Na co najczęściej choruje prostata?

Warto na początek wiedzieć, czym jest prostata i za co odpowiada w męskim organizmie. Otóż prostata jest pojedynczym narządem występującym w miednicy mniejszej wyłącznie u mężczyzn. Waży ok. 20-30 gramów, a wielkością porównywana jest do orzecha włoskiego. Gruczoł zbudowany z tkanki łącznej, zlokalizowany jest pod pęcherzem moczowym, a jego tylna część sąsiaduje z odbytnicą. Podstawową funkcją prostaty jest produkcja wydzieliny, która pomaga plemnikom w przeżyciu, jak również wpływa na ich ruchomość. Płyn ten transportowany jest przewodzikami gruczołu krokowego do cewki moczowej i wraz ze spermą wydobywa się na zewnątrz w trakcie ejakulacji. A zatem, to dzięki zdrowej prostacie i jej funkcjom możemy mówić o zdolności do prokreacji.

Wyróżniamy dwie podstawowe choroby. Pierwszą z nich jest łagodny przerost prostaty, a drugą, niestety, nowotwór tego narządu. Objawy, które powinny zaniepokoić mężczyzn, to problemy z rozpoczęciem mikcji, wąski strumień moczu, czy krew w nasieniu lub w moczu – warto podkreślić, że są to objawy, które mogą świadczyć zarówno o łagodnym przeroście, jak i o zmianach nowotworowych. Dlatego w przypadku ich zauważenia niezbędna staje się wizyta u lekarza urologa.

Łagodny przerost prostaty

Łagodny przerost prostaty jest chorobą występującą u mężczyzn w starszym wieku i polega na stopniowym powiększaniu się tego narządu, czyli przybieraniu na swojej masie i rozmiarze. Pierwszymi objawami, które mogą świadczyć o rozwoju tej choroby, są dolegliwości ze strony dolnego układu moczowego, np. węższy strumień moczu, problemy z rozpoczęciem mikcji, uczucie zalegania moczu w pęcherzu, kropelkowe oddawanie moczu oraz częstsze wstawanie w nocy celem skorzystania z toalety. W przypadku zaobserwowania tego typu objawów należy zgłosić się do lekarza urologa celem wykonania podstawowej diagnostyki. Polega ona na wykonaniu badania per rectum, podczas którego lekarz może stwierdzić, czy gruczoł krokowy jest rzeczywiście powiększony, USG przezrektalnego (tzw. doodbytnicznego), aby móc określić faktyczną wielkość tego narządu oraz badania swoistego antygenu sterczowego z krwi – PSA.  W zależności od nasilenia zaburzeń oddawania moczu stosuje się leczenie farmakologiczne, a w sytuacjach, kiedy nie przynosi ono zadawalającego efektu, koniecznym staje się zabieg operacyjny. Leczenie chirurgiczne dotyczy tylko ok. 20-25% mężczyzn cierpiących na łagodny przerost stercza, a jego celem jest przywrócenie odpływu moczu z pęcherza poprzez usunięcie „nadmiaru” prostaty. Podczas tzw. przezcewkowej resekcji prostaty usunięciu ulega tylko centralna część tego gruczołu przy jednoczasowym pozostawieniem torebki prostaty i pęcherzyków nasiennych, odpowiadających za erekcję. Bez względu na rodzaj stosowanego leczenia, pacjenci cierpiący na łagodny przerost gruczołu krokowego powinni znajdować się pod stałą opieką lekarza urologa, przyjmować zalecone leki, jak również dbać o systematyczność w wykonywaniu badań kontrolnych.

Nowotwór prostaty

Nowotwór prostaty dotyka już nawet mężczyzn po 40 r.ż., a ryzyko zachorowania rośnie wraz z wiekiem. Warto zaznaczyć, że u mężczyzn, u których ojciec lub rodzeństwo miało zdiagnozowany nowotwór gruczołu krokowego, ryzyko zachorowania wzrasta nawet 10-krotnie. Rak ten często rozwija się praktycznie bezobjawowo, a swoimi niegroźnymi objawami może przypominać łagodny rozrost stercza, dlatego też w przypadku wystąpienia trudności w oddawaniu moczu, bólu podczas mikcji, obecność krwi w moczu lub nasieniu wskazana jest wizyta u urologa. Jeżeli u pacjenta występują bóle kostne lub bóle w okolicy krocza, objawy te mogą już sygnalizować o bardziej zaawansowanej chorobie, w tym nawet o chorobie przerzutowej do węzłów chłonnych czy kości.  Wszyscy pacjenci z podejrzeniem raka prostaty podczas wizyty u specjalisty powinni mieć wykonane badanie PSA oraz per rectum, czyli badanie prostaty przez odbyt. Jeżeli którekolwiek z tych badań wzbudzi wątpliwość lekarza urologa pacjent kierowany jest do bardziej pogłębionej diagnostyki takiej, jak: badanie rezonansem magnetycznym, biopsja fuzyjna czy biopsja płynna Select MDX.

Jak leczyć już zdiagnozowanego raka prostaty?

Dwoma podstawowymi metodami leczenia tego nowotworu jest leczenie operacyjne bądź metody radioterapii w różnej w formie. Do metod operacyjnych zaliczamy metodę klasyczną, czyli otwartą,  operacje laparoskopowe oraz te, w których wykorzystywany jest robot.

Na czym polega operacja z użyciem robota?

To obecnie najbardziej zaawansowana technologicznie metoda operacyjnego leczenia raka prostaty. Pozwala ona chirurgowi na zoperowanie pacjenta przy pomocy zminiaturyzowanych narzędzi, które wprowadzane są do ciała pacjenta. Pełna ruchomość narzędzi odpowiada ruchom dłoni chirurga, co pozwala mu na zachowanie pełnej zręczności, minimalizując do zera ewentualne drżenia. Lekarz operuje z poziomu konsoli, na której ma trójwymiarowy obraz, 10-krotnie powiększony, w związku z tym jest on w stanie bardzo precyzyjnie wypreparować w obrębie prostaty zarówno drobne naczynia, jak i przede wszystkim nerwy. Dla pacjenta ma to kluczowe znaczenie, gdyż otrzymuje on zabieg znikomo inwazyjny, z bardzo dobrym wynikiem onkologicznym. Odsetek powikłań śród- i pooperacyjnych w przypadku zabiegu z wykorzystaniem robota jest znacząco mniejszy, a pacjent o wiele szybciej wraca do pełnej sprawności, jak również okres jego rekonwalescencji jest znacznie krótszy. Zabieg robotyczny pozwala również mężczyznom na osiągnięcie bardzo dobrych wyników w zakresie trzymania moczu oraz funkcji seksualnych.

Metoda kołnierzykowa versus operacja robotyczna

Punktem newralgicznym operacji usunięcia prostaty jest tzw. szczyt prostaty, czyli miejsce, w którym cewka moczowa wchodzi do prostaty. Jest to „krytyczny” moment każdej operacji, albowiem żeby nie pozostawić komórek nowotworowych, lekarz musi w bezpiecznej odległości odciąć prostatę od cewki moczowej, przy jednoczesnym jak najdłuższym zachowaniu długości cewki, gwarantując tym samym pacjentowi możliwość prawidłowego trzymania moczu. Technika ta pozwala więc chirurgowi na osiągnięcie bardzo dobrego wyniku onkologicznego w przypadku nowotworu ograniczonego do samej prostaty, przy jednoczasowym zachowaniu trzymania moczu.

Ryzyka tradycyjnej prostatektomii

Głównymi dolegliwościami, jakie mogą wystąpić po usunięciu prostaty, są w pierwszej kolejności problemy z nietrzymaniem moczu oraz zaburzenia erekcji. Dzięki operacjom robotycznym chirurg jest w stanie zarówno zminimalizować ryzyko wystąpienia nietrzymania moczu, jak również zaoszczędzić pęczki naczyniowo-nerwowe, które odpowiadają za erekcję jeżeli stopień zaawansowania nowotworu pozwala na ich pozostawienie.

Usunięcia prostaty a aktywność seksualna

Pęczki naczyniowo-nerwowe stanowią strukturę, odpowiadającą za wzwód prącia. Jeżeli jest możliwość ich zaoszczędzenia, wówczas optymalną metodą operacyjną jest ta z wykorzystaniem robota. Dzięki niej chirurg jest w stanie bardzo precyzyjnie, milimetr po milimetrze odpreparować od siebie dwie struktury i oddzielić pęczki od prostaty, zaoszczędzając w ten sposób włókna nerwowe, jak i naczynia krwionośne. Jeżeli nowotwór był ograniczony do prostaty, a lekarz podczas zabiegu był w wstanie oszczędzić pęczki naczyniowo-nerwowe, wówczas rozpoczyna się rekonwalescencja pacjentów pod kątem powrotu funkcji seksualnych. Na przebieg powrotu sprawności seksualnej wpływają wiek pacjenta, fakt usunięcia pęczków po jednej, czy dwóch stronach prostaty, jak również choroby współistniejące. U pacjentów, u których udało się obustronnie zaoszczędzić pęczki naczyniowo-nerwowe szansa na powrót do erekcji jest bardzo wysoka. Po zabiegach z oszczędzeniem pęczków rekonwalescencja seksualna rozpoczyna się od włączenia leczenia farmakologicznego, a jeżeli to zawodzi, to kolejnym jej etapem są iniekcje do ciał jamistych. Jeżeli obie te formy okażą się nieskuteczne, ostateczną formą leczenia jest proteza prącia, którą stosuje się również u pacjentów, u których pęczki naczyniowo-nerwowe nie zostały zaoszczędzone. Dodatkową formą pomocy dla pacjentów po operacjach onkologicznych jest również rehabilitacja urologiczna oraz terapia z psychologiem. Wstrzemięźliwość seksualna wskazana jest przez okres do 8 tygodni od momentu wykonania zabiegu.

Ojcostwo po usunięciu prostaty

Należy pamiętać, że podczas zabiegu usunięcia prostaty usuwane są również pęcherzyki nasienne, a dodatkowo przecinany jest nasieniowód, w związku z tym pacjenci po operacji nie mają już nasienia, a co za tym idzie możliwości na posiadanie potomstwa. Dlatego panowie, którzy pragną jeszcze mieć dzieci mogą zabezpieczyć się przed zabiegiem i zdeponować nasienie w banku spermy.

Problem nietrzymania moczu po operacji usunięcia prostaty

Problemy z nietrzymaniem moczu występują po zabiegach, które wiążą się z radykalnym usunięciem prostaty. W większości przypadków mają one charakter przejściowy oraz odwracalny. Warto dodać, że problem nietrzymania moczu po operacji usunięcia prostaty nie dotyczy wszystkich operowanych mężczyzn. W przypadku operacji z wykorzystaniem robota ok. 80% pacjentów trzyma mocz już do miesiąca po operacji, a po roku wynik ten wynosi ok. 96%. Pacjenci, u których jednak wstąpiło nietrzymanie moczu, kwalifikowani są do tzw. testu podpaskowego, celem stwierdzenia, jakiego stopnia ono dotyczy. Po wypiciu ok. 1,5 litra wody  oraz obciążeniu fizycznym, po upływie godziny podpaska pacjenta jest ważona i wówczas lekarz ma obiektywny wynik, ile moczu w gramach jest faktycznie popuszczane. Jeżeli u pacjenta stwierdzono trzymanie moczu niskiego lub średniego stopnia, wówczas do roku po operacji wynik ten można poprawić za pomocą biofeedbacku, czy rehabilitacji urologicznej.  Podczas zabiegu usunięcia prostaty może również dojść do powikłań, a jednym z nich jest mechaniczne uszkodzenie zwieracza cewki moczowej podczas zabiegu. W przypadku tego powikłania dochodzi do całkowitego i nieodwracalnego nietrzymania moczu, a dolegliwość tę można leczyć poprzez wszczepienie sztucznego zwieracza cewki moczowej.

Życie po zabiegu

Ok. 8-10 tygodni po operacji usunięcia prostaty należy powstrzymać się od obciążającej aktywności ruchowej, dodatkowo niewskazane są przede wszystkim sauna i jazda na rowerze. Na ryzyko wznowy tego nowotworu wpływa szereg różnych czynników takich, jak pozostawienie dodatnich marginesów, stadium zaawansowania nowotworu, obecność przerzutów do węzłów chłonnych stwierdzona już po wykonanym zabiegu, jak również wiek pacjenta. W przypadku nowotworu złośliwego, który ograniczył się do narządu prostaty, prawdopodobieństwo nawrotu choroby jest znikome, a nawet jeżeli wystąpi, to dostępne we współczesnej medycynie formy leczenia uzupełniającego sprawiają, że choroba nowotworowa nie skraca biologicznego wieku życia pacjenta.

Pacjenci po zabiegach onkologicznych powinni znajdować się pod stałą opieką urologa, a do swojego kalendarza powinni wprowadzić regularne wykonywanie badania swoistego antygenu sterczowego, czyli PSA. Badanie to przez pierwsze 2 lata od zabiegu powinno się wykonywać co 3 miesiące, a następnie co pół roku. Jeżeli po pięciu latach wynik PSA utrzymuje się poniżej 0,2, badanie to powinno się powtarzać już tylko raz w roku.