Czym jest choroba Gravesa-Basedowa i jak ją rozpoznać?
Choroba Gravesa-Basedowa, nazywana także chorobą Basedowa to autoimmunologiczne schorzenie tarczycy, które prowadzi do nadczynności tego gruczołu. Zaburzenie to jest spowodowane nieprawidłową reakcją układu odpornościowego, który atakuje tarczycę, stymulując nadmierną produkcję hormonów tarczycowych – tyroksyny (T4) i trijodotyroniny (T3). Choroba najczęściej dotyka kobiety, szczególnie w wieku od 20 do 40 lat ale może wystąpić u osób w każdym wieku i obu płci. Schorzenie to jest główną przyczyną nadczynności tarczycy i w niektórych przypadkach może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, jeśli nie zostanie odpowiednio zdiagnozowane i leczone. Choroba Gravesa-Basedowa choć stanowi poważne wyzwanie dla pacjentów jest schorzeniem, które można skutecznie leczyć przy odpowiedniej diagnozie i właściwym leczeniu. Wczesne rozpoznanie i szybkie rozpoczęcie terapii mogą zapobiec powikłaniom i pozwolić pacjentom na normalne życie.
Na czym dokładnie polega choroba Gravesa-Basedowa?
Początki choroby Gravesa-Basedowa związane są z nieprawidłową aktywacją receptorów hormonów tarczycy przez przeciwciała autoimmunologiczne, nazywane immunoglobulinami stymulującymi tarczycę (TSI). Te przeciwciała wiążą się z receptorami TSH na powierzchni komórek tarczycy co powoduje, że gruczoł zaczyna nadmiernie produkować hormony, prowadząc do ich nadmiaru w organizmie. Choroba Gravesa-Basedowa jest najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy powodowaną przez przeciwciała stymulujące tarczycę do nadmiernej produkcji hormonów. Oprócz nadczynności tarczycy, choroba może prowadzić do powiększenia gruczołu (wole), wytrzeszczu oczu, obrzęków przedgoleniowych oraz akropachii, czyli zgrubienia kości palców. Choroba ta dotyka głównie kobiety a jej objawy mogą występować w każdym wieku i u osób każdej płci.
Objawy choroba Gravesa-Basedowa
Objawy choroby Gravesa-Basedowa są zróżnicowane i obejmują zarówno objawy fizyczne, jak i psychiczne. Najczęstsze z nich to przyspieszone tętno, nerwowość, uczucie niepokoju, nadmierne pocenie się, nietolerancja ciepła, drżenie rąk, utrata masy ciała mimo zwiększonego apetytu a także nadmierne zmęczenie. Tarczyca może być również wyczuwalnie powiększona – ten stan nazywany jest wolem tarczycowym. U niektórych pacjentów rozwija się tzw. oftalmopatia Gravesa, która powoduje wytrzeszcz oczu, podrażnienie spojówek a w skrajnych przypadkach – pogorszenie widzenia.
Choroba Gravesa-Basedowa może również prowadzić do zaburzeń metabolicznych. Nadmierna produkcja hormonów tarczycowych przyspiesza metabolizm, co skutkuje zwiększonym zużyciem energii i zaburzeniami w procesach metabolicznych takich jak metabolizm białek, tłuszczów i węglowodanów. Może to prowadzić do zaników mięśni, zwiększonego ryzyka osteoporozy oraz obniżenia tolerancji glukozy, co może przypominać objawy cukrzycy.
Oprócz objawów typowych dla nadczynności tarczycy, choroba Gravesa-Basedowa może prowadzić do poważnych powikłań. Jednym z najgroźniejszych stanów jest przełom tarczycowy, który stanowi zagrożenie życia. Objawia się on gwałtownym wzrostem temperatury ciała, przyspieszoną pracą serca, skrajnym wyczerpaniem a nawet śpiączką. Ten stan wymaga natychmiastowej interwencji medycznej i hospitalizacji.
Jak diagnozuje się chorobę Gravesa-Basedowa
Diagnostyka choroby Gravesa-Basedowa opiera się na badaniach laboratoryjnych, które wykazują podwyższony poziom hormonów tarczycowych (T3 i T4) oraz obniżony poziom hormonu tyreotropowego (TSH), który jest produkowany przez przysadkę mózgową i kontroluje pracę tarczycy. Charakterystycznym markerem choroby są również podwyższone poziomy przeciwciał przeciwtarczycowych, takich jak przeciwciała przeciwko receptorom TSH (TRAb) oraz przeciwciała przeciw peroksydazie tarczycowej (anty-TPO). Lekarz może również zlecić badania obrazowe takie jak ultrasonografia tarczycy lub scyntygrafia aby ocenić wielkość i strukturę tarczycy oraz aktywność hormonalną gruczołu.
Leczenie choroby Gravesa-Basedowa
Leczenie choroby Gravesa-Basedowa zależy od stopnia zaawansowania choroby, nasilenia objawów oraz indywidualnych potrzeb pacjenta. Do głównych metod leczenia należą leki przeciwtarczycowe, które hamują syntezę hormonów tarczycowych i pomagają kontrolować nadczynność tarczycy. Leczenie farmakologiczne zazwyczaj trwa od 12 do 18 miesięcy ale u niektórych pacjentów objawy mogą nawracać po zakończeniu terapii.
W przypadkach gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi trwałych rezultatów lub pacjent nie toleruje leków, możliwe jest leczenie jodem radioaktywnym (RAI). Radioaktywny jod jest przyjmowany doustnie i trafia bezpośrednio do tarczycy, gdzie niszczy nadaktywne komórki gruczołu, co prowadzi do stopniowego zmniejszenia produkcji hormonów. Ta metoda jest skuteczna ale w wielu przypadkach prowadzi do niedoczynności tarczycy, co wymaga dalszego leczenia hormonami tarczycy.
Alternatywną metodą leczenia jest operacyjne usunięcie tarczycy (tyreoidektomia). Ten zabieg jest zwykle stosowany u pacjentów, u których inne metody leczenia są nieskuteczne lub gdy występują powikłania takie jak znaczne powiększenie tarczycy, które utrudnia oddychanie lub połykanie. Po operacji pacjent wymaga dożywotniego leczenia substytucyjnego hormonami tarczycy.
Równolegle z leczeniem farmakologicznym lub chirurgicznym, pacjenci z chorobą Gravesa-Basedowa powinni wprowadzić zmiany w stylu życia aby wspomóc leczenie i złagodzić objawy. Ważne jest unikanie stresu, który może nasilać objawy choroby oraz dbanie o odpowiednią dietę bogatą w składniki odżywcze takie jak białko, wapń i witamina D, które wspomagają zdrowie kości i mięśni. Regularna aktywność fizyczna, odpowiednia do stanu zdrowia może również pomóc w zmniejszeniu napięcia nerwowego i poprawie samopoczucia.
W leczeniu oftalmopatii Gravesa, oprócz leków przeciwtarczycowych stosuje się kortykosteroidy w celu zmniejszenia stanu zapalnego oczu. W cięższych przypadkach konieczne może być leczenie radioterapią lub operacyjne, mające na celu przywrócenie prawidłowej funkcji oczu i poprawę wyglądu pacjenta.
