Operacja raka prostaty zaawansowanego miejscowo z wykorzystaniem robota

Zgodnie z danymi z Krajowego Rejestru Nowotworów w 2020 r. diagnozę rak prostaty usłyszało ponad 14 tys. mężczyzn w Polsce, a prawie 6 tys. zmarło z  powodu tego nowotworu. Rak prostaty stanowi wciąż rosnący problem onkologiczny w naszym kraju. Jest najczęściej rozpoznawanym nowotworem wśród mężczyzn.

Nowotwór ten jest bardzo podstępny,  ponieważ  od momentu pojawienia się pierwszych komórek nowotworowych do czasu wystąpienia typowych objawów choroby przez wiele lat może rozwijać się w sposób bezobjawowy. Kiedy mówimy o raku prostaty zaawansowanym miejscowo i jak wygląda jego leczenie z użyciem robota rozmawiamy z dr Pawłem Wiszem, specjalistą w dziedzinie urologii, kierownikiem Centrum Chirurgii Robotycznej NEO Hospital, członkiem zarządu Europejskiego Towarzystwa Urologicznego – Sekcja Robotyczna (ERUS).

Kiedy mówimy o  raku prostaty zaawansowanym miejscowo?

Pomimo faktu, że rak prostaty diagnozowany jest w stadium zaawansowania miejscowego warto pamiętać, że współczesna medycyna dysponuje wieloma możliwościami leczenia takiego nowotworu, w tym leczeniem chirurgicznym z wykorzystaniem robota. Istotnym jest również fakt,  że jednym z najważniejszych czynników w walce z rakiem prostaty jest wczesna diagnoza i właściwe leczenie przez doświadczonych lekarzy i chirurgów.

Dlaczego operacja raka prostaty zaawansowanego miejscowo jest skomplikowanym zabiegiem wymagającym dużego doświadczenia chirurga?  

Chirurgiczne usunięcie raka prostaty zaawansowanego miejscowo to skomplikowana operacja, która wymaga niezwykłej precyzji a co za tym idzie dużej sprawności manualnej od chirurga. Stopień złożoności przeprowadzenia tej operacji wynika też z tego, że chirurg porusza się w niewielkiej przestrzeni pola operacyjnego ze względu na budowę anatomiczną prostaty i sąsiadujących z nią narządów. Prostata jest niewielka, gdy jest zdrowa ma rozmiar orzecha włoskiego. Położona jest w miednicy mniejszej, gdzie leży  na odbytnicy i jednocześnie przylega do pęcherza moczowego oraz cewki moczowej. Na początku operacji chirurg odcina prostatę od pęcherza moczowego. W kolejnym kroku odcinane są nasieniowody i preparowane są pęcherzyki nasienne. Prostata zostaje oddzielona od odbytnicy, a po tym etapie odcina się ją od cewki moczowej.

Finalnym etapem prostatektomii jest usunięcie prostaty i przyszycie pęcherza do cewki moczowej.

Jak robot pomaga chirurgowi w operacji raka prostaty?

W trakcie zabiegu robotycznego chirurg pracuje zza specjalnej konsoli za pomocą, której steruje ramionami robota znajdującymi się nad pacjentem. Procedura robotyczna zapewnia chirurgowi o wiele lepszy widok pola operacyjnego w porównaniu do innych technik. Niewielka  kamera wprowadzana do ciała pacjenta przez nacięcie wielkości dziurki od klucza, dostarcza operatorowi powiększone ok. 10-cio krotnie, trójwymiarowe obrazy pola operacyjnego. Ten rozległy widok pozwala chirurgom zobaczyć wiązki nerwów, strategiczne naczynia krwionośne, jak również struktury otaczające prostatę. Ponadto ramiona robota z pełnymi możliwościami obrotu i skalowaniem ruchu, umożliwiają instrumentom chirurgicznym poruszanie się z większą precyzją, elastycznością i szerszym zakresem niż w przypadku standardowej laparoskopii czy technik chirurgii otwartej. To właśnie te aspekty chirurgii robotycznej umożliwiają operatorom przeprowadzenie niezwykle precyzyjnej operacji polegającej na usunięciu prostaty milimetr po milimetrze, co w połączeniu z doświadczeniem operatora przesądza o wartości zabiegu dla pacjenta, w tym czystości onkologicznej samej operacji, jak również jakości życia pacjenta po zabiegu.

Badania potwierdzające zasadność wykonania operacji robotycznej u pacjentów z rakiem prostaty zaawansowanym miejscowo

W sierpniu 2020 r. Pismo European Urology opublikowało wyniki badań podsumowujących efekty leczenia pacjentów z zaawansowanym miejscowo rakiem prostaty zoperowanych w latach 2015-2018. Analiza statystyczna wyników pooperacyjnych potwierdziła przewagę prostatektomii  z wykorzystaniem robota nad laparoskopią i chirurgią otwartą. Badanie przeprowadzone na  80 pacjentach pokazało, że w większości przypadków operacja robotyczna pozwoliła na osiągnięcie czystości onkologicznej i usunięcie wszystkich komórek rakowych  (tylko 11 pacjentów z grupy wymagało dalszego leczenia w postaci radioterapii i/lub hormonoterapii).

Czym jest efekt „trifecta” w przypadku prostatektomii robotycznej?

Każdorazowo operacja raka prostaty dostosowywana jest do stopnia zaawansowania choroby nowotworowej pacjenta.  Podejście do operacyjnego leczenia tego nowotworu zawsze ma na celu osiągnięcie efektu „trifecta”. Nadrzędnym celem prostatektomii z wykorzystaniem robota jest przede wszystkim usunięcie nowotworu, które określa się mianem czystości onkologicznej. Dodatkowym priorytetem jest szybkie przywrócenie prawidłowego trzymania moczu i funkcji seksualnych. W praktyce podejście „trifecta” koncentruje się na tym, aby pacjent był w stanie powrócić do normalnego, zdrowego życia, wolnego od raka, po okresie rekonwalescencji. Trzeba jednak pamiętać, że w przypadku chirurgii robotycznej wynik operacji zależy przede wszystkim od poziomu doświadczenia chirurga, a ja na swoim koncie mam już ponad 1 000 takich zabiegów.

Czystość onkologiczna i rekonwalescencja po zabiegu prostatektomii z wykorzystaniem robota

Priorytetem w przypadku zabiegu prostatektomii niezależnie od techniki jaką jest przeprowadzana jest usunięcie wszystkich tkanek zajętych przez nowotwór, czyli osiągnięcie czystości onkologicznej. Podczas operacji wykorzystuję technikę „Collar”, która pozwala na minimalizację ryzyka pozostawienia komórek rakowych tzw. dodatnich marginesów. Opublikowane w 2018 r. badania potwierdzają skuteczność tej metody zarówno w przypadku pacjentów u których rak ograniczył się wyłącznie do narządu prostaty ale również tych z nowotworem miejscowo zaawansowanym. W grupie kontrolnej mężczyzn z nowotworem ograniczonym do gruczołu krokowego będących po prostatektomii robotycznej wynik dodatnich marginesów wynosił 0, przy odsetku na poziomie 8,9% u pacjentów zoperowanych inną techniką. Dzięki zastosowaniu robotyki rozległość zabiegu ulega zmniejszeniu, dolegliwości bólowe oraz powikłania są ograniczone, a pacjenci krócej przebywają w szpitalu i mogą liczyć na znacznie szybszą rekonwalescencję.

Lepsze samopoczucie i skrócony powrót do zdrowia również w przypadku pacjentów z zaawansowanym miejscowo nowotworem są kluczowe ponieważ pozwalają na szybsze wdrożenie ewentualnego leczenia uzupełniającego w postaci radioterapii, co ma duży wpływ na poprawę ogólnych rokowań.