Mikrobiota jelitowa. Co to jest i jak wyglądają jej zaburzenia?
Mikrobiota jelitowa to temat, który w ostatnich latach zyskał na popularności zarówno w świecie nauki jak i wśród osób dbających o zdrowie. Wcześniej mikrobiotę kojarzono głównie z procesami trawienia jednak obecne badania pokazują, że jej rola wykracza daleko poza te funkcje. Mikrobiota jelitowa to złożony ekosystem mikroorganizmów, który odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia, wpływając na układ immunologiczny, metabolizm a nawet na zdrowie psychiczne. Zaburzenia mikrobioty, czyli dysbioza jelitowa mogą prowadzić do wielu problemów zdrowotnych od zaburzeń trawienia po choroby metaboliczne i zaburzenia nastroju. Dlatego tak ważne jest aby dbać o zdrową mikrobiotę poprzez zrównoważoną dietę, regularną aktywność fizyczną, odpowiedni sen oraz unikanie szkodliwych czynników takich jak nadmierne stosowanie antybiotyków i stres. W tym artykule omówimy czym dokładnie jest mikrobiota i jakie dolegliwości mogą wynikać z jej zaburzenia.
Co to jest mikrobiota jelitowa?
Mikrobiota jelitowa to zbiór mikroorganizmów zamieszkujących nasz przewód pokarmowy, głównie jelita. Składają się na nią bakterie, wirusy, grzyby i inne drobnoustroje, które żyją w symbiozie z naszym organizmem. Choć mikrobiota każdej osoby jest unikalna to zdrowa mikrobiota charakteryzuje się dużą różnorodnością gatunków, co przekłada się na lepsze funkcjonowanie organizmu. Najwięcej mikroorganizmów znajduje się w jelicie grubym a ich łączna masa może wynosić nawet 1,5 – 2 kg. Najliczniejsze grupy to bakterie z typów Firmicutes, Bacteroidetes, Proteobacteria i Actinobacteria. Te mikroorganizmy pełnią kluczowe funkcje takie jak wspomaganie trawienia, produkcja witamin a także regulacja układu odpornościowego i produkcja neuroprzekaźników.
Zaburzenia mikrobioty jelitowej – dysbioza jelitowa
Dysbioza jelitowa to stan, w którym dochodzi do zaburzenia równowagi mikroorganizmów w jelitach. W zdrowych jelitach różne gatunki drobnoustrojów współistnieją w harmonii, co przynosi korzyści naszemu organizmowi. Jednak gdy równowaga zostaje zakłócona niektóre gatunki mogą się nadmiernie rozmnażać, podczas gdy inne są wypierane. Taki stan może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Przyczyny dysbiozy jelitowej są różnorodne. Należą do nich m.in. niezdrowa dieta, nadmierne stosowanie antybiotyków, przewlekły stres, brak aktywności fizycznej, choroby przewlekłe, zmiany hormonalne oraz zanieczyszczenie środowiska. W wyniku tych czynników dochodzi do zmniejszenia liczby korzystnych bakterii oraz wzrostu populacji mikroorganizmów szkodliwych, co może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych.
Dysbioza jelitowa może być diagnozowana za pomocą analizy próbek kału, która pozwala ocenić skład mikrobioty. Jednak ta metoda ma swoje ograniczenia ponieważ ocenia jedynie bakterie obecne w wydalanym stolcu a nie te, które rzeczywiście zamieszkują jelita. W praktyce diagnoza dysbiozy opiera się także na objawach klinicznych i stylu życia pacjenta.
Objawy zaburzenia mikrobioty jelitowej
Zaburzenia mikrobioty jelitowej mogą prowadzić do wielu różnych objawów i schorzeń. Oto niektóre z najczęstszych problemów zdrowotnych związanych z dysbiozą jelitową.
Problemy trawienne – najczęstszym objawem dysbiozy jelitowej są problemy trawienne takie jak wzdęcia, bóle brzucha, nadmierne wiatry, niestrawność, biegunki, zaparcia oraz nieregularne wypróżnienia. Takie objawy mogą znacznie obniżać komfort życia i często są sygnałem, że mikrobiota jelitowa wymaga wsparcia.
Nietolerancje pokarmowe – zaburzenia mikrobioty mogą prowadzić do zwiększonej wrażliwości na pewne pokarmy co objawia się alergiami lub nietolerancjami pokarmowymi, takimi jak nietolerancja laktozy czy glutenu. Mikrobiota odgrywa rolę w rozkładaniu różnych składników pokarmowych a jej zaburzenie może powodować, że niektóre produkty stają się trudniejsze do strawienia.
Zespół jelita nadwrażliwego (IBS) – dysbioza jelitowa jest często powiązana z zespołem jelita nadwrażliwego (IBS), chorobą przewlekłą charakteryzującą się bólami brzucha, zmianami w rytmie wypróżnień oraz wzdęciami. IBS znacząco wpływa na jakość życia pacjentów a terapia często obejmuje wsparcie mikrobioty jelitowej poprzez odpowiednią dietę i suplementację.
Problemy ze skórą – niektóre badania sugerują, że dysbioza jelitowa może mieć związek z problemami skórnymi takimi jak trądzik, łuszczyca, egzema i inne dermatozy. Wynika to z osi jelitowo-skórnej, która łączy stan zdrowia jelit z kondycją skóry.
Zaburzenia nastroju i zdrowia psychicznego – mikrobiota jelitowa wpływa także na zdrowie psychiczne, co jest związane z tzw. osią jelitowo-mózgową. Zaburzenia mikrobioty mogą przyczyniać się do stanów depresyjnych, lękowych, zmęczenia, problemów z koncentracją oraz zaburzeń snu. Coraz więcej dowodów wskazuje na to, że zdrowie jelit ma kluczowe znaczenie dla zdrowia psychicznego.
Jak dbać o mikrobiotę bakteryjną?
Utrzymanie zdrowej mikrobioty jelitowej jest kluczowe dla zachowania dobrego zdrowia. Istnieje wiele sposobów na wsparcie mikrobioty, które można włączyć do codziennego życia. Zróżnicowana dieta bogata w błonnik, warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, orzechy, nasiona oraz fermentowane produkty takie jak jogurt naturalny, kefir, kiszone ogórki czy kimchi jest kluczowa dla utrzymania zdrowej mikrobioty. Błonnik stanowi pożywkę dla pożytecznych bakterii, wspierając ich rozwój i aktywność. Rozwojowi szkodliwych bakterii jelitowych sprzyja nadmierne spożycie cukrów i przetworzonej żywności. Dlatego warto ograniczyć spożycie słodyczy, słodzonych napojów, fast foodów i innych przetworzonych produktów aby wspierać zdrową mikrobiotę. Zaburzać równowagę mikrobioty jelitowej mogą
antybiotyki poprzez eliminację zarówno szkodliwych, jak i pożytecznych bakterii. Dlatego powinny być stosowane tylko wtedy gdy są naprawdę niezbędne i zawsze zgodnie z zaleceniami lekarza. Ćwiczenia fizyczne mogą poprawić zdrowie jelitowe poprzez zwiększenie przepływu krwi do jelit oraz poprawę motoryki jelitowej. Regularna aktywność fizyczna wspiera także zdrowie metaboliczne, co ma pozytywny wpływ na mikrobiotę. Negatywnie wpływać na mikrobiotę jelitową mogą brak odpowiedniego snu i przewlekły stres. Dlatego ważne jest aby dbać o regularny sen i stosować techniki redukcji stresu takie jak medytacja, joga czy inne relaksujące aktywności. Suplementacja probiotykami (korzystnymi bakteriami) i prebiotykami (substancjami, które służą jako pożywka dla bakterii) również może być pomocna w przywróceniu równowagi mikrobioty jelitowej.
