Rak piersi – kiedy konieczna okazuje się mastektomia?

Mastektomia, czyli amputacja piersi, to radykalna metoda chirurgicznego leczenia piersi, polegająca na usunięciu całej piersi, w większości przypadków także jej brodawki i otoczki. Najczęściej operacyjną metodę leczenia tego nowotworu stosuje się u pacjentek, u których nowotwór objął obszar większy niż ćwiartka piersi. W niektórych przypadkach mastektomia stanowi jedyną metodę leczenia i pomimo, że zabiegi tego typu wykonuje się już od kilkudziesięciu lat, to współczesna medycyna o wiele lepiej radzi sobie z inwazyjnością przeprowadzania samej operacji, jak również rekonstrukcją piersi po amputacji. O tym jakie są wskazania do operacji, jak wygląda przygotowanie się do tego zabiegu oraz jego przebieg, oraz o możliwościach rekonstrukcji piersi można dowiedzieć się z poniższego artykułu.

Mastektomia – wskazania do operacji

Mastektomię wykonuje się u kobiet z rozpoznaną chorobą nowotworową, ograniczoną do gruczołu piersiowego, czyli w sytuacji kiedy nie mamy do czynienia z jego rozsianą postacią, która zdążyła dać przerzuty do narządów wewnętrznych. Najczęściej wskazaniem do zabiegu jest występowania raka przewodowego in situ, raka piersi o pierwszym lub drugim stopniu zaawansowania oraz zapalnej formy tego nowotworu. Dodatkowym wskazaniem do zabiegu jest występowanie dużych guzów o średnicy powyżej 2-3 cm, umiejscowienie guza za brodawką, czy wstępowanie w piersi kilku ognisk nowotworowych. U niektórych kobiet rekomenduje się wykonanie mastektomii profilaktycznej, czyli w przypadku kiedy nie ma jeszcze rozpoznanej choroby nowotworowej. Tę formę profilaktyki stosuje się w przypadku pań, które obciążone są dużą liczbą czynników ryzyka predysponujących do rozwoju tego nowotworu. W większości przypadków jest to nosicielstwo wadliwych genów, które potwierdza się przez pozytywne wyniki testów genetycznych na mutacje genów BRCA1 i BRCA2, jak również fakt, częstego występowania nowotworów piersi i/lub jajnika w najbliższej rodzinie.

Mastektomia tradycyjna i oszczędzająca

Rodzaje wykonywanych mastektomii możemy podzielić na tradycyjne, czyli totalne, oraz oszczędzające. Zakres zabiegu zależy od wielu czynników, wśród których najczęściej wymienia się wielkość guza, jego oddalenie od brodawki, wieloogniskowość, otorbienie zmiany, czy jej naciekanie. O mastektomii tradycyjnej mówimy wtedy kiedy konieczne jest usunięcie całego gruczołu piersiowego, skóry, brodawki i otoczki. W przypadku tego zabiegu po jego wykonaniu u pacjentek pozostaje duża, poprzeczna blizna o średnicy ok. 20 cm ale pomimo tak dużego uszczerbku dalej możliwe jest wykonanie rekonstrukcji piersi, nawet jednoczasowo, czyli podczas zabiegu mastektomii. Mastektomię tradycyjną najczęściej wykonuje się u pacjentek, u których zdiagnozowano raka wewnątrzprzewodowego wieloogniskowego, nastąpił nawrót choroby nowotworowej po operacji oszczędzającej lub w sytuacji, kiedy mamy do czynienie z zaawansowanym nowotworem o dużych rozmiarach. Mastektomię oszczędzającą można podzielić na 3 rodzaje, w których wymienia się:

• mastektomię oszczędzającą skórę, w której podczas zabiegu chirurg wykonuje okrężne cięcie wokół brodawki, następnie usuwa cały gruczoł piersiowy wraz z brodawką i otoczką ale podczas zabiegu pozostawia się skórę pokrywającą pierś;
• mastektomię oszczędzającą brodawkę, w której podczas zabiegu nienaruszona zostaje otoczka brodawki;
• mastektomię z całkowitym oszczędzeniem skóry, która polega na usunięciu całej tkanki gruczołowej wraz z kompleksem otoczka – brodawka ale przy jednoczasowym pozostawieniu skóry pokrywającej pierś;

Mastektomia – jak należy przygotować się do zabiegu?

Tak, jak przed każdym zabiegiem operacyjnym, przede wszystkim zbierany jest wywiad anestezjologiczny oraz chirurgiczny celem zakwalifikowania pacjentki do zabiegu i oceny jej stanu zdrowia. Oczywiście dodatkowo zlecane jest wykonanie badań niezbędnych do przeprowadzenia operacji. Bardzo ważne jest aby podczas rozmowy z anestezjologiem pacjentka poinformowała go o wszystkich zażywanych lekach, zarówno tych na stałe, jak i tych bez recepty oraz ziołowych, jak i o alergiach, jeżeli występują. W dniu operacji co najmniej 8 godzin przed nią nie należy już spożywać żadnych posiłków ani pić napojów. Przed zabiegiem warto odstawić suplementację preparatów ziołowych, szczególnie tych zawierających w sowim składzie ginko, albowiem zwiększają one ryzyko krwawienia śród-, jak i pooperacyjnego. Często w dniu operacji pacjentce podawane są leki uspokajające aby wyciszyć ją na czas trwania zabiegu, po to żeby po prostu mogła być spokojna i opanowana w tej trudnej dla niej chwili. Warto wspomnieć o tym, że operacja polegająca na usunięciu piersi często wymaga po stronie pacjentek dodatkowego wsparcia, tego psychologicznego, które może czerpać zarówno od członków rodziny lub przyjaciół, jak również od wykwalifikowanych specjalistów takich jak psychoonkolog. Bardzo ważnym elementem w przebiegu leczenia raka piersi jest bowiem pozytywne nastawienie samej pacjentki oraz głębokie przekonanie, że jest się pod fachową opieką lekarską i rodziny, które pomaga jej oswoić się z nową sytuacją, która często wiąże się z poczuciem utraty kobiecości.

Mastektomia – jak wygląda zabieg?

Operacja przeprowadzana jest w znieczuleniu ogólnym i w zależności od jej rozległości trwa od 1 do 2 godzin. Czas przeprowadzenia zabiegu może ulec wydłużeniu w sytuacji, kiedy po mastektomii, jednoczasowo wykonuje się rekonstrukcję piersi lub kiedy konieczne okazuje się usunięcie węzłów chłonnych. Standardowo podczas zabiegu stosuje się poprzeczne lub skośne eliptyczne cięcie skórne, obejmujące brodawkę i otoczkę sutkową oraz zmianę nowotworową, niemniej jednak finalny kształt cięcia, a w efekcie blizny uzależniony jest od budowy i wielkości piersi oraz od umiejscowienia i rozmiaru samego guza. Podczas zabiegu usuwany jest przede wszystkim miąższ gruczołu piersiowego aż do mięśni piersiowych, a w sytuacji kiedy okaże się, że zajęta nowotworem jest również grupa okolicznych węzłów chłonnych, również konieczna okazuje się ich resekcja. Pobrana podczas zabiegu tkanka piersi zostaje wysłana do laboratorium w celu dokonania analizy histopatologicznej i postawienia rozpoznania z jakim typem nowotworu mamy faktycznie do czynienia oraz jaki jest stopień jego klinicznego i histopatologicznego zaawansowania. Przed zaszyciem rany operacyjnej w miejscu usuniętej piersi pozostawia się przeważnie dwa dreny (cienkie plastikowe rureczki), które mają za zadanie odprowadzić nadmiar krwi i płynów z tkanek po zamknięciu rany. Pozostawienie drenów ma zapobiegać ewentualnemu tworzeniu się krwiaków i stanu zapalnego. Dreny usuwane są standardowo  po kilku dniach od operacji, w momencie, w którym przestaje się w nich pojawiać wydzielina. Po zakończonym zabiegu chirurg zszywa skórę, a w miejsce odjętej piersi często zakładany jest pacjentkom opatrunek uciskowy. Szwów, które chirurg założył na tkanki znajdujące się pod skórą, nie usuwa się, ponieważ  są one rozpuszczalne, natomiast podczas wizyty kontrolnej usuwane są zewnętrzne szwy skórne. Podczas pobytu w szpitalu pacjentka otrzymuje odpowiednie leki przeciwbólowe oraz włączana jest antybiotykoterapia według indywidualnej karty zleceń od lekarza prowadzącego pacjentkę.

Mastektomia – postępowanie po zabiegu

Standardowy czas hospitalizacji pacjentek po zabiegach mastektomii wynosi ok. 3-5 dni. Po tym czasie decyzją lekarza prowadzącego pacjentka może wrócić do domu, w którym powinna przez okres co najmniej 2 tygodni ograniczyć wysiłek fizyczny i powstrzymać się od kąpieli lub prysznica do momentu wchłonięcia się szwów. Oczywiście po zabiegu możliwe jest zachowanie odpowiedniej higieny osobistej i rekomenduję tutaj mycie się jedynie namoczoną gąbką. Przez pierwsze miesiące po zabiegu konieczne jest noszenie przez pacjentki specjalnej bielizny, która nie tylko chroni i zabezpiecza operowane miejsce przed ewentualnymi urazami ale również zapobiega infekcjom i opuchliźnie. Na pierwszą wizytę kontrolną pacjentki zapraszam tydzień po zakończeniu hospitalizacji, podczas jej trwania oczywiście sprawdzeniu podlega ogólny stan gojącej się rany, usuwane są szwy (jeżeli założono te nierozpuszczalne) oraz dreny, jak również omawiane jest dalsze postępowanie i ewentualne leczenie. Warto dodać, że w przypadku mastektomii, która wiąże się z usunięciem węzłów chłonnych, dochodzi do przerwania ciągłości naczyń limfatycznych, a co za tym idzie do upośledzenia odpływu tkanki chłonnej. W związku z tym czasem może dojść do obrzęku chłonnego, który pojawia się zazwyczaj w okolicach ramienia i szyi. Niekiedy po zabiegu pojawiają się także powikłania takie, jak gorączka, zaczerwienienie operowanego miejsca, rozejście szwów, czy zwiększone wydzielanie się płynów. Którykolwiek z tych objawów powinien być niezwłocznie omówiony z lekarzem podczas wizyty.