Dietetyk radzi – jak i co jeść aby zminimalizować ryzyko zachorowania na raka jelita grubego

Rak jelita grubego to jeden z najczęściej występujących nowotworów na świecie. Czynniki ryzyka dotyczą głównie przyczyn środowiskowych, w tym nieprawidłowego sposobu odżywiania oraz otyłości. Jednocześnie, prawidłowe odżywianie może znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia tej choroby, wpływając na zdrowie jelita grubego oraz ogólny stan zdrowia organizmu. Nowotwory przewodu pokarmowego a szczególnie rak jelita grubego wykazują dużą wrażliwość na czynniki żywieniowe, które wg niektórych badań mogą odpowiadać za wiele z przypadków zachorowań. Różnorodne aspekty związane z spożywanymi produktami w tym sposób ich przetwarzania, produkcji oraz konserwacji  mają znaczący wpływ na ryzyko rozwoju tej choroby. Z tego powodu codzienne nawyki żywieniowe pełnią kluczową rolę w strategii zapobiegania rakowi jelita grubego. Istotne jest świadome podejście do tego co spożywamy na co dzień ponieważ dieta może zarówno przyczyniać się do zwiększenia ryzyka jak i odgrywać kluczową rolę w jego redukcji. W niniejszym artykule w rozmowie z dietetyczką Agnieszką Dąbek z krakowskiego Szpitala na Klinach omówimy jakie składniki diety mogą wspomóc profilaktykę raka jelita grubego oraz jakie nawyki żywieniowe warto wdrożyć aby zminimalizować ryzyko zachorowania.

Wpływ błonnika na zdrowie jelita

Błonnik pokarmowy odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia przewodu pokarmowego. Dieta bogata w błonnik (30-40g/dobę) jest jednym z najważniejszych elementów profilaktyki raka jelita grubego. Błonnik przyspiesza przechodzenie pokarmu przez przewód pokarmowy, co zmniejsza czas kontaktu potencjalnie rakotwórczych substancji z błoną śluzową jelit. Ponadto błonnik wspomaga rozwój korzystnej mikrobioty jelitowej, która jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania układu trawiennego.

Źródła błonnika w diecie:

• warzywa i owoce: szczególnie brokuły, marchew, jabłka, gruszki, maliny, truskawki
• produkty zbożowe pełnoziarniste: brązowy ryż, pełnoziarniste pieczywo, płatki owsiane, grube kasze, razowy makaron
• rośliny strączkowe: fasola, soczewica, ciecierzyca.
• orzechy i nasiona: migdały, nasiona chia, siemię lniane.

Ograniczenie spożycia czerwonego i przetworzonego mięsa

Badania wykazały, że nadmierne spożycie czerwonego mięsa (wołowina, wieprzowina, jagnięcina) i jego przetworów  (kiełbasy, parówki, bekon) powyżej 500g tygodniowo może zwiększać ryzyko raka jelita grubego. Przetworzone mięsa często zawierają dodatki takie jak azotyny i azotany, które mogą przekształcać się w nitrozoaminy – związki o potencjalnie rakotwórczym działaniu. Z kolei czerwone mięso gdy jest przygotowywane w wysokich temperaturach, może produkować heterocykliczne aminy i policykliczne węglowodory aromatyczne, które również mają właściwości rakotwórcze.

Zalecenia:

• ogranicz spożycie czerwonego mięsa do maksymalnie 500 gramów tygodniowo.
• unikaj przetworzonego mięsa lub spożywaj je bardzo sporadycznie.
• zamiast czerwonego mięsa wybieraj drób, ryby bądź roślinne źródła białka.

Spożywanie zdrowych tłuszczów

Dieta bogata w tłuszcze nasycone, szczególnie pochodzące z produktów zwierzęcych może zwiększać ryzyko rozwoju raka jelita grubego. Z kolei tłuszcze nienasycone, zwłaszcza kwasy tłuszczowe omega-3 mają działanie przeciwzapalne i mogą chronić przed rozwojem tego nowotworu.

Zdrowe źródła tłuszczów:

• tłuste ryby: łosoś, makrela, sardynki.
• orzechy i nasiona: orzechy włoskie, nasiona chia, siemię lniane.
• oleje roślinne: oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej lniany.
• awokado.

Znaczenie antyoksydantów

Antyoksydanty to związki, które pomagają neutralizować wolne rodniki w organizmie, zmniejszając uszkodzenia komórek i ryzyko rozwoju nowotworów. Dieta bogata w antyoksydanty może wspomóc profilaktykę raka jelita grubego.

Źródła antyoksydantów:

• warzywa i owoce o intensywnych kolorach: jagody, truskawki, szpinak, jarmuż.
• herbata zielona i czarna.
• czekolada gorzka (z wysoką zawartością kakao).
• orzechy i nasiona.

Probiotyki i zdrowie jelita

Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które mają korzystny wpływ na zdrowie jelit. Pomagają utrzymać równowagę mikrbioty jelitowej  co jest kluczowe dla profilaktyki raka jelita grubego. Spożywanie probiotyków może poprawić trawienie, wzmocnić układ odpornościowy i zapobiegać stanom zapalnym w jelitach.

Żywność probiotyczna:

• jogurt naturalny.
• kefir.
• kiszona kapusta i ogórki kiszone.
• miso i tempeh.

Unikanie alkoholu i palenia

Spożycie alkoholu i palenie tytoniu to znane czynniki ryzyka wielu nowotworów, w tym raka jelita grubego. Alkohol może uszkadzać błonę śluzową jelit i przyczyniać się do rozwoju stanów zapalnych, które zwiększają ryzyko nowotworu. Palenie tytoniu jest również powiązane z wyższym ryzykiem raka jelita grubego.

Zalecenia:

• ogranicz spożycie alkoholu do minimum
• rzuć palenie lub unikaj ekspozycji na dym tytoniowy.

Dieta odgrywa kluczową rolę w profilaktyce raka jelita grubego. Spożywanie odpowiedniej ilości błonnika, unikanie czerwonego i przetworzonego mięsa, spożywanie zdrowych tłuszczów i antyoksydantów, a także dbanie o zdrową mikroflorę jelitową poprzez probiotyki, mogą znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju tego nowotworu. Ponadto unikanie alkoholu i palenia a także regularne badania przesiewowe są kluczowe w zapobieganiu rakowi jelita grubego. Warto pamiętać, że przy wprowadzaniu jakichkolwiek zmian w diecie zwłaszcza gdy ma ona na celu wsparcie leczenia czy profilaktyki chorób, niezwykle ważne jest aby konsultować wszelkie działania z wykwalifikowanym specjalistą. Zmiana sposobu odżywiania bez odpowiedniej wiedzy może prowadzić do niezamierzonych skutków zdrowotnych. Dietetyk lub specjalista ds. żywienia jest w stanie dostosować dietę do indywidualnych potrzeb organizmu uwzględniając stan zdrowia, przeciwwskazania i cele dietetyczne. Dodatkowo, profesjonalne doradztwo może zapewnić wsparcie motywacyjne oraz edukacyjne co jest kluczowe w utrzymaniu zdrowych nawyków na dłuższą metę. Warto zatem traktować konsultacje z dietetykiem jako inwestycję w swoje zdrowie i dobry start w kierunku zdrowszego stylu życia.