Sygnały alarmowe. Jak zidentyfikować przemoc wobec dzieci?
Przemoc wobec dzieci to zjawisko, które często kryje się pod powierzchnią codziennych relacji i zachowań, pozostając niewidoczne dla osób z zewnątrz. Dzieci rzadko mówią wprost o tym, że są krzywdzone, dlatego to właśnie my – dorośli – musimy umieć dostrzegać subtelne sygnały, które mogą świadczyć o tym, że dziecko potrzebuje pomocy. Sygnały te mogą być zarówno fizyczne, jak i emocjonalne a ich zrozumienie i szybka reakcja mogą zmienić życie młodego człowieka na lepsze. Poznaj najważniejsze oznaki, które nie powinny umknąć naszej uwadze.
Fizyczne objawy przemocy
Jednym z pierwszych sygnałów mogących świadczyć o przemocy są widoczne, fizyczne obrażenia takie jak siniaki, zadrapania, czy oparzenia, które nie mają wyjaśnienia lub idą za nimi niespójne próby wyjaśnienia przez dziecko ich przyczyn pojawienia się. Oczywiście, dzieci mogą często ulegać wypadkom ale jeśli obrażenia pojawiają się regularnie i są umiejscowione w miejscach, które rzadko są kontuzjowane podczas zabawy (np. plecy, pośladki) powinno to wzbudzić niepokój. Dziecko, które doświadcza przemocy fizycznej może również starać się ukrywać te obrażenia, nosząc długie rękawy nawet w ciepłe dni lub unikać aktywności fizycznej, która mogłaby ujawnić rany.
Zmiany w zachowaniu dziecka
Kolejnym ważnym sygnałem jest zmiana zachowania dziecka. Dzieci, które doświadczają przemocy, mogą nagle zmienić swoje dotychczasowe wzorce zachowań. Może to obejmować wycofanie się z kontaktów społecznych, unikanie rówieśników i dorosłych, problemy w szkole a także nagłą utratę zainteresowania aktywnościami, które wcześniej sprawiały im radość. Dziecko może stawać się lękliwe, mieć trudności ze snem, budzić się w nocy z krzykiem, doświadczać koszmarów sennych a także może pojawić się regres w rozwoju, na przykład powrót do moczenia nocnego czy ssania kciuka. Te sygnały mogą świadczyć o wewnętrznym lęku i poczuciu zagrożenia jakie towarzyszy dziecku.
Zmiany w zachowaniu dziecka – przemoc emocjonalna
Przemoc emocjonalna jest znacznie trudniejsza do rozpoznania, ponieważ nie pozostawia widocznych śladów na ciele. To jednak nie oznacza, że jej skutki są mniej dotkliwe. Dziecko poddawane emocjonalnemu znęcaniu się może przejawiać niskie poczucie własnej wartości, wyrażać przekonanie, że jest „nic nie warte” lub „nigdy nie będzie wystarczająco dobre”. Może obawiać się wyrażania swoich uczuć lub potrzeb, starając się jak najbardziej zadowolić dorosłych i unikać ich gniewu. Przemoc emocjonalna może również prowadzić do problemów w relacjach z rówieśnikami – dzieci mogą stać się nadmiernie uległe lub przeciwnie, agresywne, próbując odreagować swoje frustracje i emocje.
Zmiany w zachowaniu dziecka – przemoc seksualna
Innym rodzajem przemocy, który jest trudny do rozpoznania jest przemoc seksualna. Dziecko, które doświadcza takiej formy przemocy, może wykazywać oznaki lęku, unikać kontaktu fizycznego z innymi osobami, wykazywać nieadekwatne do swojego wieku zainteresowanie tematami seksualnymi a także odmawiać chodzenia do miejsc lub spotkań z osobami, które kojarzą się z przemocą. Mogą pojawić się objawy somatyczne takie jak bóle brzucha, głowy, trudności w jedzeniu, czy też objawy związane z lękiem i napięciem. Takie zachowania powinny być sygnałem, że coś jest nie tak i wymagają natychmiastowej reakcji oraz wsparcia specjalisty.
Zmiany w zachowaniu dziecka – zaniedbania
Zaniedbanie to kolejna forma przemocy, która często jest bagatelizowana lub trudna do wykrycia. Dziecko zaniedbywane może być stale głodne, nosić brudne ubrania, być niedożywione, wyglądać na zmęczone lub apatyczne. Często zaniedbywane dzieci są pozostawiane bez nadzoru, narażone na ryzyko i niebezpieczeństwa. Zaniedbanie emocjonalne objawia się brakiem miłości, wsparcia, zainteresowania ze strony opiekunów, co również może prowadzić do poważnych problemów w rozwoju emocjonalnym i społecznym dziecka. Dzieci te często czują się niewidzialne, niekochane, mają trudności w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami a ich potrzeby emocjonalne pozostają niezaspokojone.
Zmiana stylu wypowiedzi
Istotnym sygnałem, który może wskazywać na to, że dziecko doświadcza przemocy są jego wypowiedzi. Czasami dzieci nie rozumiejąc do końca, co się dzieje, opisują sytuacje, które mogą wskazywać na przemoc. Mogą mówić o strachu przed konkretną osobą, opowiadać o „karach”, które są niewspółmierne do przewinień lub wspominać o działaniach, które sprawiają im ból. Takie wypowiedzi nigdy nie powinny być ignorowane. Nawet jeśli dziecko nie mówi wprost o przemocy, warto wsłuchać się w jego słowa i zwrócić uwagę na szczegóły, które mogą sugerować, że coś jest nie tak.
Co robić, jeśli podejrzewasz przemoc?
Rozpoznanie przemocy wobec dziecka wymaga nie tylko uwagi ale także odpowiedniej reakcji. Jeśli podejrzewasz, że dziecko jest krzywdzone, ważne jest aby nie pozostawać obojętnym. Pierwszym krokiem jest stworzenie bezpiecznej przestrzeni, w której dziecko poczuje się na tyle komfortowo aby podzielić się swoimi doświadczeniami. Następnie należy skontaktować się z odpowiednimi służbami – policją, ośrodkiem pomocy społecznej, czy nauczycielami. Każda z tych instytucji ma obowiązek reagować na informacje o przemocy wobec dzieci.
Rozpoznanie przemocy i podjęcie działania może uratować dziecko przed długotrwałym cierpieniem a także zapobiec przyszłym problemom psychicznym i społecznym. Dzieci, które doświadczają przemocy, nie tylko cierpią tu i teraz ale również w przyszłości mogą mieć trudności z budowaniem zdrowych relacji, rozwijaniem swoich pasji i potencjału oraz z zaufaniem do innych. Dlatego nasza reakcja ma ogromne znaczenie. To, co zrobimy lub czego zaniechamy, może zadecydować o życiu dziecka. Reagujmy, kiedy widzimy niepokojące sygnały – dla dobra dzieci i dla dobra całego społeczeństwa.
