Tężyczka – skurcze, drżenie rąk i niepokój. Jakie są jej przyczyny i jak ją leczyć?

Tężyczka to schorzenie wynikające z zaburzeń gospodarki elektrolitowej organizmu, które prowadzą do nadmiernej pobudliwości nerwowo-mięśniowej. Główną przyczyną tego stanu jest niedobór wapnia, magnezu lub zaburzenia w funkcjonowaniu parathormonu, hormonu regulującego poziom wapnia we krwi. Choroba może mieć charakter utajony lub jawny, a jej objawy mogą obejmować zarówno skurcze mięśni, jak i zaburzenia neurologiczne oraz psychiczne. Choć tężyczka nie jest chorobą śmiertelną, jej objawy mogą znacząco obniżać jakość życia i prowadzić do przewlekłego zmęczenia, osłabienia, a nawet stanów lękowych.

Rodzaje tężyczki – jawna i utajona

Tężyczka może występować w dwóch postaciach: jawnej oraz utajonej. Tężyczka jawna to forma, w której objawy są wyraźne i mogą prowadzić do poważnych skurczów mięśniowych. Często towarzyszą jej bolesne napięcia mięśni, drętwienie kończyn, a nawet problemy z oddychaniem spowodowane skurczami mięśni międzyżebrowych. Jest to stan, który wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej, ponieważ może być związany z ciężkimi zaburzeniami gospodarki wapniowej lub niedoczynnością przytarczyc.

Tężyczka utajona jest znacznie trudniejsza do zdiagnozowania, ponieważ jej objawy nie są tak oczywiste. Osoby cierpiące na tę formę często skarżą się na przewlekłe zmęczenie, drażliwość, problemy ze snem, uczucie niepokoju czy ataki paniki. Charakterystyczne są także epizody mrowienia, drżenia rąk oraz mimowolne skurcze mięśni. Aby potwierdzić tężyczkę utajoną, wykonuje się test ischemiczny lub badania laboratoryjne poziomu wapnia i magnezu we krwi.

Przyczyny tężyczki – skąd bierze się to schorzenie?

Główną przyczyną tężyczki jest niedobór wapnia, magnezu lub zaburzenia związane z regulacją tych pierwiastków w organizmie. Niedoczynność przytarczyc, która odpowiada za wydzielanie parathormonu, może prowadzić do znacznego spadku poziomu wapnia, co powoduje wzmożoną pobudliwość nerwowo-mięśniową. Nieprawidłowa gospodarka elektrolitowa może wynikać także z nieodpowiedniej diety, długotrwałego stresu, intensywnych ćwiczeń fizycznych czy stosowania niektórych leków, takich jak diuretyki czy inhibitory pompy protonowej.

Tężyczka może być również skutkiem zaburzeń wchłaniania składników mineralnych, co często obserwuje się u osób cierpiących na choroby układu pokarmowego, takie jak celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna czy przewlekłe zapalenie trzustki. Osoby stosujące restrykcyjne diety, eliminujące nabiał lub produkty bogate w magnez, mogą być szczególnie narażone na rozwój tego schorzenia.

Objawy tężyczki – jak ją rozpoznać?

Tężyczka objawia się na różne sposoby, w zależności od jej postaci oraz indywidualnych predyspozycji pacjenta. Najbardziej charakterystycznym symptomem są skurcze mięśni, które mogą obejmować twarz, ręce, nogi, a nawet drobne mięśnie w obrębie krtani, powodując trudności w oddychaniu. U niektórych pacjentów występują nagłe drżenia, mrowienie lub uczucie „przebiegających prądów” w kończynach.

Osoby cierpiące na tężyczkę często skarżą się również na przewlekłe zmęczenie, osłabienie oraz wahania nastroju. Niepokój, ataki paniki, nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne czy trudności w koncentracji to kolejne symptomy, które mogą świadczyć o tym schorzeniu. Część pacjentów zgłasza także zawroty głowy, szumy uszne oraz uczucie ucisku w klatce piersiowej, które mogą być mylone z innymi chorobami, w tym z zaburzeniami lękowymi.

Diagnostyka tężyczki – jakie badania warto wykonać?

Rozpoznanie tężyczki wymaga przeprowadzenia szeregu badań laboratoryjnych oraz testów funkcjonalnych. Kluczowe znaczenie ma oznaczenie poziomu wapnia, magnezu, fosforanów oraz parathormonu we krwi. W przypadku podejrzenia tężyczki utajonej wykonuje się test ischemiczny, który polega na ocenie reakcji mięśni na niedokrwienie.

Ważnym elementem diagnostyki jest także analiza stylu życia pacjenta, jego diety, poziomu stresu oraz ewentualnych chorób współistniejących. Lekarz może również zalecić badania obrazowe, takie jak USG tarczycy i przytarczyc aby wykluczyć ewentualne zmiany strukturalne w tych narządach.

Jak wygląda próba tężyczkowa (próba ischemiczna)?

Próba tężyczkowa, zwana również próbą ischemiczną, to badanie diagnostyczne, które pozwala wykryć tężyczkę utajoną – zaburzenie wynikające z nadmiernej pobudliwości nerwowo-mięśniowej, często spowodowane niedoborem magnezu, wapnia lub innymi zaburzeniami elektrolitowymi. Próba ta jest stosunkowo prosta, ale wymaga przeprowadzenia przez doświadczonego lekarza w kontrolowanych warunkach.

Badanie przeprowadza się w pozycji siedzącej lub leżącej, w warunkach ambulatoryjnych lub szpitalnych. Do testu wykorzystuje się opaskę uciskową (podobną do tej stosowanej przy pomiarze ciśnienia krwi), którą zakłada się na ramię badanego. Procedura składa się z kilku etapów:

1. Założenie opaski uciskowej – lekarz umieszcza opaskę na ramieniu pacjenta i zaciska ją tak, aby ograniczyć przepływ krwi do kończyny (tzw. niedokrwienie). Celem tego etapu jest wywołanie warunków niedotlenienia nerwów i mięśni, co u osób z predyspozycją do tężyczki prowadzi do wystąpienia charakterystycznych objawów.
2. Utrzymanie niedokrwienia – opaska pozostaje zaciśnięta przez około 5 minut. W tym czasie pacjent może odczuwać mrowienie, drętwienie lub delikatne skurcze w palcach dłoni, co jest wynikiem ograniczenia dopływu tlenu do tkanek.
3. Obserwacja objawów – w trakcie niedokrwienia lekarz uważnie obserwuje reakcję pacjenta. U osób z tężyczką utajoną często pojawiają się:
   • mimowolne skurcze mięśni, szczególnie w dłoni (tzw. „ręka położnika” – charakterystyczne zgięcie palców),
   • drżenie rąk lub palców,
   • mrowienie i uczucie sztywności w kończynie,
   • nadmierne napięcie mięśniowe,
   • w niektórych przypadkach skurcze mogą promieniować na przedramię lub twarz.
4. Zwolnienie ucisku – po upływie 5 minut opaska jest stopniowo zwalniana, co powoduje przywrócenie normalnego przepływu krwi w kończynie. W ciągu kilku sekund objawy powinny stopniowo ustępować.
5. Interpretacja wyników – jeśli podczas próby ischemicznej wystąpiły charakterystyczne objawy, test uznaje się za dodatni, co sugeruje obecność tężyczki utajonej. Jeśli objawy nie wystąpiły, wynik jest ujemny, co oznacza, że pacjent nie wykazuje nadmiernej pobudliwości nerwowo-mięśniowej.

Badanie nie jest bolesne, choć może być niekomfortowe. U osób z nadmierną pobudliwością nerwów i mięśni może powodować uczucie napięcia, drętwienia lub chwilowego skurczu. Po zakończeniu testu objawy szybko ustępują i pacjent wraca do pełnej sprawności.

Lekarz może zalecić wykonanie próby ischemicznej, jeśli pacjent zgłasza objawy sugerujące tężyczkę utajoną, takie jak:

• częste skurcze i drżenie mięśni,
• mrowienie i drętwienie rąk, twarzy lub stóp,
• uczucie napięcia i sztywności mięśni,
• przewlekłe zmęczenie i osłabienie,
• napady lęku i niepokoju,
• zaburzenia koncentracji i pamięci.

Leczenie tężyczki – jak radzić sobie z objawami?

Leczenie tężyczki zależy od jej przyczyny i może obejmować suplementację minerałów, zmianę diety oraz terapię farmakologiczną. W przypadku niedoboru wapnia i magnezu zaleca się stosowanie odpowiednich preparatów, które uzupełniają braki tych pierwiastków w organizmie. Osoby cierpiące na tężyczkę powinny również zadbać o prawidłową podaż witaminy D, która ułatwia wchłanianie wapnia i wspiera funkcjonowanie układu nerwowo-mięśniowego.

W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie farmakologiczne, szczególnie jeśli tężyczka wynika z niedoczynności przytarczyc. Wówczas stosuje się preparaty hormonalne, które pomagają w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej. U osób z zaburzeniami wchłaniania lekarz może zalecić dodatkowe badania w kierunku chorób przewodu pokarmowego i wdrożenie specjalistycznej diety.

Jak zapobiegać tężyczce?

Profilaktyka tężyczki opiera się na zdrowym stylu życia, właściwym odżywianiu oraz redukcji czynników stresowych. Dieta powinna być bogata w produkty zawierające wapń i magnez, takie jak nabiał, zielone warzywa liściaste, orzechy, nasiona oraz ryby. Regularna aktywność fizyczna wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i mięśniowego, a unikanie nadmiernej ilości kofeiny oraz alkoholu pomaga w utrzymaniu równowagi elektrolitowej.

Osoby narażone na stres powinny rozważyć techniki relaksacyjne, takie jak joga, medytacja czy ćwiczenia oddechowe, które mogą pomóc w regulacji napięcia nerwowego. Regularne badania kontrolne i konsultacje z lekarzem pozwalają na wczesne wykrycie ewentualnych niedoborów i ich skuteczne uzupełnienie.