Odpowiednia dieta ważna w profilaktyce kamicy nerkowej

Co to jest kamica moczowa? Co to znaczy „mieć kamienia na nerkach”?

Kamica nerkowa jest chorobą polegającą na tworzeniu się w obrębie układów kielichowo-miedniczkowych nerek złogów, czyli twardych tworów podobnych do kamieni. Kamień powstaje w układzie moczowym, jeśli w moczu zgromadzi się zbyt dużo soli kwasów lub minerałów, które nie mogą zostać rozpuszczone. Wówczas mocz staje się roztworem przesyconym i zawarte w nim związki zaczynają się krystalizować. Te mikroskopijne kryształki łączą się ze sobą, obrastają kolejnymi warstwami osadu i tworzą złogi.

W leczeniu i profilaktyce ważne jest zidentyfikowanie czynników ryzyka powstawania kamieni w układzie moczowym, wśród nich mogą być m.in. czynniki genetyczne, przyjmowanie niektórych leków oraz wrodzone lub nabyte wady układu moczowego.

Niemniej ważne są badania analityczne moczu, krwi oraz badanie składu wydalonego lub usuniętego kamienia, które pozwalają ustalić, jak postępować, aby nie dopuścić do nawrotu kamicy nerkowej w przyszłości i stanową cenną wskazówkę w profilaktyce tej choroby.

Kamienie nerkowe zbudowane są bowiem z różnych substancji i ich połączeń: ze związków wapnia (kamienie wapniowe), ze szczawianów (kamienie szczawianowe), fosforanów (kamienie fosforanowe), ze związków kwasu moczowego (kamienie moczanowe), czy z cystyny (kamienie cystynowe). Ten skład zaś jest istotny w opracowaniu zaleceń dietetycznych.

Jaka dieta wspomaga leczenie oraz zapobieganie kamicy nerkowej?

Część zaleceń dietetycznych jest wspólna dla wszystkich typów tej choroby. Przede wszystkim jest to odpowiednia ilość płynów. Chodzi o to, aby osoba chorująca na kamicę nerkową lub zagrożona tą chorobą, piła na tyle dużo (2-3 litry dziennie) aby wydalać co najmniej 2 litry płynu na dobę. Najlepiej, aby większość tych płynów stanowiła woda filtrowana lub niskozmineralizowana. Pozostałe płyny powinny mieć neutralne pH. Co to znaczy? Tak jak temperatura ciała człowieka musi być utrzymywana na poziomie 36,6°C, tak samo krew musi utrzymywać poziom pH (liczbę jonów wodorowych w roztworze) w przedziale 7,35-7,45.

Płyny należy przyjmować przez cały dzień od rana do wieczora, w niewielkich objętościach. Najważniejsza kwestia to wieczorna porcja wody przed snem oraz poranna porcja po oddaniu moczu. Chodzi i to aby rozcieńczyć mocz na czas odpoczynku nocnego.

Pożyteczne dla osób cierpiących z powodu kamicy nerkowej mogą być cytryniany zawarte w niektórych cytrusach. Jedynie z wyjątkiem soku grejpfrutowego, który sprzyja powstawaniu kamieni nerkowych.

Picie wody to podstawa. A co z piwem?

Picie odpowiedniej ilości płynów prowadzi do zmniejszenia stężenia składników mineralnych takich, jak szczawiany, fosforany, moczany, które sprzyjają powstawaniu kamicy nerkowej, a dodatkowo płyny ograniczają zdolność tych związków do krystalizacji. Zwiększenie przepływu moczu przez drogi moczowe ma istotne znaczenie dla obniżenia ryzyka zastoju moczu oraz infekcji dróg moczowych.
Zdarza się, że pacjenci pytają, czy profilaktycznie mogą pić piwo. Rzeczywiście, piwo zwiększa ilość wydalanego moczu, jednak spożywanie go codziennie może sprzyjać otyłości, alkoholowej stłuszczeniowej chorobie wątroby, zapaleniu trzustki, a także wpływa na rozwój uzależnienia alkoholowego. Dlatego w tym przypadku ryzyko związane z piciem piwa przewyższa ewentualne korzyści.

W sytuacji, gdy nie jest znany skład kamieni najlepiej wybrać zrównoważoną i zbilansowaną dietę. Dopiero po ustaleniu składu kamieni moczowych można zalecić bardziej restrykcyjne ograniczenie pewnych produktów żywnościowych. Natomiast we wszystkich rodzajach kamicy unikać należy kostek rosołowych, gotowych sosów i zup, konserw mięsnych oraz rybnych.

Dieta w kamicy szczawianowej lub szczawianowo-wapniowej

Osoby chorujące na ten typ kamicy nerkowej, występującej de facto najczęściej, powinni unikać produktów będących źródłem szczawianów, czyli szczawiu, szpinaku, botwiny, rabarbaru, buraków, nasion roślin strączkowych, czekolady, mocnej kawy i długo parzonej herbaty. Należy ponadto ograniczyć spożycie mleka i przetworów mlecznych. W jadłospisie wartościowe są soki owocowe, owoce cytrusowe, pełnoziarniste produkty zbożowe oraz warzywa takie, jak ogórki, cebula, kukurydza.

Dieta w kamicy moczanowej

W przypadku tej kamicy ważne jest ograniczenie spożycia produktów będących źródłem puryn, czyli grupy związków organicznych, które w naturze występują w produktach spożywczych bogatych w białko. Są to substancją o charakterze endogennym i egzogennym, ponieważ są zarówno produkowane przez organizm, jak i wchłaniane z pożywienia. Puryny są przekształcane w procesie metabolicznym w kwas moczowy. W tym wypadku najlepiej unikać zup na wywarach mięsnych, sosów i galaretek mięsnych, dziczyzny, baraniny, podrobów, sardynek, śledzi, szprotek, orzechów, grzybów, soczewicy, grochu i fasoli. Istotne jest zaś wzbogacenie diety o produkty mleczne i warzywa.

Dieta w kamicy fosforanowo-wapniowej

Gdy mamy do czynienia z tego typu kamicą, zaleca się produkty, mające na celu zakwaszanie organizmu, a zatem odwrotnie niż w przypadku kamicy moczanowej. A zatem warto spożywać wszelkiego rodzaju mięso, wędliny, pieczywo, ryby, makarony i kasze, szczególnie gryczaną, jęczmienną i pęczak. Natomiast należy unikać źródeł wapnia i fosforu, do których zalicza się m.in.: mleko i produkty mleczne, jaja, nasiona roślin strączkowych, szpinak, szczaw oraz alkaliczne wody mineralne.

Dieta w kamicy fosforanowo-magnezowo-amonowej

To bardziej złożony rodzaj kamicy, w której zaleca się zwiększenie spożycia warzyw bogatych w magnez. Kluczowe jest tu również sięganie po soki owocowe i cytrusy, natomiast należy zrezygnować z mleka, mięsa i jego przetworów, nasion roślin strączkowych, produktów zbożowych oraz podrobów.

Dieta w kamicy cystynowej

Aminokwasy cystyny i metioniny występują w mięsie i jego przetworach, a także w rybach, jajach, pszenicy i soi, a zatem tych produktów należy unikać, gdy mamy do czynienia z kamicą cystynową. Natomiast wśród zalecanych płynów wymienia się nie tylko zwykłą wodę, ale również wodę z wodorowęglanami, soki z cytrusów oraz herbaty owocowe. Zalecane jest także mleko i przetwory mleczne, a spożycie soli należy znacząco ograniczyć do 3 g na dobę.

Nie tylko dieta ale i ruch

Aktywność fizyczna to naturalnie utrzymanie prawidłowej masy ciała. A zatem to kolejne istotne elementy postępowania u chorych z kamicą nerkową. Bo niestety występuje wyraźna zależność między otyłością, zespołem metabolicznym, cukrzycą typu 2 a częstością występowania kamicy. Powodem tego jest, iż insulinooporność i hiperinsulinemia powodują zwiększanie wydalania jonów amonowych w moczu, co w konsekwencji powoduje jego zakwaszenie, a tym samym nasila tendencję do tworzenia się kamieni.