Histerektomia z wykorzystaniem robota – co warto wiedzieć przed i po zabiegu?

Histerektomia to zabieg operacyjny polegający na wycięciu macicy pochodzący od greckiego słowa hystera, co oznacza macica. W zależności od wskazań w trakcie operacji może być również usunięta szyjka macicy, jajniki i jajowody. Aktualnie jest to druga  po cięciu cesarskim najczęściej wykonywana w Polsce procedura ginekologiczna, a rocznie w naszym kraju przeprowadza się ok. 60 tys. takich zabiegów.  Radykalna histerektomia, czyli wycięcie macicy z obustronnymi jajnikami i jajowodami ewentualnie z węzłami chłonnymi może być wskazaniem w przypadku chorób nowotworowych. Z przyczyn nieonkologicznych operacja rekomendowana jest również pacjentkom z mięśniakami macicy i endometriozą. Może być rozważana u pacjentek z zaburzeniami statyki narządu rodnego w zależności od stopnia wypadania narządu rodnego oraz planowanego postępowania leczeniczego. Histerektomia jest dużą ingerencją w kobiecym organizmie dlatego o tym, co powinny wiedzieć pacjentki kwalifikowane do  jej przeprowadzenia rozmawiamy z dr n. med. Magdaleną Bizoń.

Czym jest histerektomia robotyczna?

Zabieg histerektomii może być przeprowadzony z wykorzystaniem różnych technik chirurgicznych wśród, których wyróżnia się metodę klasyczną (chirurgię otwartą), przezpochwową oraz małoinwazyjną, do których możemy zaliczyć laparoskopię oraz chirurgię robotyczną. Technika laparoskopowa jest ograniczona dwuwymiarowym widokiem pola operacyjnego i czterema stopniami swobody narzędzi chirurgicznych, w odróżnieniu od chirurgii z asystą robota, która ma znacznie rozszerzone spektrum wizualności. System robotyczny składa się z dwóch głównych elementów: robota z czterema ramionami, w których umieszczane są narzędzia robotycze sterowane przez chirurga oraz konsoli, w skład której wchodzą ręczne elementy, tzw. manetki oraz pedały umożliwiające sterowanie ramion robota poprzez wykonywane ruchy chirurga. Dzięki zastosowaniu miniaturowych narzędzi o siedmiu stopniach swobody i trójwymiarowemu, powiększonemu obrazowi o wysokiej rozdzielczości wewnątrz jamy otrzewnej możliwe jest wykonanie operacji z dużą precyzją. Ponadto dzięki ergonomicznej pozycji w trakcie operacji, chirurg ma ​​możliwość przeprowadzenia długich i  skomplikowanych zabiegów. Wykorzystanie chirurgii robotycznej w zabiegach ginekologicznych takich jak histerektomia to również szereg korzyści dla samych pacjentek począwszy od mniejszej traumatyzacji tkanek a co za tym idzie mniejszego ryzyka powikłań i krótszego okresu hospitalizacji i rekonwalescencji niż w przypadku dotychczasowo stosowanych technik operacyjnych.

Jak odpowiednio przygotować się do zabiegu histerektomii?

Tak jak każda operacja, również histerektomia może powodować silny stres i obawy wśród pacjentek. Dlatego też tak ważne jest odpowiednie przygotowanie się zarówno psychiczne i fizyczne, które pomaga zmniejszyć odczuwany niepokój. Na kilka tygodni przed histerektomią warto wprowadzić kilka zmian w swoim życiu. W okresie poprzedzającym zabieg rekomendowane jest zdrowe odżywianie się, zadbanie o odpoczynek, ale również o zachowanie dotychczasowej aktywności fizycznej oraz ograniczenie lub całkowite rzucenie używek takich jak papierosy i alkohol. Bardzo pomocne mogą okazać się spacery, które poprawią wydolność organizmu również w okresie około- i pooperacyjnym. To pomoże również szybciej wrócić do zdrowia po zabiegu. Poniżej przedstawiamy kilka praktycznych wskazówek dla pacjentek zakwalifikowanych do  zabiegu histerektomii.

Skontroluj swój stan zdrowia

Każda choroba przewlekła powinna być kontrolowana przez specjalistę zajmującego się tymi schorzeniami. Warto udać się na wizytę do specjalisty przed zabiegiem, by omówić przygotowanie do operacji i postępowanie po zabiegu. Odpowiednie prowadzenie i  kontrola chorób współistniejących pozwalają pacjentkom na większe bezpieczeństwo, jak również umożliwiają szybszy powrót do zdrowia po operacji. Standardowo jak przed każdym zabiegiem operacyjnym konieczne będzie wykonanie badań niezbędnych do przeprowadzenia kwalifikacji do operacji. Rutynowo przed zabiegiem zlecane są badania grupy krwi, badania laboratoryjne oraz rtg klatki piersiowej. W przypadku pacjentek onkologicznych wskazane jest wykonanie badań obrazowych (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, badanie PET-CT), które są podstawą do odpowiedniej kwalifikacji pacjentki do leczenia operacyjnego.

Aktywność fizyczna i rehabilitacja przedoperacyjna

Przed zabiegiem histerektomii pacjentkom  zaleca się umiarkowaną aktywność fizyczną np. regularne spacery, czy ćwiczenia rehabilitacyjne, które mają istotny wpływ na lepszą wydolność organizmu w okresie po operacji, a tym samym pacjentka szybciej wraca do zdrowia i do aktywności sprzed zabiegu oraz ma to korzystny wpływ na proces gojenia. W przypadku pacjentek ze wskazaniami nieonkologicznymi warto zasięgnąć porady fizjoterapeuty i nauczyć się jak prawidłowo zadbać o wzmocnienie mięśni dna miednicy. Istotne znaczenie ma również rehabilitacja uroginekologiczna w okresie pooperacyjnym, która powinna być odpowiednio prowadzona w zależności od wskazań do operacji i rodzaju zabiegu, który został przeprowadzony.

Leki

Należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych na stałe lekach, ale również o zażywanych witaminach, suplementach diety  i preparatach ziołowych. Niektóre z nich np. leki wpływające na krzepliwość krwi, czy leki cukrzycowe wymagają odstawienia na kilka dni przed operacją. W trakcie konsultacji anestezjologicznej warto mieć przygotowaną ze sobą listę leków przyjmowanych przez pacjentkę, co pozwoli na usystematyzowanie, które leki można przyjąć w okresie przed i po operacją.  W przypadku leków stosowanych na stałe z powodu nadciśnienia tętniczego, chorób tarczycy, czy innych w większości przypadków można ja zażyć rano w dniu zabiegu. Niezależnie od powyższych wskazówek warto pamiętać, że ostateczną decyzję odnośnie przyjmowania leków w dniu operacji ustala lekarz anestezjolog oraz lekarz prowadzący.

Dieta przed operacją

Przynajmniej 7 dni przed planowaną histerektomią bez względu na rodzaj metody warto zastosować dietę lekkostrawną. W tym czasie powinno unikać się napojów gazowanych, w tym również gazowanej wody, soków naturalnych z owoców (szczególnie cytrusowyc) i jarzyn oraz dużego spożycia kawy, a przede wszystkim alkoholu. Warto ograniczyć spożycie słodyczy w tym przede wszystkim czekolady, a także smażonych potraw, tłustych wędlin, konserw jak również świeżego pieczywa. Z diety powinny być wyeliminowane rośliny strączkowe typu: groch, fasola, kukurydza, por oraz potrawy z kapusty jak również te zawierające cebulę i czosnek. Kluczowym zaleceniem dotyczącym diety przed zabiegiem jest ilość spożywanych posiłków i częstotliwość ich spożywania, dlatego warto trzymać się zasady „jedz mało, ale za to często”.

Zebranie informacji na temat zabiegu

Duże znaczenie ma także przygotowanie mentalne pacjentki do operacji ginekologicznej jaką jest histerektomia. Im większa jest jej wiedza na temat samego zabiegu i zmian w organizmie, które pojawią się po jego przeprowadzeniu, tym odczuwany lęk i niepokój są mniejsze. Dlatego tak ważna jest komunikacja z lekarzem prowadzącym i omówienie swojego przypadku, metody operacji oraz możliwych powikłań. Poniżej przedstawiamy kilka ważnych pytań przytoczonych z The Woman’s Guide to Histerectomy autorstwa Adelaide Haas i Susan L. Puretz, które pacjentki powinny zadać lekarzowi przed podjęciem decyzji o wykonaniu histerektomii:

• Czy istnieją alternatywne formy leczenia mojej choroby? Jeżeli tak to jakie?
• Jakie są zagrożenia związane z rodzajem histerektomii, który jest planowany w moim przypadku  i jaki jest wskaźnik powodzenia zabiegu?
• Jak długo będę w szpitalu?  Jaki rodzaj operacji będzie potrzebny?
• Czy operacja i dalsza opieka będą płatne? Czy usługi będą bezpłatne np. realizowane w ramach finansowania publicznego, z polisy ubezpieczenia etc.?
• Kiedy mogę spodziewać się powrotu co pełnej sprawności po operacji?
• Jak ta operacja wpłynie na moje życie seksualne?
• Co może się stać, jeśli nie zdecyduję się na operację lub poczekam chwilę z decyzją?
• Ile z tych operacji Pan/Pani wykonał/-a? Kiedy Pan/Pani przeprowadził/-a ostatni tego typu zabieg?
• Jaki rodzaj znieczulenia będzie potrzebny?
• Czy jestem zagrożona rakiem jajnika, a jeśli nie, czy konieczne jest usunięcie moich jajników?

Dzień przed i w dniu operacji

Utrzymywanie odpowiedniej podaży płynów i kalorii przed zabiegiem histerektomii jest ważnym czynnikiem, który należy wziąć pod uwagę, aby zapobiec odwodnieniu i uczuciu osłabienia. Dlatego dzień przed zabiegiem warto przejść na dietę klarowno-płynną i ograniczyć spożywanie pokarmów stałych. Z reguły w przypadku operacji zaplanowanych na następny dzień posiłki można przyjmować tylko do godziny 18-stej w dniu poprzedzającym zabieg. W dniu operacji należy przyjąć leki zlecone przez lekarza prowadzącego lub anestezjologa popijając je minimalną ilością wody i bezwzględnie należy powstrzymać się od jedzenia i picia.

Rekonwalescencja po zabiegu histerektomii

Czas rekonwalescencji po zabiegu histerektomii uzależniony jest od sposobu jakim została przeprowadzona operacja. W przypadku operacji otwartych wynosi on ok. 4-6 tygodni a w przypadku technik małoinwazyjnych takich jak laparoskopia lub operacja robotyczna ulega on skróceniu do  ok. 3-4 tygodni. Niezależnie od techniki operacyjnej zabieg histerektomii wiąże się przeważnie z dużym stresem u pacjentek, które obawiają się utraty kobiecości, wpływu operacji na kontakty seksualne oraz przedwczesnej menopauzy i dolegliwości z nią związanych.  Poniżej można znaleźć praktyczne wskazówki jak warto zadbać o siebie po zabiegu histerektomii.

Aktywność fizyczna  i dieta

W przypadku histerektomii małoinwazyjnej wykonywanej techniką laparoskopową lub robotyczną w większości przypadków pacjentki zachęca się do wstania z łóżka i wykonania kilku ruchów już parę godzin po operacji, ponieważ aktywność fizyczna pomaga przyspieszyć powrót do zdrowia. Pierwsza pionizacja możliwa jest wyłącznie przy pomocy personelu pielęgniarskiego i fizjoterapeuty, ale już następnego dnia po zabiegu pacjentka samodzielnie chodzi i zaczyna wracać do codziennej aktywności. Dieta lekkostrawna jest już włączana w pierwszych dniach po operacji w zależności od sytuacji klinicznej pacjentki.

Po opuszczeniu szpitala przez okres ok. 3-4 tygodni należy powstrzymać się od intensywnego wysiłku fizycznego oraz podnoszenia ciężkich przedmiotów. Ten czas warto poświęć na powrót do dotychczasowej aktywności fizycznej, spacerów, ale także na odpoczynek. Do pół roku po operacji należy unikać podnoszenia ciężarów większych niż 5 kg oraz wykonywania ciężkich prac fizycznych. Kobiety aktywne fizycznie lub regularnie uprawiające sport powinny w porozumieniu z lekarzem i fizykoterapeutą dostosować plany treningowe do indywidualnych możliwości swojego organizmu i zaleceń specjalistów.

Przez pierwszy miesiąc  pacjentkom po zabiegu histerektomii rekomenduje się stosowanie lekkostrawnej diety i przyjmowanie niezbyt obfitych posiłków z uwzględnieniem warzyw, chudego mięsa, otrębów, jogurtu jak również produktów zawierających dużo błonnika.

Rehabilitacja po zabiegu histerektomii

Dość częstym problemem po histerektomii z wycięciem obustronnymi jajników i jajowodów jest suchość pochwy. Zastosowanie preparatów dopochwowych z kwasem hialuronowym pomaga w zmniejszeniu dolegliwości odczuwanych przez pacjentki. W przypadku pacjentek z rozpoznaniem choroby nowotworowej, u których podczas zabiegu histerektomii konieczne było usunięcie węzłów chłonnych biodrowo-zasłonowych dodatkowo wdrażana jest profilaktyka przeciwobrzękowa, która ma za zadanie zapobiegać powstawaniu obrzęków kończyn dolnych. W tym celu w terapii stosuje się pozycje ułożeniowe i m.in. leżenie z kończynami dolnymi uniesionymi na wysokość kilkunastu centymetrów oraz wykonywanie ćwiczeń izometrycznych, których celem jest wspomaganie odpływu limfy i chłonki.

Codzienna toaleta i pielęgnacja ran

Po opuszczeniu szpitala bardzo ważnym elementem jest utrzymywanie prawidłowej higieny osobistej i toalety ran. W większości przypadków rekomendowana jest codzienna kąpiel pod prysznicem, a następnie systematyczne przemywanie powierzchni ran antyseptykiem (wzdłuż przebiegu ran) przez ok. tydzień po opuszczeniu szpitala. Kąpiel w wannie czy korzystanie z basenu możliwe są przeważnie dopiero po upływie przynajmniej miesiąca od operacji.

Życie seksualne po zabiegu histerektomii

Zaleca się powstrzymanie się od aktywności seksualnej przez okres gojenia czyli  przez ok. 8 tygodni po histerektomii. Warto wspomnieć, że po zabiegu odczucia seksualne mogą być inaczej odczuwalne. U pacjentek z pozostawioną szyjką macicy, przyjemność ze współżycia może być podobna. Obniżony popęd seksualny dotyczy głównie pacjentek, którym w trakcie zabiegu histerektomii usunięto również jajniki, czego skutkiem jest pojawienie się menopauzy. Pacjentki te mogą doświadczać uderzeń gorąca, zlewnych potów, zaburzeń nastroju lub problemów ze snem. W przypadku braku przeciwskazań w takich przypadkach możliwe jest włączenie  hormonalnej terapii menopauzy (HTM), która nie tylko pozwala zmniejszyć objawy menopauzy ale również zredukować ryzyko pojawienia się osteoporozy, miażdżycy oraz choroby niedokrwiennej serca. O kwalifikacji do tego typu leczenia decyduje lekarz prowadzący po uzyskaniu wyniku badania histologicznego po operacji oraz stanu klinicznego pacjentki.

Podróże i prowadzenie samochodu

Możliwość prowadzenia pojazdów uzależniona jest przede wszystkim do indywidualnego samopoczucia pacjentki. Niemniej jednak z samodzielnym prowadzeniem auta powinno poczekać się przynajmniej tydzień od operacji. W przypadku podróży samolotem loty krótkodystansowe możliwe są dopiero po ok. 2 tygodniach od zabiegu, a przeloty na dużych odległościach dopiero po 4 tygodniach. Warto pamiętać, że są to tylko rekomendacje więc jeśli to możliwe najlepiej odłożyć podróż w czasie i rozpocząć ją w momencie powrotu do pełni sił. Niezależnie od środka transportu w przypadku długich podróży samochodem, autobusem czy samolotem  do miesiąca do operacji warto pamiętać o profilaktyce przeciwzakrzepowej.

Powrót do pracy

Powrót pacjentki do aktywności zawodowej po zabiegu histerektomii uzależniony jest od jej stanu zdrowia, samopoczucia oraz charakteru wykonywanej pracy. Decyzja ta powinna zostać podjęta przez lekarza prowadzącego na wizycie kontrolnej.  Standardowo powrót do pracy w przypadku operacji z wykorzystaniem robota możliwy jest po  ok. 3- 6 tygodniach od przeprowadzenia zabiegu.

Wizyta kontrolna

Pierwsza wizyta kontrolna po zabiegu histerektomii planowana jest po ok. 2- tygodniach po zabiegu.