Ostrzeżenie ze słońcem: Czerniak i inne typy raka skóry

Czerniak to najpoważniejszy typ raka skóry, który rozwija się w komórkach (melanocytach) produkujących melaninę – barwnik nadający skórze kolor. Czerniak może również występować w oku oraz rzadziej wewnątrz organizmu, na przykład w nosie lub gardle.

Dokładna przyczyna wszystkich przypadków czerniaka nie jest jasna, ale narażenie na promieniowanie ultrafioletowe (UV) pochodzące ze słońca lub lamp do opalania zwiększa ryzyko zachorowania na czerniaka. Ograniczenie ekspozycji na promieniowanie UV może pomóc zmniejszyć ryzyko zachorowania na ten rodzaj raka.

Ryzyko czerniaka wzrasta u osób poniżej 40. roku życia, zwłaszcza u kobiet. Znajomość objawów raka skóry może pomóc w wykryciu i leczeniu zmian nowotworowych przed rozprzestrzenieniem się raka. Czerniak może być skutecznie leczony, jeśli zostanie wykryty we wczesnym stadium.

Objawy raka skóry

Czerniaki mogą rozwijać się w dowolnym miejscu na ciele. Najczęściej pojawiają się w obszarach, które były narażone na działanie słońca, takich jak plecy, nogi, ramiona i twarz.

Czerniaki mogą również występować w obszarach, które nie otrzymują dużo światła słonecznego, takich jak podeszwy stóp, dłonie i paznokcie. Ukryte czerniaki są bardziej powszechne u osób o ciemniejszej karnacji skóry.

Często pierwszymi objawami i symptomami czerniaka są:

• Zmiana w istniejącym pieprzyku – Pieprzyk może zmieniać kształt, wielkość, kolor lub może pojawiać się ból, swędzenie, krwawienie lub owrzodzenie.
• Pojawienie się nowego, barwnikowego lub nietypowo wyglądającego narośla na skórze – Nowy guzek lub zmiana na skórze, która wygląda inaczej niż zwykłe pieprzyki lub znamiona.

Jednak czerniak nie zawsze zaczyna się jako pieprzyk. Może pojawić się na pozornie normalnej skórze bez żadnych istniejących znamion czy pieprzyków.

Normalne pieprzyki

Normalne pieprzyki mają zazwyczaj jednolity kolor – beżowy, brązowy lub czarny – z wyraźnym obramowaniem oddzielającym pieprzyk od otaczającej skóry. Mają kształt owalny lub okrągły i zazwyczaj są mniejsze niż 6 milimetrów) średnicy.

Większość pieprzyków pojawia się w dzieciństwie, a nowe mogą tworzyć się do około 40. roku życia. W wieku dorosłym większość ludzi ma od 10 do 40 pieprzyków. Pieprzyki mogą zmieniać się wyglądzie w ciągu czasu, a niektóre mogą nawet zanikać z wiekiem.

Nietypowe pieprzyki, które mogą wskazywać na czerniaka

Aby pomóc w identyfikacji cech nietypowych pieprzyków, które mogą wskazywać na czerniaki lub inne nowotwory skóry, warto zwrócić uwagę na następujące kwestie:

• Asymetria kształtu. Szukaj pieprzyków o nieregularnych kształtach, takich jak dwie bardzo różniące się od siebie połowy.
• Nieregularny brzeg. Szukaj pieprzyków o nieregularnych, wciętych lub ząbkowanych brzegach – charakterystycznych dla czerniaków.
• Zmiany koloru. Szukaj wzrostów, które mają wiele kolorów lub nierównomierny rozkład koloru.
• Średnica. Szukaj nowych wzrostów o średnicy większej niż 6 milimetrów.
• Szukaj zmian w ciągu czasu, takich jak pieprzyk, który rośnie lub zmienia kolor lub kształt. Pieprzyki mogą również ewoluować i rozwijać nowe objawy, takie jak świąd lub krwawienie. Złośliwe (nowotworowe) pieprzyki różnią się znacznie wyglądem. Niektóre mogą mieć wszystkie wymienione wyżej zmiany, podczas gdy inne mogą mieć tylko jedną lub dwie nietypowe cechy.

Ukryte czerniaki

Czerniaki mogą również rozwijać się w obszarach ciała, które mają niewiele lub w ogóle nie są narażone na działanie słońca, takich jak przestrzenie między palcami u stóp, na dłoniach, podeszwach, skórze głowy lub narządach płciowych. Są one czasami nazywane ukrytymi czerniakami, ponieważ występują w miejscach, których większość osób nie przypuszczałaby, żeby sprawdzić. Gdy czerniak występuje u osób o ciemniejszej karnacji skóry, jest bardziej prawdopodobne, że będzie występować w ukrytych obszarach.

Ukryte czerniaki to:

• Czerniak pod paznokciem. Czerniak akralno-lentiginous to rzadki rodzaj czerniaka, który może wystąpić pod paznokciem u dłoni lub stopy. Może również występować na dłoniach lub stopach. Jest częstszy u osób pochodzenia azjatyckiego, czarnoskórych i innych osób o ciemnym pigmentacji skóry.
• Czerniak w jamie ustnej, przewodzie pokarmowym, dróg moczowych lub pochwie. Czerniak błon śluzowych rozwija się w błonie śluzowej, która wyściela nos, usta, przełyk, odbyt, drogi moczowe i pochwę. Czerniaki błon śluzowych są szczególnie trudne do wykrycia, ponieważ łatwo można je pomylić z innymi, znacznie bardziej powszechnymi schorzeniami.
• Czerniak w oku. Czerniak oka, zwany także czerniakiem gałki ocznej, najczęściej występuje w sferze – warstwie pod białkiem oka (sklerą). Czerniak oka może powodować zmiany w widzeniu i może być diagnozowany podczas badania okulistycznego.

Kiedy udać się do lekarza?

Umów się na wizytę u lekarza, jeśli zauważysz jakiekolwiek zmiany skórne, które wydają się nietypowe, warto jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, aby dokładnie zbadał i ocenił ich naturę. Wczesne wykrycie i leczenie czerniaka zwiększa szanse na skuteczne wyleczenie tego groźnego nowotworu.

Przyczyny raka skóry oraz gdzie rozwija się rak skóry?

Czerniak rozwija się, gdy coś jest nie tak w komórkach produkujących melaninę (melanocyty), które nadają kolor twojej skórze.

Zwykle komórki skóry rozwijają się w sposób kontrolowany i uporządkowany – zdrowe nowe komórki wypychają starsze komórki na powierzchnię skóry, gdzie obumierają i w końcu odpadają. Ale gdy DNA niektórych komórek ulega uszkodzeniu, nowe komórki mogą zacząć rosnąć niekontrolowanie i w końcu tworzyć guz złośliwych komórek.

Nie jest dokładnie jasne, co uszkadza DNA w komórkach skóry i jak prowadzi to do czerniaka. Prawdopodobnie jest to wynikiem kombinacji różnych czynników, w tym czynników środowiskowych i genetycznych. Narażenie na promieniowanie ultrafioletowe (UV) ze słońca oraz z lamp do opalania jest jedn z czynników ryzyka czerniaka.

Promieniowanie UV nie powoduje wszystkich przypadków czerniaka, zwłaszcza tych, które występują w miejscach na ciele, które nie są narażone na działanie światła słonecznego. Wskazuje to na to, że inne czynniki mogą przyczyniać się do ryzyka rozwoju czerniaka.

Czynniki ryzyka zachorowania na czerniaka

Czynniki, które mogą zwiększyć ryzyko rozwoju czerniaka, to:

• Jasna skóra. Posiadanie mniejszej ilości barwnika (melaniny) w skórze oznacza mniejszą ochronę przed szkodliwym promieniowaniem UV. Jeśli masz blond lub rude włosy, jasne oczy oraz piegi lub łatwo doznajesz oparzeń słonecznych, masz większe ryzyko rozwoju czerniaka niż osoba o ciemniejszej karnacji. Jednak czerniak może rozwijać się także u osób o ciemniejszej karnacji, w tym u osób hiszpańskiego i afrykańskiego pochodzenia.
• Historia oparzeń słonecznych. Jedno lub więcej ciężkich, pęcherzykowych oparzeń słonecznych może zwiększyć ryzyko czerniaka. Nadmierne narażenie na promieniowanie ultrafioletowe (UV). Narażenie na promieniowanie UV, pochodzące ze słońca oraz z lamp i łóżek do opalania, może zwiększyć ryzyko raka skóry, w tym czerniaka.
• Mieszkanie bliżej równika lub na większej wysokości. Osoby mieszkające bliżej równika, gdzie promienie słoneczne są bardziej prostopadłe, doświadczają większych ilości promieniowania UV niż osoby mieszkające dalej na północ lub południe. Dodatkowo, jeśli mieszkasz na dużej wysokości, jesteś bardziej narażony na promieniowanie UV.
• Posiadanie wielu pieprzyków lub nietypowych pieprzyków. Posiadanie ponad 50 zwykłych pieprzyków na ciele wskazuje na zwiększone ryzyko czerniaka. Dodatkowo, posiadanie nietypowego typu pieprzyka zwiększa ryzyko czerniaka. Medycznie znane jako nevi dysplastyczne, mają tendencję do bycia większymi niż zwykłe pieprzyki, mają nieregularne brzegi i różne kolory.
• Historia rodziny z czerniakiem. Jeśli bliski krewny – taki jak rodzic, dziecko lub rodzeństwo – miał czerniaka, masz większe szanse na rozwinięcie czerniaka również. Osłabiony system odpornościowy.
• Osoby z osłabionym układem odpornościowym mają zwiększone ryzyko czerniaka i innych nowotworów skóry. Twój układ odpornościowy może być osłabiony, jeśli przyjmujesz leki hamujące układ odpornościowy, na przykład po przeszczepie narządu, lub jeśli masz chorobę, która osłabia układ odpornościowy, taką jak AIDS.

 Profilaktyka czerniaka

Możesz zmniejszyć ryzyko rozwoju czerniaka i innych typów raka skóry, jeśli:

• Unikaj słońca w południe. Promienie słoneczne są najmocniejsze między godziną 11:00 a 15:00. Planuj aktywności na zewnątrz na inne godziny dnia, nawet zimą lub gdy niebo jest zachmurzone.
• Promieniowanie UV wchłaniasz przez cały rok, a chmury oferują niewielką ochronę przed szkodliwymi promieniami. Unikanie słońca w najmocniejszym jego natężeniu pomaga uniknąć oparzeń słonecznych i opalania, które powodują uszkodzenie skóry i zwiększają ryzyko rozwoju raka skóry. Długotrwałe narażenie na słońce w ciągu lat również może prowadzić do raka skóry.
• Stosuj krem z filtrem przeciwsłonecznym przez cały rok. Używaj kremu przeciwsłonecznego o szerokim spektrum z filtrem SPF co najmniej 30, nawet w dni pochmurne. Nakładaj krem przeciwsłoneczny hojnie i ponawiaj aplikację co dwie godziny – lub częściej, jeśli pływasz lub się pocisz.
• Używaj ochronnej odzieży. Zakrywaj skórę ciemnym ubraniem, które pokrywa ramiona i nogi, warto nosić kapelusz z szerokim rondem, który zapewnia większą ochronę niż czapka z daszkiem lub daszkiem do przeciwsłonecznym. Nie zapomnij o okularach przeciwsłonecznych. Szukaj tych, które blokują oba rodzaje promieniowania UV – UVA i UVB.
• Unikaj lamp i łóżek do opalania. Lampy i łóżka do opalania emitują promieniowanie UV i mogą zwiększyć ryzyko raka skóry.
• Zapoznaj się ze swoją skórą, aby zauważać zmiany. Często badaj swoją skórę w poszukiwaniu nowych zmian skórnych lub zmian w istniejących pieprzykach, piegach, guzkach i znamionach. Przy pomocy luster sprawdzaj twarz, szyję, uszy i skórę głowy. Sprawdzaj klatkę piersiową i tułów, górne i dolne strony rąk oraz dłoni. Sprawdzaj zarówno przód, jak i tył nóg oraz stopy, w tym podeszwy i przestrzenie między palcami. Sprawdzaj również okolicę narządów płciowych i między pośladkami.

Podsumowanie

Czerniak, najbardziej groźny typ raka skóry, rozwija się w komórkach produkujących melaninę, nadającym kolor naszej skórze. Wczesne wykrycie czerniaka jest kluczowe dla skutecznego leczenia i uniknięcia jego rozprzestrzeniania się. Pierwsze objawy często obejmują zmiany w istniejących znamionach lub pojawienie się nowych, nietypowo wyglądających narośli na skórze.

Największym ryzykiem rozwoju czerniaka jest nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV z promieni słonecznych i lamp do opalania. Dlatego ważne jest unikanie słońca w najmocniejszych godzinach, noszenie ochronnej odzieży i stosowanie wysokiej jakości kremów przeciwsłonecznych o szerokim spektrum.

Pamiętajmy, że czerniak może również rozwijać się na skórze, która wydaje się normalna, więc regularna kontrola skóry jest niezwykle istotna. Zauważanie zmian w znamionach, pieprzykach i naroślach oraz natychmiastowe zgłaszanie niepokojących objawów lekarzowi może uratować życie.

Edukacja na temat ryzyka czerniaka i środków zapobiegawczych jest kluczowym elementem walki z tym groźnym nowotworem skóry. Unikanie nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV i regularne badania skóry mogą pomóc w ograniczeniu liczby przypadków czerniaka oraz wczesnym wykryciu i skutecznym leczeniu tej choroby. Pamiętajmy, że odpowiedzialne zachowanie w słońcu i ochrona naszej skóry to inwestycja w zdrowie.