Guzki tarczycy – czy zawsze stanowią powód do niepokoju? Diagnostyka, objawy i leczenie guzków tarczycy
Tarczyca to bardzo istotny gruczoł, który za pomocą dwóch hormonów T4 (tyroksyny) oraz T3 (trójjodotyroniny) reguluje pracę metabolizmu naszego organizmu, w zakresie praktycznie wszystkich narządów, w tym układu rozrodczego, sercowo-naczyniowego oraz nerwowego. Jedną z najczęściej diagnozowanych dolegliwości tarczycy są guzki, które zwykle wykrywa się u kobiet podczas rutynowego badania lekarskiego lub w trakcie wykonywania USG tarczycy. Guzki mogą przybierać różną postać od litych, wypełnionych komórkami tkanki po torbiele wypełnione płynem a przyczyna ich powstawania do dziś nie jest do końca poznana. Większość guzków tarczycy nie jest groźna dla naszego zdrowia i nie daje wyraźnych objawów a zaledwie tylko kilka procent z nich okazuje się zmianami złośliwymi. Warto jednak pamiętać, że wszystkie zdiagnozowane guzki tarczycy wymagają przede wszystkim regularnej kontroli u endokrynologa a niektóre z nich nawet leczenia zabiegowego. O tym jakie są objawy guzków tarczycy, jak się je leczy oraz czy każda zmiana w formie guzka w obrębie tarczycy powinna budzić nasz niepokój rozmawiamy z prof. Marcinem Barczyńskim – chirurgiem onkologiem ze Szpitala na Klinach.
Guzki tarczycy – przyczyny powstawania
Szacuje się, że guzki tarczycy to jedna z najczęściej występujących chorób endokrynologicznych, która dotyka ok. 10 – 40% pacjentów, z których większość stanowią kobiety. Pomimo, że jednoznaczna przyczyna powstawania guzków nie została do końca poznana to większość endokrynologów formułuje tezę, że za ich pojawienie się opowiada niedobór jodu, który jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy. W sytuacji długotrwałego niedoboru tego pierwiastka dochodzi do podwyższenia hormonu tyreotropowego produkowanego przez przysadkę, którego wysokie stężenie odpowiada za powstanie guzków tarczycy jak i wola guzkowego. Na pojawienie się guzków tarczycy wpływają także choroby autoimmunologiczne takie jak choroba Hashimoto, która powoduje stan zapalny tarczycy jak również są one uwarunkowane genetycznie ponieważ w dużej liczbie przypadków diagnozuje się je u członków tej samej rodziny.
Objawy guzków tarczycy
Większość pacjentów nie zdaje sobie sprawy z posiadania guzków tarczycy ponieważ te niewielkich rozmiarów zazwyczaj nie wywołują żadnych charakterystycznych objawów i diagnozowane są przez przypadek podczas rutynowej wizyty u endokrynologa. U pacjentów, u których guzki mają większe rozmiary mogą występować trudności w przełykaniu, uczucie ucisku w szyi lub duszności, jak również mogą pojawić się zmiana barwy głosu lub chrypka, które są wynikiem ucisku nerwu krtaniowego. Jeżeli powodem powstania guzków jest choroba Hashimoto, to głównym jej objawem jest niedoczynność tarczycy manifestująca się wzrostem wagi, suchością skóry, wypadaniem włosów oraz uczuciem zmęczenia i senności.
Czy guzki tarczycy powinny być zawsze powodem do niepokoju?
Większość guzków tarczycy to zmiany o charakterze łagodnym, nie wpływające na stan naszego zdrowia a tym samym takie, które nie powinny stanowić powodu do niepokoju. W niektórych przypadkach zdarza się, że guzki tarczycy są czynne hormonalnie, czyli mogą zacząć produkować hormony tarczycy poza jej kontrolą. W zależności od ilości produkowanych hormonów klasyfikuje się je jako obojętne, czyli niewpływające znacząco na pracę tarczycy a co za tym idzie również pracę naszego organizmu lub jako toksyczne, mogące przyczyniać się do wystąpienia nadczynności tarczycy. Typowymi symptomami tej choroby są utrata masy ciała bez wyraźnego powodu, nerwowość, tachykardia, czy zwiększona potliwość. Niestety czasami zdarza się również, że guzek tarczycy zostaje zdiagnozowany jako nowotwór złośliwy. Rak tarczycy jest zazwyczaj dobrze rokującym nowotworem pod warunkiem podjętego skutecznego leczenia operacyjnego a na jego powstawanie wpływają m.in. czynniki genetyczne, starszy wiek pow. 60. r.ż. oraz ekspozycja na szkodliwe promieniowanie, głównie w obszarze głowy i szyi. Pilnej konsultacji u endokrynologa wymagają z pewnością guzki, które szybko ulegają powiększeniu, ich pojawieniu towarzyszy ból szyi oraz powiększone węzły chłonne jak również powodują one problemy z przełykaniem lub oddychaniem.
Diagnostyka guzków tarczycy
Podstawę diagnostyki guzków tarczycy stanowi konsultacja u endokrynologa połączona z badaniem fizykalnym guzka, podczas, którego lekarz specjalista może ocenić wielkość zmiany, jej twardość, fakt powiększenia węzłów chłonnych lub obecności innych guzków np. w drugim płacie tarczycy. Dodatkowo podczas konsultacji zbierany jest szczegółowy wywiad z pacjentem, który ma na celu określenie objawów typowych dla nadczynności lub niedoczynności tarczycy jak również ocenienie ryzyka występowania nowotworu złośliwego. Aby móc stwierdzić czy nasza tarczyca funkcjonuje prawidłowo konieczne jest również przeprowadzenie badań z krwi mających na celu określenie poziomu stężenia głównych hormonów tarczycy (T3 i T4) oraz hormonu produkowanego przez przysadkę mózgową TSH. Dodatkowo przeprowadza się badanie USG tarczycy podczas, którego możliwe jest określenie wielkości i budowy samej tarczycy oraz przytarczyc jak również zdiagnozowanych wcześniej guzków. W przypadku guzków, u których istnieje podejrzenie złośliwości dodatkowo wykonuje się biopsję cienkoigłową, polegającą na pobraniu komórek guzka, w celu wykonania oceny histopatologicznej pozwalającej na potwierdzenie lub wyeliminowanie diagnozy w kierunku raka tarczycy.
Zachowawcze leczenie guzków tarczycy
Przebieg leczenia guzków tarczycy uzależniony jest od wyników badań diagnostycznych i analitycznych, zgłaszanych objawów oraz historii nowotworów tarczycy w rodzinie. To właśnie na tej podstawie endokrynolog wybiera formę leczenia i dostosowuje ją do indywidualnej sytuacji klinicznej pacjenta. Niewielkie, niezłośliwe guzki tarczycy, nie wywołujące wyraźnych dolegliwości podlegają obserwacji, która trwa od 1 do 2 lat. W jej trakcie kontrolowana jest wielkość guzków podczas badań USG, które powinno się wykonywać raz na pół roku. Jeżeli lekarz stwierdzi, że guzki powiększają się lub prowadzą do nieprawidłowej pracy tarczycy wdrażane jest leczenie farmakologiczne, a pacjenci przyjmują odpowiednio leki przeciwtarczycowe przy nadczynności tarczycy lub preparaty zawierające lewotyroksynę przy jej niedoczynności. W niektórych przypadkach wdrażane jest również leczenie jodem promieniotwórczym.
Leczenie zabiegowe guzków tarczycy
Do leczenia zabiegowego kwalifikowani są zawsze pacjenci u których rozpoznano raka tarczycy jak również ci, u których występują duże, łagodne guzy tarczycy lub wole guzkowe, powodujące znaczne dolegliwości takie jak ucisk na tchawicę lub przełyk, czy problemy z przełykaniem lub oddychaniem. Zabiegowe leczenie rekomendowane są również u osób z wolem olbrzymim, z uwagi na niekorzystny efekt kosmetyczny, a operacje wykonywane są nawet wtedy gdy zachowana jest prawidłowa funkcja tarczycy.
Zakres operacji każdorazowo ustalany jest indywidualnie a podczas zabiegu usuwa się całą tarczycę lub tylko jej płat z guzkiem. Z uwagi na fakt, że operacje zaawansowanego raka tarczycy lub wola nawrotowego wiążą się z wysokim ryzykiem uszkodzenia nerwu krtaniowego wstecznego, które prowadzi do osłabienia siły głosu lub jego trwałej utraty podczas operacji coraz częściej wykorzystuje się neuromonitoring śródoperacyjny. Zastosowanie neuromonitoringu nerwów krtaniowych ułatwia chirurgowi identyfikację nerwów podczas zabiegu jak również pozwala na bieżący monitoring ich czynności, co stanowi gwarancję zachowania nie tylko ich integralności anatomicznej ale również czynnościowej, słowem zachowania prawidłowego głosu po operacji.
Wraz z rozwojem medycyny rozwinęły się również małoinwazyjne, endoskopowe techniki zabiegowe wykorzystywane w chirurgii tarczycy, które pozwalają pacjentom na zminimalizowanie ryzyka powikłań, skrócenie czasu rekonwalescencji oraz zadawalający efekt kosmetyczny. Do technik małoinwazyjnych zaliczana jest m.in. metoda TOETVA (ang. TransOral Endoscopic Thyroidectomy by Vestibular Approach) podczas której, dostęp operacyjny uzyskuje się przez przedsionek jamy ustnej, a nie jak podczas operacji otwartej przez cięcie w dolnej części szyi. Wykonanie procedury metodą endoskopową odbywa się w połączeniu z neuromonitoringiem śródoperacyjnym nerwów krtaniowych, dzięki czemu operacja jest bezpieczna dla pacjenta oraz pozwala mu na otrzymanie dobrego efektu estetycznego.
Coraz większym zainteresowaniem wśród pacjentów cieszy się także laserowa ablacja guzków tarczycy z wykorzystaniem echolasera. Jest to nieoperacyjna technika zabiegowa stosowana w leczeniu łagodnych lito-płynowych i litych guzków tarczycy. Zabieg wykonywany jest w trybie ambulatoryjnym w znieczuleniu miejscowym, przezskórnie pod kontrolą USG, więc nie wiąże się z koniecznością znieczulenia ogólnego, ani hospitalizacji pacjentów. Efektem zabiegu jest zmniejszenie objętości zmiany o 50% – 80% w ciągu 6 – 12 miesięcy po zabiegu, co skutkuje ustąpieniem objawów uciskowych przy zachowanej normalnej czynności tarczycy, dlatego też pacjenci poddawani zabiegowi z wykorzystaniem echolasera nie wymagają suplementacji hormonów tarczycy po takim leczeniu.
