Nadżerka szyjki macicy – czy jest groźna dla kobiecego zdrowia?

„Ma Pani nadżerkę”- to zdanie słyszy wiele pacjentek podczas wizyty u ginekologa. Nazwa „nadżerka” używana w odniesieniu do zmian na błonie śluzowej szyjki macicy jest często nieprecyzyjna i może niepotrzebnie wzbudzać niepokój. W rzeczywistości termin ten może wprowadzać w błąd, ponieważ często opisuje się nim ektopię, która jest normalnym zjawiskiem fizjologicznym i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia kobiety. Z czego wynikają te nieścisłości? Czym dokładnie jest ektopia i czym różni się od prawdziwej nadżerki? O tym dowiecie się z tego artykułu.

Czym dokładnie jest ektopia szyjki macicy i czym różni się od prawdziwej nadżerki?

Ektopia szyjki macicy potocznie często niepoprawnie nazywana „nadżerką” to stan, w którym komórki nabłonka gruczołowego, które zwykle wyściełają kanał szyjki macicy, pojawiają się na zewnętrznej powierzchni szyjki, czyli tam gdzie w większości zlokalizowany jest nabłonek płaski. Może prowadzić do widocznych zmian w obrębie szyjki macicy, które ginekolog może zaobserwować podczas rutynowego badania. Zwykle ma postać małej ranki o nierównej, często brodawkowatej powierzchni, którą ginekolog w trakcie badania widzi gołym okiem na śluzówce wyściełającej szyjkę macicy od strony pochwy.  Ektopia szyjki macicy jest często diagnozowana u pacjentek przybywających do gabinetu ginekologicznego i zgodnie z szacunkami, występuje u 25–30% kobiet. Jest to zjawisko fizjologiczne, które nie jest uważane za patologiczne. Ektopia jest częsta u młodych kobiet, kobiet w ciąży oraz u tych stosujących hormonalną antykoncepcję.

Nadżerka prawdziwa, znana również jako erozja, jest rzeczywistą zmianą patologiczną na szyjce macicy i jest diagnozowana o wiele rzadziej. Jest to uszkodzenie charakteryzujące się wyraźnym ubytkiem w nabłonku wielowarstwowym płaskim szyjki macicy. Ponieważ nadżerka polega na uszkodzeniu nabłonka pokrywającego szyjkę macicy dlatego może prowadzić do powstania małych ranek lub owrzodzeń. Obszar nadżerki prawdziwej jest ostro odgraniczony od zdrowego nabłonka, z brzegami, które mogą być zarówno równymi  jak i nieregularnymi. Na powierzchni tej erozji widoczne jest często odsłonięte, krwawiące podścielisko z tkanki łącznej, co może prowadzić do różnych objawów, w tym krwawienia. Przyczyny nadżerki prawdziwej mogą obejmować infekcje bakteryjne, wirusowe lub grzybicze, urazy mechaniczne oraz przewlekłe stany zapalne. Warto pamiętać, że nadżerka szyjki macicy może być związana zarówno ze zmianami przednowotworowymi jak i nowotworowymi, co czyni ją istotnym elementem diagnostycznym w badaniach ginekologicznych. Stan ten wymaga szczegółowej diagnostyki i odpowiedniego leczenia aby uniknąć potencjalnych powikłań, w tym rozwoju nowotworu. W leczeniu stosuje się często metody takie jak krioterapia, elektrokoagulacja, czy zabiegi laserowe mające na celu usunięcie uszkodzonego nabłonka i zapobieganie dalszym komplikacjom zdrowotnym.

Jakie są przyczyny pojawienia się ektopii i nadżerki?

Przyczyną powstania ektopii jest przemieszczenie się komórek nabłonka gruczołowego z kanału szyjki macicy na jej zewnętrzną powierzchnię. Zmiany te są często związane z naturalnymi wahaniami hormonalnymi jakie występują w organizmie kobiety. Ektopia jest szczególnie powszechna u młodych kobiet, w okresie dojrzewania oraz u kobiet w ciąży, kiedy poziomy estrogenów są podwyższone. Stosowanie hormonalnej antykoncepcji również sprzyja powstawaniu ektopii, gdyż hormony te mogą stymulować zmiany w nabłonku szyjki macicy.  Poza zmianami hormonalnymi do powstania ektopii mogą przyczyniać się również zakażenia: wirusowe, bakteryjne lub grzybicze, które wpływając na równowagę  mikroflory pochwy mogą przyczyniać się do  naruszenia nabłonka wielowarstwowego płaskiego.

Nadżerka prawdziwa (erozja), w przeciwieństwie do ektopii jest wynikiem uszkodzenia nabłonka szyjki macicy. Przyczyny jej powstania mogą być różnorodne. Jednym z głównych czynników są infekcje, zarówno bakteryjne, wirusowe, jak i grzybicze. Infekcje te powodują stany zapalne, które uszkadzają nabłonek prowadząc do powstania nadżerki. Urazy mechaniczne takie jak te spowodowane stosunkiem płciowym również mogą przyczynić się do powstania nadżerki. Dodatkowo, przewlekłe stany zapalne oraz niewłaściwa higiena intymna mogą pogłębiać te uszkodzenia, prowadząc do rozwoju nadżerki. W rzadkich przypadkach, nadżerka może być związana ze zmianami przednowotworowymi lub nowotworowymi, co podkreśla znaczenie regularnych badań ginekologicznych w celu monitorowania stanu szyjki macicy.

Objawy nieprawidłowości w obrębie szyjki macicy

W przypadku ektopii, która jest naturalnym zjawiskiem, większość kobiet nie odczuwa żadnych objawów. Często dowiadują się one o jej istnieniu od ginekologa podczas rutynowych badań lekarskich lub w czasie ciąży.  Pomimo, że ektopia często nie objawia się żadnymi symptomami to może prowadzić do różnych dolegliwości, szczególnie gdy jest to zmiana silnie ukrwiona. Może to skutkować epizodami plamienia, zarówno po stosunku seksualnym jak i bez wyraźnej przyczyny. Czasami, szczególnie gdy towarzyszy jej stan zapalny ektopia może być bardziej podatna na krwawienia ponieważ tkanka staje się bardziej wrażliwa. Podczas ciąży pod wpływem hormonów ciążowych ektopia może przejść w tzw. zmianę doczesnową, co sprawia, że jest jeszcze bardziej widoczna i może manifestować się zwiększoną tendencją do plamień. Jednakże, nawet wtedy takie objawy nie stanowią zagrożenia dla zdrowia kobiety.

Natomiast u pacjentek z nadżerkami prawdziwymi mogą wystąpić różne dolegliwości, w tym:

• upławy, które charakteryzują się obfitą białą lub żółtawą wydzieliną
• nawracające stany zapalne szyjki macicy
• plamienia i krwawienia, które są obserwowane u 5% do 25% kobiet z ektopią i w większości przypadków z nadżerkami prawdziwymi
• plamienia między miesiączkami, które nie są związane z aktywnością seksualną
• ból podczas stosunku seksualnego, znany jako dyspaurenia
• dolegliwości bólowe w podbrzuszu.

Te objawy mogą wpływać na komfort życia i zdrowie reprodukcyjne dlatego ważne jest aby kobiety, które ich doświadczają zgłaszały się na badania i konsultacje lekarskie żeby móc się odpowiednio diagnozować i leczyć. Regularne badania ginekologiczne są kluczowe dla monitorowania i zarządzania stanami takimi jak ektopia i nadżerki, które choć często są łagodne, mogą czasem prowadzić do powikłań.

Diagnozowanie ektopii i nadżerki

Ektopie i nadżerkę można zdiagnozować podczas rutynowego badania ginekologicznego z użyciem wziernika, co pozwala lekarzowi na bezpośrednią obserwację szyjki macicy. Potwierdzenie diagnozy może wymagać wykonania kolposkopii, czyli badania, które daje powiększony obraz szyjki macicy i pozwala na szczegółową ocenę tkanki za pomocą badania histopatologicznego.

Czy ektopię i nadżerkę szyjki macicy się leczy?

Wiele przypadków ektopii nie wymaga leczenia, gdyż jest to zjawisko fizjologiczne i często nie powoduje żadnych dolegliwości. Warto pamiętać, że w okresie okołomenopauzalnym poziom estrogenów w organizmie kobiety naturalnie spada, co wpływa na zmiany w anatomii szyjki macicy, która może stawać się mniejsza. W wyniku tych zmian hormonalnych, ektopia, czyli występowanie nabłonka gruczołowego na zewnętrznej powierzchni szyjki macicy, często samoistnie zanika. Zmniejszona aktywność hormonalna powoduje, że nabłonek gruczołowy cofa się do kanału szyjki macicy. Dlatego też, kobiety przechodzące przez menopauzę i po niej zazwyczaj nie doświadczają problemów związanych z ektopią. Z kolei nadżerka prawdziwa (erozja), będąca patologicznym uszkodzeniem nabłonka może wymagać interwencji medycznej. Leczenie nadżerki prawdziwej ma na celu wyeliminowanie przyczyny oraz zapobieganie powikłaniom takim jak infekcje czy dalsze uszkodzenia tkanek. Do najczęściej stosowanych metod leczenia nadżerki należą:

• leki przeciwzapalne i przeciwbakteryjne: stosowane w celu zwalczania infekcji, które mogą być przyczyną nadżerki. Terapia antybiotykowa jest skuteczna w przypadku zakażeń bakteryjnych.
• krioterapia, elektrokoagulacja i laseroterapia: metody te mogą być używane do leczenia nadżerki prawdziwej, w zależności od stopnia uszkodzenia nabłonka i indywidualnych potrzeb pacjentki.
• zabiegi chirurgiczne: w przypadkach bardziej zaawansowanych, gdy nadżerka jest rozległa lub nie reaguje na inne formy leczenia może być konieczne przeprowadzenie bardziej inwazyjnych zabiegów chirurgicznych.

Nadżerka prawdziwa a ryzyko nowotworu

Sam fakt występowania nadżerki prawdziwej nie jest równoznaczny z bezpośrednim ryzykiem rozwoju raka szyjki macicy. Nadżerka sama w sobie nie jest stanem przedrakowym. Jednakże, przewlekłe stany zapalne i nieleczona nadżerka mogą prowadzić do zmian dysplastycznych, które z czasem mogą przejść w stan przedrakowy. To z kolei zwiększa ryzyko rozwoju raka, jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie działania medyczne.

Istotne jest aby kobiety z nadżerką prawdziwą były regularnie monitorowane przez ginekologa, szczególnie jeśli mają inne czynniki ryzyka raka szyjki macicy takie jak infekcja wirusem HPV (wirus brodawczaka ludzkiego), długotrwałe stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych, palenie tytoniu, czy wcześniejsza historia zmian dysplastycznych.

Podsumowując, choć nadżerka prawdziwa sama w sobie nie jest stanem rakotwórczym ale jej obecność wymaga uwagi i regularnego monitorowania aby zapobiec potencjalnym komplikacjom, które mogą zwiększać ryzyko rozwoju nowotworów. Regularne wizyty u ginekologa i przestrzeganie zaleceń medycznych to najlepszy sposób na utrzymanie zdrowia szyjki macicy.