Decyzja, która wyprzedza chorobę. Szczepienie dzieci na HPV

Większość z nas nigdy nie pomyślałaby, że jeden z najczęstszych wirusów przenoszonych drogą kontaktów intymnych może być realnym zagrożeniem dla dziecka. HPV, czyli wirus brodawczaka ludzkiego to mikroskopijny przeciwnik, który przez wiele lat potrafi pozostawać niewidoczny, nie dając żadnych objawów. I w tym tkwi jego siła. Cichy, niewidoczny, niepozorny  a jednak odpowiedzialny za powstawanie wielu typów nowotworów, z których najczęściej wspominanym jest rak szyjki macicy. Jednak nie tylko. HPV jest powiązany również z nowotworami gardła, krtani, odbytu czy prącia.

Dlaczego dzieci? Bo to najlepszy moment

Zdecydowana większość zakażeń HPV następuje zaraz po rozpoczęciu aktywności seksualnej. Warto więc chronić organizm zanim do takiej sytuacji dojdzie. Szczepienie dzieci w wieku od 9. do 14. roku życia daje najwyższą skuteczność, ponieważ układ odpornościowy w tym wieku reaguje szczególnie silnie i wytwarza długotrwałą ochronę. To tak naprawdę działanie wyprzedzające. Nie leczymy – zapobiegamy. Nie reagujemy – uprzedzamy.

Wielu rodziców obawia się, że temat szczepienia na HPV zbyt wcześnie stawia pytanie o dojrzewanie i seksualność. Tymczasem chodzi tu o coś znacznie bardziej fundamentalnego: o zdrowie w przyszłości. Bo wirus HPV może zakazić każdego, niezależnie od stylu życia, liczby partnerów czy okoliczności. A organizm, który miał wcześniej kontakt ze szczepionką, będzie miał się czym bronić.

Nie tylko dla dziewczynek

Choć profilaktyka raka szyjki macicy to główny powód, dla którego szczepienia przeciw HPV weszły do kalendarza zdrowia publicznego, to wirus nie wybiera płci. Chłopcy tak samo mogą być nosicielami wirusa i przenosić go dalej, nawet o tym nie wiedząc. U nich również może dojść do rozwoju nowotworów związanych z HPV – w tym raka gardła, odbytu czy prącia. Szczepienie chłopców to nie tylko ochrona ich własna  ale również krok w stronę zmniejszenia ogólnego rozprzestrzeniania się wirusa w populacji. Tym bardziej że wraz z rozwojem diagnostyki coraz częściej wykrywamy nowotwory HPV-zależne u mężczyzn. Dlatego równe podejście do szczepień – bez dzielenia na płeć – to działanie nowoczesne, rzetelne i odpowiedzialne.

Szczepienie to decyzja, nie przymus

Rodzice często mają wątpliwości. I słusznie. Bo dobra decyzja to decyzja świadoma. Ale warto w tej rozmowie opierać się na faktach a nie na domysłach. Szczepionki przeciw HPV są uznane za bezpieczne przez światowe organizacje zdrowia, stosowane od lat w dziesiątkach krajów i monitorowane pod kątem skutków ubocznych. Chronią skutecznie i trwale a przy tym są refundowane w coraz większej liczbie państw, w tym również w Polsce. Zaszczepienie dziecka to nie jest decyzja o jego dorosłości, to decyzja o jego przyszłym zdrowiu. O tym, czy kiedyś jako dorosły będzie musiał zmagać się z konsekwencjami choroby, której można było zapobiec.

Rodzaje szczepionek na HPV w Polsce

W Polsce dostępne są trzy rodzaje szczepionek przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV), różniące się zakresem ochrony przed poszczególnymi typami wirusa:​

1. Szczepionka 2-walentna – Cervarix
   Cervarix chroni przed dwoma najbardziej onkogennymi typami wirusa HPV: 16 i 18, które odpowiadają za około 70% przypadków raka szyjki macicy. Szczepionka ta jest przeznaczona dla osób od 9. roku życia i jest dostępna w ramach powszechnego programu szczepień ochronnych w Polsce. ​
2. Szczepionka 4-walentna – Gardasil (dawniej Silgard)
   Gardasil zapewnia ochronę przed czterema typami wirusa HPV: 6, 11, 16 i 18. Typy 6 i 11 są odpowiedzialne za większość przypadków brodawek narządów płciowych (kłykcin kończystych), natomiast typy 16 i 18 są związane z rozwojem nowotworów. Szczepionka ta jest zarejestrowana do stosowania u osób od 9. roku życia.
3. Szczepionka 9-walentna – Gardasil 9
   Gardasil 9 rozszerza ochronę na dziewięć typów wirusa HPV: 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 i 58. Dzięki temu zapewnia szerszą ochronę przed zakażeniami HPV, które mogą prowadzić do różnych rodzajów nowotworów oraz brodawek narządów płciowych. Szczepionka ta jest dostępna dla osób od 9. roku życia i jest objęta refundacją w ramach programu szczepień ochronnych w Polsce. ​

Wybór odpowiedniej szczepionki zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta oraz zaleceń lekarza. Warto skonsultować się z lekarzem w celu omówienia dostępnych opcji i podjęcia świadomej decyzji dotyczącej szczepienia przeciwko HPV.

Skuteczność szczepienia na HPV poparta badaniami

​Badania naukowe jednoznacznie potwierdzają wysoką skuteczność szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) w zapobieganiu infekcjom i związanym z nimi nowotworom. Szczepienia te są szczególnie efektywne, gdy są podawane przed rozpoczęciem aktywności seksualnej, co pozwala na maksymalne wykorzystanie ich potencjału ochronnego.​

W Szkocji, gdzie program szczepień przeciw HPV rozpoczął się w 2008 roku, odnotowano znaczący spadek zachorowań na raka szyjki macicy wśród kobiet zaszczepionych w wieku 12–13 lat. Badania obserwacyjne wykazały, że w ciągu 12 lat po szczepieniu w tej grupie nie zarejestrowano żadnego przypadku raka szyjki macicy.

Podobne rezultaty zaobserwowano w Wielkiej Brytanii, gdzie wprowadzenie szczepień przeciw HPV doprowadziło do niemal całkowitej eliminacji raka szyjki macicy u kobiet urodzonych po 1 września 1995 roku. Wskaźniki stanu przedrakowego zmniejszyły się o 97% u osób zaszczepionych w wieku 12 i 13 lat. ​

W Danii przeprowadzono badanie kohortowe, które wykazało, że powszechne szczepienia przeciwko HPV prowadzą do znacznego zmniejszenia częstości występowania infekcji HPV oraz związanych z nimi zmian przedrakowych. ​

W Polsce Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT) uznała, że dostępne szczepionki przeciw HPV są skuteczne w zapobieganiu nowotworom szyjki macicy. W opinii z 27 grudnia 2022 roku stwierdzono, że obie dostępne w Polsce szczepionki przeciw HPV są skuteczne w zapobieganiu nowotworom szyjki macicy, a wybór preparatu powinien zależeć od ceny i efektywności ekonomicznej. ​ Długoterminowe badania potwierdzają utrzymującą się odporność po szczepieniu. W badaniu obejmującym kobiety w wieku 16–23 lat zaszczepione 4-walentną szczepionką przeciwko HPV nie zaobserwowano przypadków zaawansowanych zmian przedrakowych szyjki macicy związanych z HPV16 i HPV18 przez okres 12 lat po szczepieniu. ​Szczepienia przeciwko HPV są również skuteczne u chłopców, chroniąc przed zakażeniami i zmianami nowotworowymi. Badania wykazały, że szczepienia u chłopców są równie skuteczne w zapobieganiu zakażeniom, zmianom przedrakowym i rakowym. ​

W Szwecji analiza danych z lat 2014–2023 wykazała spadek częstości występowania HPV16 o 98% oraz HPV18 o 99% wśród kobiet urodzonych w 2000 roku, co sugeruje efekt odporności stadnej. ​

Podsumowując, liczne badania naukowe i raporty potwierdzają wysoką skuteczność szczepień przeciwko HPV w zapobieganiu infekcjom i związanym z nimi nowotworom. Szczepienia te są kluczowym elementem profilaktyki zdrowotnej, przynoszącym korzyści zarówno indywidualne, jak i społeczne.

Ochrona, która zaczyna się od rozmowy

Choć temat wirusów i nowotworów może wydawać się zbyt poważny dla dziecka, to w rzeczywistości klucz tkwi w sposobie, w jaki o tym mówimy. Rozmowa o szczepieniu przeciw HPV może być okazją do budowania z dzieckiem zaufania, otwartości i odpowiedzialności za zdrowie. Nie chodzi o straszenie czy nacisk ale o spokojne wyjaśnienie, czym jest szczepienie i dlaczego może pomóc. Im wcześniej zaczniemy traktować zdrowie jako wartość, tym większa szansa, że dzieci w przyszłości będą potrafiły same podejmować dobre wybory. Zaszczepienie dziecka przeciw HPV to jeden z pierwszych kroków w tym kierunku. Niewielka igła, ale ogromny krok w stronę zdrowej przyszłości.