Morfologia krwi. Jak rozszyfrować wyniki i co mogą oznaczać?
Morfologia krwi jest jednym z najczęściej wykonywanych badań diagnostycznych, które dostarcza kluczowych informacji na temat stanu zdrowia pacjenta. Badanie to obejmuje ocenę podstawowych składników krwi takich jak krwinki czerwone, krwinki białe oraz płytki krwi, co pozwala na wykrycie wielu zaburzeń, w tym stanów zapalnych, niedokrwistości, infekcji, a także poważniejszych schorzeń, jak nowotwory krwi. Zrozumienie wyników morfologii krwi może jednak wydawać się skomplikowane, zwłaszcza dla osób bez wykształcenia medycznego. Dlatego warto przyjrzeć się podstawowym parametrom tego badania oraz dowiedzieć się jak je interpretować.. Ważne jest jednak aby pamiętać, że wyniki morfologii krwi zawsze powinny być interpretowane przez specjalistę w kontekście stanu zdrowia pacjenta oraz ewentualnych objawów klinicznych. W razie jakichkolwiek nieprawidłowości w wynikach warto skonsultować się z odpowiednim lekarzem, który przeprowadzi dokładniejszą diagnozę i zaproponuje odpowiednie leczenie lub dalsze badania.
Erytrocyty
Podstawowym parametrem w morfologii krwi jest liczba erytrocytów, czyli czerwonych krwinek (RBC). Erytrocyty pełnią kluczową rolę w transporcie tlenu z płuc do wszystkich komórek ciała oraz usuwaniu dwutlenku węgla. Normy dla erytrocytów różnią się w zależności od płci i wieku ale zazwyczaj u dorosłych kobiet wynoszą od 3,5 do 5 milionów komórek na mikrolitr krwi, natomiast u mężczyzn od 4,2 do 5,9 milionów. Zbyt niski poziom erytrocytów może wskazywać na niedokrwistość, która może być spowodowana niedoborem żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego lub przewlekłą chorobą. Z kolei zbyt wysoki poziom erytrocytów może być oznaką chorób serca, płuc, odwodnienia lub chorób szpiku kostnego, takich jak czerwienica prawdziwa.
Hemoglobina
Kolejnym ważnym wskaźnikiem jest hemoglobina (Hb lub HGB), białko odpowiedzialne za transport tlenu w erytrocytach. Norma dla kobiet to zwykle 12-16 g/dl, a dla mężczyzn 13,5-18 g/dl. Niski poziom hemoglobiny jest jednym z głównych wskaźników anemii i może prowadzić do objawów takich jak zmęczenie, bladość, duszności czy osłabienie. Podwyższony poziom hemoglobiny może występować u osób żyjących na dużych wysokościach, u sportowców oraz u osób z chorobami układu oddechowego.
Hematokryt
Hematokryt (HCT) to wskaźnik pokazujący, jaki procent objętości krwi stanowią erytrocyty. U kobiet norma wynosi zazwyczaj od 37% do 47%, natomiast u mężczyzn od 40% do 54%. Zbyt niski hematokryt, podobnie jak niska liczba erytrocytów i hemoglobiny, wskazuje na anemię. Zbyt wysoki hematokryt może oznaczać odwodnienie, choroby płuc, serca lub inne zaburzenia wpływające na produkcję erytrocytów.
MCV – wskaźnik mierzący wielkość czerwonych krwinek
W morfologii krwi oznacza się również średnią objętość krwinki czerwonej (MCV). Jest to parametr, który informuje o wielkości czerwonych krwinek. Norma MCV wynosi od 80 do 100 femtolitrów. MCV poniżej normy może wskazywać na mikrocytozę, czyli zmniejszoną wielkość krwinek, co jest typowe dla niedokrwistości z niedoboru żelaza. Wartości powyżej normy mogą świadczyć o makrocytozie, czyli zwiększeniu objętości krwinek, co może wystąpić w wyniku niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego.
MCH i MCHC – średnia ilość hemoglobiny znajdującej się w krwince oraz stężenie hemoglobiny w określonej ilości erytrocytów
Średnia masa hemoglobiny w krwince (MCH) oraz średnie stężenie hemoglobiny w krwince (MCHC) to kolejne parametry, które pomagają ocenić stan czerwonych krwinek. MCH mierzy, ile hemoglobiny zawiera pojedyncza czerwona krwinka a MCHC określa stężenie hemoglobiny w danej objętości erytrocytów. Niskie wartości MCH i MCHC sugerują niedokrwistość z niedoboru żelaza, natomiast podwyższone wartości mogą świadczyć o makrocytarnej anemii, związanej z niedoborem witaminy B12 lub kwasu foliowego.
Leukocyty
Oprócz czerwonych krwinek morfologia ocenia również liczbę leukocytów, czyli białych krwinek (WBC). Leukocyty są kluczowym elementem układu odpornościowego, odpowiedzialnym za zwalczanie infekcji i ochronę organizmu przed patogenami. Norma dla leukocytów wynosi od 4 000 do 11 000 komórek na mikrolitr krwi. Zbyt niska liczba leukocytów może wskazywać na problemy z układem odpornościowym takie jak choroby autoimmunologiczne, infekcje wirusowe lub uszkodzenie szpiku kostnego. Zbyt wysoka liczba leukocytów sugeruje infekcje bakteryjne, stany zapalne a w poważniejszych przypadkach może być sygnałem chorób nowotworowych, takich jak białaczka.
Krwinki białe: neutrofile, limfocyty, monocyty, eozynofile i bazofile
W morfologii krwi ocenia się również różne typy białych krwinek takie jak neutrofile, limfocyty, monocyty, eozynofile i bazofile. Każdy z tych rodzajów pełni określoną funkcję w walce z infekcjami i regulacji procesów zapalnych. Neutrofile to najliczniejsze komórki odpornościowe i pierwsza linia obrony przed infekcjami bakteryjnymi. Wzrost ich liczby sugeruje zakażenie bakteryjne lub stan zapalny. Limfocyty odgrywają kluczową rolę w odpowiedzi immunologicznej organizmu na wirusy a ich zwiększona liczba może wskazywać na infekcje wirusowe. Monocyty zajmują się usuwaniem martwych komórek oraz obcych patogenów a eozynofile i bazofile biorą udział w reakcjach alergicznych oraz obronie przed pasożytami.
Płytki krwi
Kolejnym istotnym elementem morfologii krwi są płytki krwi (PLT), które odgrywają kluczową rolę w procesie krzepnięcia. Norma wynosi od 150 000 do 450 000 płytek na mikrolitr krwi. Niska liczba płytek, czyli małopłytkowość może prowadzić do problemów z krzepnięciem krwi, co objawia się nadmiernym krwawieniem i łatwym powstawaniem siniaków. Może to być spowodowane chorobami autoimmunologicznymi, infekcjami wirusowymi, uszkodzeniem szpiku kostnego lub skutkiem ubocznym leczenia. Z kolei wysoka liczba płytek, czyli nadpłytkowość może prowadzić do zakrzepicy, która zwiększa ryzyko zatorów i zawałów.
Morfologia: pełna, podstawowa, z rozmazem – czym się różnią
Morfologia krwi to podstawowe badanie diagnostyczne, które ocenia skład krwi i jej elementy. Wyróżnia się morfologię pełną, podstawową oraz morfologię z rozmazem. Morfologia podstawowa obejmuje ocenę liczby erytrocytów, leukocytów i płytek krwi a także oznaczenie stężenia hemoglobiny oraz hematokrytu, czyli objętości krwinek czerwonych w stosunku do całkowitej objętości krwi. To badanie dostarcza ogólnych informacji o stanie zdrowia pacjenta i może wskazywać na obecność anemii, stanów zapalnych, infekcji lub zaburzeń krzepnięcia krwi.
Morfologia pełna jest bardziej rozbudowana. Oprócz elementów ocenianych w morfologii podstawowej obejmuje również bardziej szczegółowe parametry takie jak średnia objętość krwinki czerwonej (MCV), średnia masa hemoglobiny w krwince (MCH), średnie stężenie hemoglobiny w krwince (MCHC) oraz dystrybucja objętości krwinek czerwonych (RDW). Te dodatkowe wskaźniki pozwalają na lepszą ocenę jakości krwinek czerwonych i mogą pomóc w diagnostyce różnych typów anemii lub innych schorzeń związanych z krwią.
Morfologia z rozmazem krwi jest jeszcze bardziej szczegółowa. Oprócz analizy liczby i rodzaju krwinek obejmuje także ocenę mikroskopową krwi, która pozwala na dokładne zbadanie kształtu, wielkości oraz cech morfologicznych krwinek. Rozmaz krwi pozwala na wykrycie anomalii w budowie krwinek białych, czerwonych i płytek, co może być pomocne w diagnozowaniu chorób hematologicznych takich jak białaczka czy zaburzenia układu krwiotwórczego. Morfologia z rozmazem jest zalecana w przypadku podejrzenia poważniejszych schorzeń, które wymagają szczegółowej analizy komórek krwi.
Jak wygląda badanie i jak przygotować się do morfologii?
Morfologia krwi jest prostym i rutynowym badaniem, które polega na pobraniu próbki krwi od pacjenta w celu analizy jej składników. Proces ten rozpoczyna się od przygotowania pacjenta, który zazwyczaj jest proszony o zgłoszenie się na czczo, choć nie zawsze jest to konieczne. Pomimo faktu, że brak jest oficjalnych rekomendacji aby być na czczo – to specjaliści zalecają aby w przypadku tego badania wykonywać je po 8-12 godzinach od ostatniego posiłku.
Samo pobranie krwi odbywa się w placówce medycznej takiej jak przychodnia, laboratorium lub szpital. Technik laboratoryjny lub pielęgniarka dezynfekuje miejsce, najczęściej na wewnętrznej stronie przedramienia i przygotowuje sprzęt do pobrania krwi. Najczęściej wybierana jest żyła w zgięciu łokcia, choć krew może być pobierana również z innych żył, np. na dłoni jeśli dostęp do żył na ramieniu jest utrudniony. Na ramię zakłada się opaskę uciskową, aby zwiększyć ciśnienie krwi w żyłach i ułatwić ich lokalizację.
Po odnalezieniu odpowiedniej żyły technik wprowadza do niej cienką igłę połączoną ze strzykawką lub specjalną probówką do pobierania krwi. Następnie pobiera się odpowiednią ilość krwi, która zwykle wynosi kilka mililitrów. Po pobraniu próbki igła jest usuwana a miejsce wkłucia dezynfekowane i zabezpieczane opatrunkiem. Cały proces jest szybki i zwykle trwa tylko kilka minut. Po pobraniu krwi pacjent może wrócić do codziennych czynności, choć zaleca się aby przez krótki czas unikał intensywnego wysiłku fizycznego, szczególnie ręką, z której pobrano krew.
Próbka krwi trafia do laboratorium gdzie jest analizowana za pomocą specjalistycznych urządzeń. Analizatory hematologiczne badają różne parametry krwi takie jak liczba krwinek czerwonych, białych, płytek krwi oraz inne wskaźniki takie jak hemoglobina czy hematokryt. Jeśli morfologia obejmuje rozmaz krwi, technik laboratoryjny przygotowuje preparat mikroskopowy i ocenia wygląd krwinek pod mikroskopem. Wyniki badania są zazwyczaj dostępne w ciągu jednego do dwóch dni, w zależności od laboratorium.
Badanie morfologii krwi jest bezpieczne i zwykle nie powoduje powikłań. Niektóre osoby mogą odczuwać lekkie zawroty głowy lub osłabienie po pobraniu krwi ale te objawy ustępują w krótkim czasie. Niekiedy może pojawić się mały siniak w miejscu wkłucia ale jest to zjawisko normalne i zwykle zanika po kilku dniach.
