Rak prostaty – kiedy możliwa jest operacja z wykorzystaniem robota?

Rak prostaty to obecnie najczęściej diagnozowany nowotwór wśród męskiej populacji w Polsce. Zgodnie z danymi z Krajowego Rejestru Nowotworów w 2020 r. zachorowalności dotyczyła ponad 14 tys. mężczyzn w naszym kraju, a prawie 6 tys. zmarło z  powodu tego nowotworu. Wybór metody leczenia raka gruczołu krokowego uzależniony jest przede wszystkim od stadium jego zaawansowania, wyników biopsji, stopnia ryzyka określanego na podstawie stężenia PSA i oceny w skali Gleasona, wieku jak i  oczekiwanej długości przeżycia. Aktualnie rak prostaty leczony jest z wykorzystaniem chirurgii, radioterapii, terapii hormonalnej jak również aktywnej obserwacji. O tym jakie są wskazania do przeprowadzenia operacji raka prostaty z wykorzystaniem robota chirurgicznego rozmawiamy z dr Pawłem Wiszem, specjalistą w dziedzinie urologii, kierownikiem Centrum Chirurgii Robotycznej NEO Hospital, członkiem zarządu Europejskiego Towarzystwa Urologicznego – Sekcja Robotyczna (ERUS).

Wskazania do operacji raka prostaty z asystą robota

Niezależnie od rodzaju techniki operacyjnej zabieg obejmuje usunięcie prostaty wraz z pęcherzykami nasiennymi oraz sąsiednimi węzłami chłonnymi, w zależności od stadium zaawansowania nowotworu.

Jak działa robot chirurgiczny

System robotyczny składa się zazwyczaj z trzech urządzeń: konsoli chirurga, wieży i ramion robota, które znajdują się bezpośrednio nad ciałem pacjenta. Chirurg siedzi przy konsoli, czyli  jednostce sterującej, z dala od stołu operacyjnego i z tego poziomu kontroluje ruch czterech ramion robotycznych. Jedno z ramion robota wyposażone jest w kamerę 3D o wysokiej rozdzielczości, która dostarcza obraz pola operacyjnego chirurgowi znajdującemu się przy konsoli. Obrazy te są obrazami 3D o wysokiej rozdzielczości. Co więcej, obrazy można również powiększyć około 10 razy. Pozostałe trzy ramiona robota służą do trzymania miniaturowych narzędzi chirurgicznych, które są używane podczas operacji. Instrumenty te jak i kamera wprowadzane są do ciała pacjenta przez niewielkie (ok. 1 cm) nacięcia na brzuchu pacjenta. Miniaturowe narzędzia o siedmiu stopniach swobody są bardziej elastyczne w porównaniu z instrumentami stosowanymi w tradycyjnej chirurgii laparoskopowej. 

Przebieg zabiegu prostatektomii robotycznej

Zabieg prostatektomii zawsze przeprowadzany jest w znieczuleniu ogólnym. Na początku operacji, jeżeli istnieją do tego wskazania medyczne usuwane są węzły chłonne. W kolejnym kroku chirurg usuwa narząd prostaty, wcześniej odpreparowując go od pęcherza moczowego, odbytnicy oraz cewki moczowej. Następnie operator przyszywa cewkę moczową do szyi pęcherza moczowego a usuniętą prostatę wyprowadza z jamy brzusznej w specjalnym worku laparoskopowym. Pacjentowi po zabiegu prostatektomii zostaje umieszczony dren oraz cewnik, który zwykle wyjmowany jest w 3. dobie po operacji.

Zalety operacji nowotworu prostaty z użyciem systemu robotycznego

Częstym problemem, z jakim borykają się pacjenci po zabiegu prostatektomii, zarówno z dostępu otwartego, jak i laparoskopowego, jest nietrzymanie moczu i zaburzenia erekcji. Prostatektomia radykalna z użyciem robota pokonuje ograniczenia tradycyjnego podejścia otwartego i laparoskopowego. Lepsza wizualizacja pola operacyjnego i lepsza kontrola nad mikroinstrumentami oraz większa ruchomość narzędzi, pomagają w precyzyjnym usunięciu prostaty, jednocześnie ograniczając uszkodzenia włókien nerwowych i naczyń krwionośnych w jej pobliżu, które są krytyczne dla funkcji trzymania moczu i erekcji.

Według badań klinicznych około 80% pacjentów po zrobotyzowanej prostatektomii prawidłowo trzyma mocz miesiąc po operacji, a po roku aż 96%. Dzięki zastosowaniu robotyki  inwazyjności zabiegu ulega zmniejszeniu, dolegliwości bólowe oraz powikłania są ograniczone, a pacjenci krócej przebywają w szpitalu i mogą liczyć na znacznie szybszą rekonwalescencję.

Lepsze wyniki funkcjonalne po robotycznej prostatektomii poparte badaniami

Podczas badania porównawczego naukowcy ze szpitali stowarzyszonych z Harvardem i innych akademickich ośrodków medycznych w Stanach Zjednoczonych obserwowali 1094 mężczyzn poddanych radykalnej prostatektomii w latach 2003-2013. Wszyscy mężczyźni mieli świeżo zdiagnozowanego raka ograniczonego do gruczołu krokowego. Wśród nich 545 mężczyzn przeszło otwartą radykalną prostatektomię, podczas gdy pozostałych 549 mężczyzn przeszło operację z udziałem robota. Następnie w odstępach dwu-, sześcio-, 12- i 24-miesięcznych mężczyźni odpowiadali na pytania dotyczące funkcjonowania ich układu moczowego i jelit, zdolności do angażowania się w aktywność seksualną, poziomu energii i stanu emocjonalnego. Pomiędzy tymi dwoma podejściami istniały  krótkoterminowe różnice. Na przykład mężczyźni leczeni robotami przebywali w szpitalu krócej (średnio 1,6 dnia w porównaniu do 2,1 dnia), a także zgłaszali niższe oceny bólu po operacji. Mężczyźni, którzy przeszli operację wspomaganą robotem rzadziej wymagali transfuzji (1% vs 4%), doświadczyli mniejszej śródoperacyjnej utraty krwi (192 vs 805 ml) oraz zgłaszali również mniej powikłań, takich jak zakrzepica żył głębokich (0,5% vs 2%;). U pacjentów po robotycznej prostatektomii rzadziej pojawiały się infekcje rany (2% vs 4%), inne infekcje (1% vs 4%) oraz pooperacyjne przykurcze szyi pęcherza moczowego, czyli trudności w oddawaniu moczu z powodu blizn (1,6% vs 8,3%).