USG – co może to proste badanie?

W dzisiejszych czasach to już możliwe aby ultrasonograf w smartfonie lub na tablecie lekarza mógł razem z nim przyjść do naszego domu i pomógł mu w postawieniu diagnozy. Nowe technologie w zakresie diagnostyki ultrasonograficznej dają coraz więcej możliwości lekarzom oraz pacjentom.

Czym jest USG?

Ultrasonografia jest jedynym całkowicie bezpiecznym badaniem obrazowym, dzięki któremu lekarz wykonujący badanie może ocenić budowę narządów wewnętrznych. W badaniu można uwidocznić bardzo różne patologie np. złóg w nerce, zapalenie płuca, uszkodzenie łąkotki, można również zdiagnozować wady wrodzone, choroby zapalne, nowotworowe, zmiany pourazowe. Warto pamiętać, że USG w niektórych zastosowaniach nie zastąpi tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego. Pozostaje natomiast jedyną całkowicie bezpieczną metodą diagnostyki obrazowej oraz jedyną stosowaną przez lekarza bezpośrednio przy Pacjencie, który przy badaniu sygnalizuje dolegliwości, badanie USG można profilować / dostosowywać do dolegliwości Pacjenta. Obecnie w badaniach USG możliwe jest zdiagnozowanie wcześniej niedostępnych w tym obrazowaniu patologii np: złamanie żebra, zapalenie płuca.

Na czym polega badanie USG?

Ultrasonografia opiera się ultradźwiękach o wysokiej częstotliwości wynoszących 1–20 MHz, które są całkowicie bezpieczne dla człowieka. Choć my nie możemy ich usłyszeć, mają one zdolność odbijania się od tkanek naszego organizmu. Specjalna głowica USG jednocześnie wytwarza ultradźwięki i analizuje ich odbicia od tkanek. W czasie jednej sekundy każdy z ok. 100 przetworników wytwarza po 30 dźwięków – dzięki temu otrzymujemy diagnostyczne obrazy na monitorze. Można powiedzieć że tworzymy obrazy dźwiękiem, którego nikt nie słyszy. Aby ultradźwięki mogły odbijać się od tkanek pacjenta na jego skórę nanosi się bezbarwny żel, który dla komfortu przeprowadzanego badania /szczególnie w przypadku dzieci/ jest podgrzany do temperatury ciała.

Co można zobaczyć podczas badania USG?

Podstawową zaletą badania USG jest możliwość całkowicie nieszkodliwego obrazowania narządów wewnętrznych, ich wielkości oraz położenia względem siebie. Poza umiejscowieniem organów, podczas badania każdorazowo dokładnej analizie poddaje się również budowę samych narządów i ich unaczynienia. Dodatkowo w badaniu Dopplerowskim możliwa jest dokładna analiza przepływu krwi w naczyniach np. do oceny zwężenia tętnic szyjnych, nerkowych lub oceny wydolności żył kończyn dolnych.

Jakie są ograniczenia dla takiej diagnostyki?

Fale dźwiękowe odbijają się całkowicie od kości i powietrza, nie penetrują przez nie, w związku z tym nie jest możliwe obrazowanie przestrzeni położonej za strukturami kostnymi lub za strukturami powietrznymi (płuco, rozdęte gazem jelita). Również duża ilość gazów znajdująca się w przewodzie pokarmowym badanego pacjenta może utrudnić jego zdiagnozowanie dlatego też niektóre badania wymagają specyficznego przygotowania.

Jakie są wskazania do wykonania badania USG?

Najczęstszym wskazaniem do wykonywania badań są badania okresowe np. badania piersi u kobiet lub rutynowo wykonywane po urodzeniu badania stawów biodrowych u dzieci. Inne badania jak USG jamy brzusznej lub tarczycy również wykonywane są profilaktycznie, u pacjentów bez żadnych objawów celem badania okresowego aby ewentualne schorzenia uwidocznić zanim dojdzie do symptomów rozwoju poważnej choroby. Badanie USG jest również jednym z podstawowych badań kobiet w ciąży podczas, którego lekarz ocenia rozwój płodu na każdym jego etapie.

Sonografia często jest wykorzystywana jako wstępna diagnostyka obrazowa z bardzo różnych wskazań: USG jamy brzusznej wykonuje się z powodu bólów brzucha, utraty masy ciałą, zakażenia układu moczowego, USG tarczycy w przypadku chrypki, uczucia ucisku na szyi, USG tętnic szyjnych przy bólach głowy, szumach w uszach, omdleniach, a na przykład USG płuc przy kaszlu, gorączce.
Podstawowym celem wszystkich badań jest wykluczenie zmian o charakterze nowotworowym, szczególnie w przypadku badań USG piersi, tarczycy, prostaty.

Często badania ultrasonograficzne wykonuje się po przebytym urazie: wszelkie badania układu mięśniowo-szkieletowego (barku, stawu łokciowego, kolanowego), jak również w przypadku urazów klatki piersiowej i brzucha. USG często jest wykorzystywane do obrazowania w przypadku urazów głowy – badanie przezciemieniowe.

Szereg badań USG jest wykonywanych u dzieci celem wykluczenia obecności wad wrodzonych: przezciemieniowe, brzucha, szwów czaszkowych, kanału kręgowego.

Jak należy przygotować się do badania USG?

Większość badań USG nie wymaga przygotowania i mogą być wykonywane w dowolnym momencie, szczególnie w przypadku urazu lub znacznego nasilenia objawów. Badaniem wymagającym szczególnego przygotowania jest natomiast USG jamy brzusznej. W przypadku badań dorosłych wymagane jest badanie na czczo (bez posiłku, żucia gumy, picia kawy przez 6-godzin) dodatkowo przed badaniem należy pić niegazowaną wodę ponieważ badanie powinno być wykonywane gdy pacjent odczuwa wypełnienie pęcherza moczowego. Warto również na kilka dni przed badaniem zrezygnować z ciężkostrawnych pokarmów, ponieważ powodują rozdęcie przewodu pokarmowego gazem utrudniającym badanie.

Nastolatkowie przygotowują się do badania USG jamy brzusznej jak dorośli. Im młodsze dziecko ma mieć wykonane badanie USG tym mniej istotne jest przygotowanie. U dzieci poniżej 3-roku życia jedynie warto starać się intensywniej dzieci napoić przed badaniem. Małe dzieci badane po posiłku są spokojniejsze, a spożyty pokarm u małego dziecka nie jest przeszkodą w badaniu natomiast badanie USG brzucha można przeprowadzić jeszcze dokładniej.

Jakie są przeciwwskazania do wykonania badania USG?

Z uwagi na całkowite bezpieczeństwo badań USG obecnie praktycznie nie ma do nich przeciwwskazań. U najmniejszych dzieci po urodzeniu badania mogą być wykonywane wielokrotnie, a nawet można wykonywać kilka badań łącznie. Możliwe jest również wykonanie badania USG w polu miejscowej infekcji, otwartej rany, oparzenia – głowica w takiej sytuacji jest w jałowej osłonie. Możliwe jest także obrazowanie procesu gojenia się złamań.

Jedynie w przypadku wczesnej ciąży zalecane jest aby ograniczyć wykonywanie badań z zastosowaniem technik Dopplerowskich do koniecznego minimum.

Jakie są rodzaje ultrasonografii?

Ultrasonografia to bardzo szerokie pojęcie, jest to technologia pozwalająca zobrazować większość narządów wewnętrznych, przy czym do najczęściej wykonywanych badań należy m.in. USG:
• jamy brzusznej
• tarczycy
• piersi
• badanie płuc
• narządów rodnych (wykonywane przezbrzusznie lub przezpochwowo)
• ortopedyczne (stawów, więzadeł, kaletek, mięśni, kości)
• Dopplerowskie (ocena żył i tętnic, z pomiarem zwężeń, wydolności)
• serca (inaczej Echo serca)
• płodu, w tym USG genetyczne
• u niemowląt: bioderek, przezciemieniowe, szwów czaszkowych, kanału kręgowego
• gałki ocznej
• moszny / jąder
• pachwin do oceny przepuklin
• węzłów chłonnych
• ślinianek
• przezodbytnicze badanie prostaty
• badanie skóry

Jak aktualnie rozwinęła się technologia ultrasonografii?

Technologia w ultrasonografii rozwija się wciąż bardzo szybko, a uzyskiwany obraz jest dokładniejszy, czystszy, widoczna jest większa ilość szczegółów. Powstają nowe opcje obrazowania np: nowe techniki obrazowania przepływu w narządach lub wieloparametrowa ocena twardości zmian w narządach – elastografia. W przypadku obrazowania dużych zmian dostępne jest obrazowanie panoramiczne, pozwalające na jednym ekranie uwidocznienie dużych zmian lub całych kompleksów mięśniowych w badaniach ortopedycznych. Obecnie możliwe jest także łączenie obrazu USG w czasie rzeczywistym w momencie ich wykonywania z wcześniej wykonanymi badaniami tomografii lub rezonansu – tzw. fuzja obrazów, która doskonale sprawdza się np. w biopsji fuzyjnej prostaty.

Kiedy stosowane jest USG z kontrastem?

Jest kilka grup wskazań do zastosowania kontrastu w ultrasonografii.
Najczęściej tego typu badanie jest stosowane do weryfikacji bądź monitorowania zmian ogniskowych / guzowatych w wątrobie lub nerkach. Wtedy kontrast podawany jest dożylnie, do założonego przez pielęgniarkę venflonu. Kontrast stosowany jest również w diagnostyce układu moczowego, a w diagnostyce / monitorowaniu odpływów pęcherzowo-moczowodowych wykonuje się wówczas sonocystografię. Kontrast podawany jest przez założony cewnik do pęcherza moczowego.
Kolejnym zastosowaniem kontrastu jest diagnostyka przewodu pokarmowego – możliwa jest ocena pasażu treści przez przewód pokarmowy i ocena ewentualnych zwężeń w przebiegu chorób zapalnych. Kontrast podczas tego badania może być podany doustnie, do przetoki jelitowej lub doodbytniczo (diagnostyka zaparć).

Czy USG może uratować życie?

Oczywiście, badania USG często są wykonywane w stanach zagrożenia życia i dzięki nim wielokrotnie możliwe jest rozpoznanie i podjęcie właściwego leczenia. Badanie USG jest więc badaniem często stosowanym w medycynie ratunkowej gdzie mamy do czynienia z tzw. „złotą godziną” podczas, której pozostawienie pacjenta bez właściwej diagnozy skutkuje pogorszeniem się jego stanu. Szczególnie pomocne okazuje się tutaj proste badanie USG jamy brzusznej, które pozwala lekarzowi na ocenę rozległości urazu oraz ewentualnego wystąpienia odmy opłucnowej czy intensywnego krwawienia. Dodatkowo badanie pomaga w diagnozowaniu tzw. „tykających bomb” w naszym organizmie jakimi są chociażby śmiertelnie niebezpieczne tętniaki aorty brzusznej lub piersiowej.

Wielokrotnie również w rutynowo wykonywanych badaniach USG udaje się rozpoznać poważną chorobę na wczesnym etapie, która nie daje żadnych objawów. W większości przypadków ultrasonografię stosuje się je w szeroko pojętej profilaktyce służącej do wczesnego wykrywania chorób nowotworowych takich jak rak: piersi, tarczycy, nerki, jajnika, macicy czy prostaty. A jak wiemy w przypadku tych chorób im szybsza diagnoza to tym większa szansa na wyleczenie.