Od skóry po płuca. Rak płaskonabłonkowy
Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, dlaczego niektóre komórki naszego ciała nagle decydują się na „bunt” przeciwko organizmowi, który je stworzył? Rak płaskonabłonkowy to jeden z przykładów takiego zjawiska, gdy zwyczajne komórki nabłonkowe, pokrywające różne powierzchnie naszego ciała ulegają przemianie w niebezpieczne, złośliwe nowotwory. Ten typ raka może rozwijać się w różnych częściach organizmu, od skóry po płuca, gardło, czy szyjkę macicy. Jest to wróg, który nie wybiera jednej konkretnej bitwy, lecz może zaatakować z wielu stron. Rak płaskonabłonkowy jest agresywny i wymaga szybkiego leczenia aby zapobiec jego rozprzestrzenianiu się na inne części ciała. W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu jak rozwija się rak płaskonabłonkowy, jakie czynniki wpływają na jego powstanie, jak go diagnozować oraz jakie są obecnie dostępne metody leczenia.
Czym jest rak płaskonabłonkowy i jakie są jego rodzaje?
Rak płaskonabłonkowy jest jednym z najczęstszych typów nowotworów złośliwych, który wywodzi się z komórek nabłonkowych pokrywających powierzchnię skóry oraz wyściółki różnych narządów i błon śluzowych. Ten rodzaj raka może występować niemal wszędzie tam, gdzie znajdują się komórki płaskonabłonkowe w tym w skórze, jamie ustnej, gardle, przełyku, płucach oraz szyjce macicy.
Rak płaskonabłonkowy skóry rozwija się z komórek naskórka i jest drugim najczęściej występującym nowotworem skóry po raku podstawnokomórkowym. Główne czynniki ryzyka rozwoju raka płaskonabłonkowego skóry obejmują długotrwałe narażenie na promieniowanie ultrafioletowe, zarówno słoneczne, jak i sztuczne (solaria) a także obciążenie genetyczne. Skóra, która jest stale narażona na działanie promieni UV, staje się bardziej podatna na uszkodzenia, co prowadzi do zmian w DNA komórek naskórka i w konsekwencji do rozwoju nowotworu. Osoby o jasnej karnacji, które łatwo ulegają oparzeniom słonecznym, są szczególnie narażone na rozwój raka płaskonabłonkowego. Dodatkowym czynnikiem ryzyka jest immunosupresja, czyli osłabienie układu odpornościowego, na przykład na skutek leczenia immunosupresyjnego po przeszczepie narządu.
Rak płaskonabłonkowy jamy ustnej, gardła oraz przełyku jest również częstym typem nowotworu a jego główne przyczyny to palenie tytoniu oraz spożywanie alkoholu. Substancje zawarte w dymie papierosowym a także alkohol, działają drażniąco na błony śluzowe, co sprzyja powstawaniu stanów zapalnych i uszkodzeniom komórek. W wyniku tych zmian może dojść do mutacji w komórkach nabłonkowych, co prowadzi do rozwoju raka. Ryzyko zachorowania wzrasta wraz z intensywnością i czasem trwania nałogu tytoniowego oraz spożywania alkoholu. Dodatkowo infekcje wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), zwłaszcza szczepami o wysokim ryzyku onkogennym mogą zwiększać ryzyko rozwoju raka płaskonabłonkowego w obrębie jamy ustnej i gardła. Infekcje wirusowe stają się coraz bardziej powszechną przyczyną tego typu nowotworów, szczególnie u młodszych pacjentów.
Rak płaskonabłonkowy płuc jest jednym z głównych typów raka płuc i stanowi poważny problem zdrowotny na całym świecie. Najważniejszym czynnikiem ryzyka jego rozwoju jest palenie tytoniu, które odpowiada za większość przypadków raka płuc. Wdychane substancje chemiczne zawarte w dymie papierosowym powodują uszkodzenia komórek nabłonka dróg oddechowych, prowadząc do powstawania mutacji i rozwoju nowotworu. Objawy raka płaskonabłonkowego płuc są często niespecyficzne i obejmują przewlekły kaszel, duszności, ból w klatce piersiowej oraz krwioplucie. Rak płaskonabłonkowy płuc jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ często diagnozowany jest w zaawansowanym stadium, gdy możliwości leczenia są ograniczone.
Rak płaskonabłonkowy szyjki macicy jest nowotworem, który rozwija się w dolnej części macicy. Jego główną przyczyną jest zakażenie wirusem HPV, który przenosi się drogą płciową. Zakażenie to jest bardzo powszechne, jednak nie u wszystkich zakażonych kobiet dochodzi do rozwoju nowotworu. Ryzyko zwiększa się w przypadku przewlekłych infekcji, zwłaszcza szczepami wirusa o wysokim potencjale onkogennym. Wczesne stadia raka szyjki macicy mogą przebiegać bezobjawowo, dlatego tak ważne są regularne badania przesiewowe takie jak cytologia, które pozwalają na wczesne wykrycie zmian przedrakowych i odpowiednie leczenie. Objawy raka szyjki macicy obejmują krwawienia międzymiesiączkowe, ból w podbrzuszu oraz dyskomfort podczas stosunku seksualnego.
Kto zajmuje się leczeniem raka płaskonabłonkowego?
Jeśli podejrzewasz u siebie raka płaskonabłonkowego, kluczowym krokiem jest jak najszybsza konsultacja z odpowiednim specjalistą. W pierwszej kolejności warto zgłosić się do lekarza rodzinnego lub dermatologa, zwłaszcza jeśli zmiana podejrzewana o charakter nowotworowy dotyczy skóry. Dermatolog oceni zmianę i jeśli uzna to za konieczne, skieruje na dalszą diagnostykę, taką jak biopsja. W przypadku raka płaskonabłonkowego rozwijającego się w innych lokalizacjach, takich jak błony śluzowe jamy ustnej, przełyku, płuc czy szyjki macicy, właściwym specjalistą będzie otolaryngolog, pulmonolog, ginekolog lub gastroenterolog – w zależności od miejsca występowania zmian. Po potwierdzeniu diagnozy pacjent zazwyczaj zostaje skierowany do onkologa, który zaplanuje dalsze leczenie, obejmujące chirurgię, radioterapię lub chemioterapię. Wczesna diagnoza ma kluczowe znaczenie, dlatego nie należy zwlekać z wizytą u lekarza, gdy pojawią się niepokojące objawy, takie jak przewlekłe rany, guzki czy zmiany w strukturze skóry lub błon śluzowych.
Jak diagnozuje się raka płaskonabłonkowego?
Diagnostyka raka płaskonabłonkowego zależy od lokalizacji nowotworu i obejmuje różne metody diagnostyczne. W przypadku raka skóry lekarz dermatolog może postawić wstępną diagnozę na podstawie badania fizykalnego i dermatoskopii, czyli badania skóry przy użyciu specjalnego urządzenia powiększającego. W celu potwierdzenia diagnozy wykonuje się biopsję, która pozwala na ocenę mikroskopową zmiany i potwierdzenie obecności komórek nowotworowych. W przypadku raka płaskonabłonkowego jamy ustnej, gardła lub przełyku stosuje się badania endoskopowe, które pozwalają na bezpośrednią ocenę błon śluzowych i pobranie wycinka do badania histopatologicznego. Diagnostyka raka płaskonabłonkowego płuc obejmuje natomiast zdjęcia rentgenowskie klatki piersiowej, tomografię komputerową oraz bronchoskopię. W przypadku raka szyjki macicy kluczowe znaczenie mają badania przesiewowe takie jak cytologia oraz testy na obecność wirusa HPV a także kolposkopia, która pozwala na dokładne obejrzenie szyjki macicy.
Jak leczy się raka płaskonabłonkowego?
Leczenie raka płaskonabłonkowego zależy od jego lokalizacji, stopnia zaawansowania oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W przypadku raka płaskonabłonkowego skóry leczenie polega na chirurgicznym usunięciu zmiany, często z marginesem zdrowej tkanki aby zapobiec nawrotowi nowotworu. W niektórych przypadkach stosuje się także radioterapię, zwłaszcza jeśli zmiana jest duża lub trudno dostępna. Leczenie raka płaskonabłonkowego jamy ustnej, gardła i przełyku obejmuje chirurgię, radioterapię oraz chemioterapię w zależności od stadium choroby. Podobnie jak w przypadku raka skóry, ważne jest usunięcie nowotworu z odpowiednim marginesem zdrowej tkanki. Leczenie raka płaskonabłonkowego płuc zależy od stadium choroby i może obejmować chirurgię, radioterapię, chemioterapię oraz immunoterapię. W przypadku wczesnych stadiów nowotworu możliwe jest chirurgiczne usunięcie części płuca, jednak w zaawansowanych stadiach leczenie ma na celu jedynie złagodzenie objawów i poprawę jakości życia pacjenta. Leczenie raka szyjki macicy obejmuje chirurgię, radioterapię oraz chemioterapię. W przypadku wczesnych stadiów choroby możliwe jest leczenie oszczędzające, które pozwala na zachowanie funkcji rozrodczych, jednak w bardziej zaawansowanych stadiach konieczne jest usunięcie macicy.
Diagnoza rak płaskonabłonkowy. Jakie mam szanse na wyzdrowienie?
Rokowanie w przypadku raka płaskonabłonkowego zależy od wielu czynników w tym od lokalizacji nowotworu, jego stadium w momencie rozpoznania oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W przypadku raka płaskonabłonkowego skóry rokowanie jest zazwyczaj dobre, zwłaszcza jeśli nowotwór zostanie wcześnie wykryty i usunięty. Rokowanie w przypadku raka płaskonabłonkowego jamy ustnej, gardła, przełyku czy płuc jest mniej korzystne, zwłaszcza jeśli nowotwór zostanie zdiagnozowany w zaawansowanym stadium. Rak płaskonabłonkowy szyjki macicy ma stosunkowo dobre rokowanie jeśli zostanie wykryty wcześnie, dlatego tak ważne są regularne badania przesiewowe takie jak cytologia.
