Rehabilitacja po zabiegu histerektomii

Nowotwory ginekologiczne takie jak rak szyjki macicy czy rak trzonu macicy ale także schorzenia nieonkologiczne jak endometrioza czy mięśniaki to powszechny problem kobiet w różnym wieku. Często ich leczenie wymaga zabiegu operacyjnego w postaci histerektomii, jednak  niewiele mówi się o rehabilitacji pacjentek będących po takiej  operacji. Tymczasem to właśnie ona stanowi kluczowy etap w procesie powrotu pacjentki do zdrowia, ponieważ nie tylko poprawia sprawność fizyczną, wpływa na ograniczenie niektórych skutków zabiegu takich jak nietrzymanie moczu ale także pomaga kobietom zaakceptować zmiany jakie zaszły skutek zastosowanej terapii. O tym dlaczego rehabilitacja jest tak ważna po operacjach ginekologicznych, w tym zabiegu histerektomii, rozmawiamy z mgr  Agnieszką Cerą – fizjoterapeutką i certyfikowaną terapeutką uroginekologiczną z krakowskiego Szpitala na Klinach.

Rehabilitacja psychofizyczna –  ważny element leczenia kobiet po zabiegu histerektomii

Chirurgiczne leczenie niektórych schorzeń ginekologicznych, w tym głównie raka trzonu macicy i szyjki macicy wiąże się z koniecznością wykonania zabiegu histerektomii, czyli chirurgicznego usunięcia macicy. Nie dziwi więc fakt, że u części pacjentek pojawia się tzw. „syndrom pustej kobiety” i poczucie utraty kobiecości. Wyalienowanie, niższa samoocena, brak samoakceptacji, problemy w sypialni to tylko niektóre aspekty z którymi muszą mierzyć się pacjentki będące po radykalnych zabiegach ginekologicznych. To waśnie z tego powodu nieodłącznym etapem procesu leczenia powinna być pomoc psychologiczna, rehabilitacja społeczna, zawodowa, seksualna ale także fizykoterapia w tym rehabilitacja uroginekologiczna. Każda kobieta po radykalnym zabiegu ginekologicznym, w tym głównie pacjentki onkologiczne powinny mieć świadomość, że istnieje oferta rehabilitacji psychofizycznej dostosowana odpowiednio do ich aktualnego stanu zdrowia jak i etapu leczenia.

Możliwe skutki histerektomii

Do najczęstszych problemów zgłaszanych przez kobiety będące po zabiegu histerektomii należą:

• suchość pochwy
• zwężenie szyjki macicy
• wysiłkowe nietrzymanie moczu – inkontynencja
• bóle kręgosłupa, kości, mięśni, brzucha
• obrzęki kończyn dolnych w przypadku zabiegów wiążących się z koniecznością usunięcia węzłów chłonnych

Rehabilitacja  po zabiegu histerektomii

Pacjentki będące po operacjach ginekologicznych często odczuwają ból ze strony kręgosłupa, ale również ten kostno – mięśniowy. Tutaj z pomocą oprócz farmakoterapii przychodzi hydroterapia, która ma na celu ograniczenie dolegliwości bólowych  za pomocą wody o różnej temperaturze i ciśnieniu. W tym przypadku pomocne są również łagodne ćwiczenia ruchowe (czynne i bierne), które mają za zadanie zminimalizować napięcie mięśniowe oraz ogólne zmęczenie.

Kolejnym problemem jest suchość pochwy, która wynika ze zmian hormonalnych zachodzących w ciele kobiety np. w sytuacji kiedy operacja wiąże się z usunięciem jajników. W przypadku tych pacjentek niezwykle istotna jest rehabilitacja seksualna, w tym przede wszystkim ćwiczenia wzmacniające mięśnie dna miednicy tzw. ćwiczenia Kegla (trening polegający na rytmicznym kurczeniu i rozkurczaniu tej partii mięśni),  które pozwalają kobietom wciąż czerpać radość ze współżycia.

Niektóre pacjentki po zabiegu histerektomii muszą być usprawniane również z powodu nietrzymania moczu. Tutaj oprócz ćwiczeń mięśni dna miednicy z pomocą przychodzą ćwiczenia połączone z biofeedback’iem, czyli  biologicznym sprzężeniem zwrotnym, które można także łączyć z wizualizacją pozwalającą na poprawne wykonywanie ćwiczeń.

W przypadku kiedy operacja wiązała się z koniecznością usunięcia pachwinowo-biodrowych węzłów chłonnych u pacjentek mogą występować obrzęki kończyn dolnych. W tych przypadkach rekomendowana jest profilaktyka przeciwobrzękowa, stosowanie pozycji ułożeniowych i m.in. leżenie z kończynami dolnymi uniesionymi na wysokość kilkunastu centymetrów oraz wykonywanie specjalnych izometrycznych ćwiczeń wspomagających odpływ limfy i chłonki, a także wprowadzenie drenażu limfatycznego oraz edukacja pacjentki w zakresie autoterapii. Ponadto pacjentki powinny unikać noszenia obcisłych ubrań, które utrudniają odpływ limfy.

Warto pamiętać, że umiarkowana aktywność fizyczna taka jak spacery czy nordic walking są kluczowym elementem rehabilitacji po każdym zabiegu chirurgicznym w obrębie układu rozrodczego. Z uwagi na fakt, że  w trakcie rekonwalescencji aktywność ta nie powinna być zbyt intensywna warto zadbać aby była ona prowadzona w bezpieczny sposób, czyli pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty.

Fizjoterapia okołooperacyjna i przed zabiegiem

W krakowskim Szpitalu na Klinach pacjentki, które kierowane są na zabieg histerektomii, w tym przede wszystkim pacjentki onkologiczne obejmowane są kompleksową opieką rehabilitacyjną zarówno przed zabiegiem jak i w okresie okołooperacyjnym. Rehabilitacja przed operacją ma za zadanie nauczyć pacjentkę jak prawidłowo dbać o wzmocnienie mięśni dna miednicy a zindywidualizowany trening tej partii mięśni po okiem doświadczonego fizjoterapeuty pozwala chorej na przygotowanie swojego ciała na czekający ją zabieg. Dodatkowo omawiany jest aspekt rehabilitacji uroginekologicznej i pooperacyjny trening behawioralny.

Głównym celem rehabilitacji po operacji jest natomiast szybka pionizacja, ćwiczenia  przeciwzakrzepowe i oddechowe oraz trening układu krążenia. Wykorzystywane techniki manualne pozwalają na normalizację  ciśnienia w przeponie i relaksację napiętych mięśni oddechowych, co ma za zadanie przywrócić naturalny rytm oddechu i nadać ruchomość sąsiednim tkankom, minimalizując ryzyko pojawienia się ewentualnych zrostów. Podczas hospitalizacji indywidualnie dobierane są również rodzaje ćwiczeń ruchowych w pierwszych tygodniach po operacji jak również te mające na celu mobilizację blizn.

Przeciwwskazania do rozpoczęcia rehabilitacji po zabiegu histerektomii

Przede wszystkim przed podjęciem jakichkolwiek form rehabilitacji kluczowa jest ocena stanu zdrowia pacjentki przez fizjoterapeutę oraz ocena jej możliwości do wykonania ćwiczeń. Głównymi przeciwskazaniami do rozpoczęcia rehabilitacji są gorączka, niska liczba płytek krwi oraz znaczne osłabienie organizmu. Warto jednak pamiętać, że poprawa kondycji fizycznej pacjentek po zabiegu histerektomii ma istotny wpływ na ich wyniki leczenia, efekt zabiegu operacyjnego jak również szybszą rekonwalescencję oraz  przyczynia się stabilizacji stanu psychicznego. Najlepsze efekty rehabilitacja przynosi kiedy rozpoczęta jest w odpowiednim momencie dlatego warto w tej kwestii polegać na opinii lekarzy i fizjoterapeuty.