiany. Niekiedy w przypadku mnogich guzków lub dużych zmian biopsja musi być powtarzana kilkukrotnie, tak aby z jak największym prawdopodobieństwem wykluczyć obecność nowotworu w zmianie.

Czy istnieją przeciwwskazania do wykonania biopsji tarczycy?

Istnieje niewiele przeciwwskazań do wykonania biopsji. Do takich należą: ciężkie zaburzenia krzepnięcia (tzw. skaza krwotoczna), obecność ropnych ognisk skóry szyi lub brak współpracy w trakcie badania.  Przed planowaną biopsją należy poinformować lekarza o stosowanych lekach. Część pacjentów przyjmująca leki przeciwkrzepliwe (acenokumarol, warfaryna, heparyna, czy nowe leki przeciwkrzepliwe jak dabigatran, czy rywaroksaban) może wymagać zmiany dawkowania leku lub wydłużenia odstępu od przyjęcia leku do wykonania biopsji. Przyjmowanie aspiryny nie stanowi przeciwskazania od wykonania biopsji.

Biopsja tarczycy jest bezpiecznym badaniem. Jest to biopsja cienkoigłowa i nigdy nie opisano rozsiewu nowotworu wzdłuż toru igły. Do możliwych, ale bardzo rzadkich powikłań należy ból i obrzęk miejsca nakłucia, krwiak, zakażenie (szczególnie narażone są osoby z HIV, gruźlicą, lub atopowym zapaleniem skóry – ale nawet w tych przypadkach jest to powikłanie rzadkie).

Wynik biopsji obejmuje dokładny opis uzyskanego materiału, z charakterystyką uwidocznionych komórek. Na tej podstawie patomorfolog klasyfikuje zmianę do jednej z sześciu kategorii klasyfikacji Bethesda. Otrzymany wynik zawsze należy skonsultować z lekarzem prowadzącym, tak aby ustalić dalsze postępowania. Może ono obejmować dalsze monitorowanie zmiany w USG (za 3, 6, 12 lub 18 miesięcy), ponowną biopsję lub skierowanie do zabiegu operacyjnego.

Lepiej badać i zapobiegać

Zarówno ultrasonografia tarczycy, jak i biopsja cienkoigłowa tarczycy są niezmiernie cennymi i bezpiecznymi metodami diagnostycznymi wielu schorzeń tarczycy. USG pozwala na  wczesne wykrywanie wielu, nawet  bezobjawowych zaburzeń tarczycy. Dzięki technologii opartej na falach ultradźwiękowych może być bezpiecznie wykonywane w każdym wieku oraz w razie konieczności powtarzane, zaś w połączeniu z biopsją tarczycy pozwala na wczesne wykrywanie raka tarczycy w stadium choroby bezobjawowej, dając tym samym szanse na pełne wyleczenie. Z drugiej zaś strony przy braku potwierdzenia nowotworowego charakteru guzków tarczycy, metody te pozwalają na ścisłe monitorowanie zmian i uniknięcie niepotrzebnej interwencji chirurgicznej.