Refluks żołądkowo – jelitowy – objawy, diagnostyka, leczenie
Refluks żołądkowo-przełykowy (GERD, ang. Gastroesophageal Reflux Disease) to choroba polegająca na zarzucaniu lub cofaniu się treści żołądkowej do przełyku. Wraz z połkniętym wcześniej pokarmem, u osób cierpiących na refluks do przełyku przedostaje się także wytwarzany w żołądku kwas solny i enzymy trawienne, powodując tym samym pojawienie się nieprzyjemnych dolegliwości najczęściej w postaci zgagi, czy pieczenia za mostkiem. Refluks żołądkowo – jelitowy jest chorobą przewlekłą, która ma okresy zaostrzeń i remisji, a wśród czynników ją wywołujących najczęściej wymienia się nieprawidłową czynność dolnego zwieracza przełyku, otyłość, zaburzenia opróżniania żołądka oraz ciążę.O tym jakie są objawy refluksu, które z nich powinny być szczególnie alarmujące, jak leczy się tą chorobę oraz jak łagodzić jej objawy, rozmawiamy z prof. Tomaszem Rogulą – chirurgiem z krakowskiego Szpitala na Klinach.
Czym jest refluks żołądkowo-przełykowy?
Z refluksem żołądkowo – jelitowym mamy do czynienia, kiedy na skutek nieprawidłowości w działaniu lub niewydolności dolnego zwieracza przełyku, dochodzi do jego braku lub niepełnego obkurczenia się po spożytym posiłku. Obniżone napięcie tego mięśnia, powoduje, że nie pracuje on jak wrota zamykające światło przełyku, co prowadzi do wielokrotnego zarzucania kwaśnej treści z żołądka do przełyku, krtani a czasem nawet do oskrzeli, prowadząc w efekcie do uszkodzeń błony śluzowej.
Refluks żołądkowo-przełykowy – przyczyny powstawania
Wśród przyczyn odpowiedzialnych za powstanie refluksu najczęściej wymienia się naturalny proces zwiotczenia mięśnia zwieracza przełyku przy jego wejściu do żołądka lub zaburzenia jego pracy, które najczęściej pojawiają się: po operacjach żołądka, w przebiegu niektórych chorób takich jak cukrzyca czy twardzina układowa, u osób z chorobą alkoholową (tzw. polineuropatia alkoholowa) czy z zaburzeniami hormonalnymi. Refluks jest również częstą dolegliwością u osób, u których zdiagnozowano przepuklinę rozworu przełykowego, która polega na przemieszczeniu się przez rozwór przepony części żołądka z jamy brzusznej do klatki piersiowej.
Refluks żołądkowo-przełykowy – czynniki zwiększające ryzyko zachorowania
Wśród czynników zwiększających ryzyko pojawienia się refluksu żołądkowo – jelitowego wymienia się przede wszystkim otyłość, która powoduje wzrost objętości żołądka, a co za tym idzie zwiększenie materiału zarzucanego do przełyku. Na refluks szczególnie narażone są także kobiety w ciąży, ponieważ powiększająca się masa dziecka w łonie matki skutkuje wzrostem ciśnienia w jamie brzusznej, co sprzyja cofaniu się treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Na pojawienie się choroby wpływa także przyjmowanie niektórych leków, w szczególności: doustnych preparatów antykoncepcyjnych, leków na nadciśnienie i chorobę wieńcową oraz niektórych na choroby płuc (zwłaszcza leków przeciwcholinergicznych oraz z grupy blokerów kanału wapniowego). Choroba refluksowa częściej dotyka również osoby po przebytych urazach klatki piersiowej oraz stosujące nieprawidłową dietę, obfitującą głównie w tłuste potrawy oraz przyprawy drażniące przełyk, które wpływają na obniżenie ciśnienia dolnego zwieracza przełyku.
Refluks żołądkowo-przełykowy – objawy
Typowym objawem choroby refluksowej jest zgaga, czyli pieczenie w przełyku, często określane przez pacjentów również jako nadkwasota czy kwaśnie odbijanie się. Zgada pojawia się najczęściej po spożytym posiłku, który jest obfity lub bardzo tłusty, słodki lub kwaśny. Drugim symptomem tej choroby jest piekący ból w nadbrzuszu lub za mostkiem, który często promieniuje do tylnej ściany gardła, a czasem również do szyi i żuchwy. Pacjenci cierpiący na refluks często uskarżają się również na uczucie kwaśnego posmaku w ustach, któremu często towarzyszą nudności, ślinotok jak i puste lub kwaśne odbijanie się. Wielokrotne przemieszczane się treści żołądkowej do przełyku prowadzi przede wszystkim do uszkodzenia śluzówki gardła, co często manifestuje się w postaci przewlekłej chrypki, bólu gardła lub jego stanów zapalnych, a czasem nawet problemów w połykaniu tzw. dysfagii. Choroba refluksowa ma również negatywne odzwierciedlenie w kondycji naszych zębów i dziąseł ponieważ często wywołuje próchnicę, ubytki zębowe jak również pojawienie się przykrego zapachu z ust.
Refluks żołądkowo-przełykowy – rodzaje
W zależności od objawów jakie wywołuje choroba, refluks żołądkowo – przełykowo można podzielić na:
- Refluks żołądkowo-przełykowy: jest to najczęściej spotykana forma refluksu, której towarzyszą głównie zgaga oraz uczucie piekącego bólu za mostkiem lub w gardle;
- Refluks krtaniowo- gardłowy: najczęściej manifestuje się w postaci uczucia dokuczliwego drapania w gardle, który jest wynikiem przesuwania się treści żołądkowej do krtani, jamy ustnej i zatok;
- Refluks jelitowo- żołądkowy: inaczej refluks żółciowy, którego charakterystycznym objawem jest ból nadbrzusza promieniujący, aż do pleców.
Refluks żołądkowo-przełykowy – diagnostyka
W przypadku pojawienia się wymienionych wcześniej objawów nie warto zwlekać z konsultacją u specjalisty, tym bardziej jeżeli dolegliwości towarzyszące refluksowi nasilają się. Przeprowadzenie niezbędnej diagnostyki i zasięgnięcie porady specjalisty powinny być kwestią priorytetową u osób, u których wystąpiły inne, alarmujące dolegliwości takie jak zaburzenia połykania lub ból podczas wykonywania tej czynności, zmniejszenie masy ciała, czy krwawienia z przełyku. Warto pamiętać, że objawy choroby refluksowej mogą być łatwo mylone z tymi, które towarzyszą chorobie niedokrwiennej serca, a nawet zawałowi mięśnia sercowego, więc tym bardziej wykonania niezbędnych badań nie należy odkładać w czasie.
Podstawę diagnostyki refluksu żołądkowo-przełykowego stanowi konsultacja u specjalisty oraz endoskopowe badanie górnego odcinka przewodu pokarmowego, czyli gastroskopia. W trakcie tego badania do gardła, a następnie do przełyku, żołądka i dwunastnicy pacjenta wsuwany jest giętki endoskop, który umożliwia lekarzowi ocenę stanu śluzówki. Podczas gastroskopii możliwe jest również pobranie wycinków z błony śluzowej, celem oceny mikroskopowej zmian w przewodzie pokarmowym. Gastroskopia jest badaniem bardzo cenionym przez lekarzy, ponieważ oprócz uszkodzeń błony śluzowej, spowodowanych refluksem może także pokazać szereg powikłań nim wywołanych takich jak: nadżerki i owrzodzenia przełyku, perforacje czy nawet krwawienia. Warto dodać, że u części osób cierpiących na refluks żołądkowo – przełykowy rozwija się tzw. przełyk Barreta, który jest stanem przednowotworowym, a sama choroba refluksowa zwiększa ryzyko wystąpienia raka okolicy przełyku. W przypadku pacjentów z nietypowymi objawami lub przed planowanym zabiegiem operacyjnym, często diagnostykę poszerza się o manometrię przełyku (badanie mające na celu sprawdzenie ciśnienia w przełyku, które pokazuje zakłócenia pracy mięśnia zwieracza dolnego przełyku), pH-metrię (całodobowe monitorowanie pH w przełyku) jak i o badanie radiologiczne z kontrastem.
Refluks żołądkowo-przełykowy – leczenie
Refluks żołądkowo-przełykowy jest chorobą przewlekłą, która wymaga nie tylko wyeliminowania dolegliwości, ale również powikłań tego schorzenia. Na ogół stosowane jest leczenie niefarmakologiczne, polegające na zmianie diety na tą dobrze zbilansowaną oraz na dbałości o higienę spożywanych posiłków (zaleca się spożywanie 4-5 mniejszych posiłków w ciągu dnia, przy czym ostatni powinien być najpóźniej 2-3h przed snem). Rekomenduje się również spanie z uniesionym wezgłowiem łóżka, w przypadku palaczy rzucenie tego nałogu, jak również redukcję masy ciała u pacjentów borykających się z otyłością. Chorym cierpiącym na refluks zleca się również kurację farmakologiczną, w postaci leków hamujących wydzielanie kwasu solnego takich jak inhibitory pompy protonowej (omeprazol, pantoprazol i esomeprazol). Leczenie farmakologiczne powinno trwać ok. 2- 4 tygodni, a lekarstwa w zalecanych dawkach powinny być przyjmowane zawsze na czczo. W łagodnym przebiegu choroby refluksowej stosuje się również preparaty zobojętniające kwas solny i osłaniające błonę śluzową przełyku, które w swoim składzie zawierają najczęściej związki magnezu i glinu oraz kwas alginowy jak również blokery receptorów H2. W sytuacji, gdy leczenie zachowawcze i farmakologiczne nie przynosi satysfakcjonującej poprawy kolejnym etapem jest leczenie operacyjne.
