Choroba Hashimoto – jakie daje objawy, jak się ją diagnozuje i leczy

Choroba Hashimoto, znana również jako przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy to schorzenie autoimmunologiczne, w którym układ odpornościowy atakuje komórki tarczycy prowadząc do ich stopniowego uszkodzenia. W efekcie tarczyca staje się niewydolna, co skutkuje niedoczynnością tarczycy. Choroba ta jest jedną z najczęstszych przyczyn niedoczynności tarczycy i dotyka głównie kobiety, zwłaszcza po 40. roku życia, choć może występować także u mężczyzn i dzieci. Objawy choroby rozwijają się stopniowo, na przestrzeni lat, w miarę jak gruczoł tarczowy ulega degradacji i produkuje coraz mniej hormonów. Intensywność objawów może wahać się od łagodnych do bardzo ciężkich, zależnie od długości trwania i stopnia niedoboru hormonów. Długotrwała i nasilona niedoczynność tarczycy może prowadzić do poważnych konsekwencji, w tym chorób serca i niepłodności a w skrajnych przypadkach nawet do śpiączki hipometabolicznej.

Przyczyny choroby Hashimoto

Choroba Hashimoto należy do grupy chorób autoimmunologicznych co oznacza, że organizm atakuje własne tkanki, błędnie je rozpoznając jako zagrożenie. W przypadku tej choroby układ odpornościowy atakuje tarczycę, prowadząc do jej stanu zapalnego i stopniowego niszczenia komórek produkujących hormony. Dokładne przyczyny tej reakcji autoimmunologicznej nie są w pełni znane, jednak na jej rozwój mogą wpływać czynniki genetyczne i środowiskowe.

Wiele osób z chorobą Hashimoto posiada w rodzinie bliskich krewnych, którzy również cierpią na choroby autoimmunologiczne, co sugeruje silny komponent dziedziczny. Do innych czynników mogących wywołać lub nasilić chorobę Hashimoto należą infekcje wirusowe, stres oraz nieprawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.

Nazwa „choroba Hashimoto” pochodzi od nazwiska japońskiego lekarza – Hakaru Hashimoto, który jako pierwszy opisał to schorzenie w 1912 roku. Dr Hashimoto opublikował wyniki swoich badań nad przypadkami przewlekłego zapalenia tarczycy u czterech pacjentek, co doprowadziło do zidentyfikowania nowego typu choroby autoimmunologicznej. Jego praca została uznana za przełomową w dziedzinie endokrynologii a choroba, którą opisał została nazwana na jego cześć.

Objawy choroby Hashimoto

Objawy choroby Hashimoto rozwijają się stopniowo i mogą być zróżnicowane ponieważ wynikają z niedoboru hormonów tarczycy. Choroba powoduje przewlekłe zmęczenie, osłabienie i przyrost masy ciała mimo braku zmiany diety. Charakterystyczne są także uczucie zimna, zwłaszcza w dłoniach i stopach, suchość skóry, łamliwe włosy oraz problemy z koncentracją i pamięcią. Inne objawy to zaparcia, obrzęki, problemy z miesiączkowaniem u kobiet oraz spowolniona praca serca. Objawy mogą być mylone z innymi chorobami, co utrudnia diagnozę.

Objawy choroby Hashimoto rozwijają się zazwyczaj stopniowo, co może sprawić, że w początkowej fazie są trudne do zauważenia. Wiele osób przez lata nie zdaje sobie sprawy, że ich tarczyca zaczyna funkcjonować niewłaściwie, ponieważ pierwsze symptomy takie jak zmęczenie, uczucie zimna czy sucha skóra mogą być niespecyficzne. Z czasem, gdy stan zapalny w tarczycy postępuje, objawy stają się bardziej wyraźne, prowadząc do niedoczynności tarczycy co może obejmować przyrost masy ciała, zaparcia czy problemy z koncentracją tzw. „mgłę mózgową”.

Diagnozowanie choroby Hashimoto

Diagnoza choroby Hashimoto opiera się na badaniach krwi, które mierzą poziom hormonów tarczycy (T3, T4) oraz tyreotropiny (TSH) – hormonu produkowanego przez przysadkę mózgową, który reguluje pracę tarczycy. W przypadku choroby Hashimoto stwierdza się zwykle podwyższony poziom TSH i obniżony poziom hormonów tarczycy. Kolejnym ważnym badaniem jest pomiar obecności przeciwciał przeciwtarczycowych, zwłaszcza anty-TPO (przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej) i anty-TG (przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie). Podwyższone stężenie tych przeciwciał wskazuje na autoimmunologiczne podłoże choroby. USG (ultrasonografia) jest jednym z kluczowych narzędzi w diagnostyce choroby Hashimoto. Badanie to pozwala ocenić wielkość, strukturę oraz echogeniczność tarczycy, która w przypadku tej choroby często ulega charakterystycznym zmianom. Tarczyca może być powiększona (występuje wole) lub wręcz przeciwnie – zmniejszona. Typowe dla Hashimoto są zmiany w echogeniczności miąższu, który może wyglądać na niejednorodny i hipoechogeniczny. USG może również ujawnić obecność guzków, które wymagają dalszej oceny, np. biopsji.

Z jakimi innymi chorobami może współistnieć choroba Hashimoto

Choroba Hashimoto może współistnieć z innymi schorzeniami tarczycy, przede wszystkim z guzkami tarczycy, które mogą być łagodne lub złośliwe. Może również prowadzić do rozwoju wola (powiększenia tarczycy). U pacjentów z Hashimoto może wystąpić również rak tarczycy, choć jest to bardzo rzadkie. Ponadto, choroba ta może współwystępować z innymi zaburzeniami autoimmunologicznymi, jak choroba Gravesa-Basedowa, która powoduje nadczynność tarczycy, co prowadzi do rozregulowania funkcji tego narządu.

Leczenie choroby Hashimoto

Leczenie choroby Hashimoto polega na wyrównaniu poziomu hormonów tarczycy za pomocą terapii substytucyjnej, najczęściej syntetycznym hormonem tarczycy, który uzupełnia niedobór naturalnych hormonów. Terapia ta jest zazwyczaj długotrwała a dawka leku jest dostosowywana indywidualnie w zależności od wyników badań hormonalnych i samopoczucia pacjenta. Leki stosowane w leczeniu choroby Hashimoto należy przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza. Zazwyczaj lek ten zażywa się rano, na czczo, około 30–60 minut przed śniadaniem aby zapewnić jego maksymalną wchłanialność. Ważne jest aby unikać jednoczesnego przyjmowania suplementów zawierających wapń czy żelazo, które mogą zmniejszać skuteczność leku.

Regularne kontrolowanie poziomu TSH oraz dostosowywanie dawki leku jest kluczowe dla skutecznego leczenia. Dzięki odpowiedniemu leczeniu większość osób z chorobą Hashimoto może prowadzić normalne życie, unikając powikłań związanych z niedoczynnością tarczycy.

Dieta i styl życia o osób z Hashimoto

Wielu pacjentów z chorobą Hashimoto zastanawia się, czy dieta i styl życia mogą wpłynąć na przebieg choroby. Choć nie istnieje specjalna dieta, która mogłaby wyleczyć Hashimoto, zdrowe nawyki żywieniowe mogą wspierać funkcjonowanie tarczycy i poprawić samopoczucie a należą do nich:  dieta bogata w jod (jod jest kluczowy dla produkcji hormonów tarczycy, dlatego warto włączyć do diety produkty bogate w jod takie jak ryby morskie, owoce morza, jodowana sól), selen i cynk (oba minerały mają znaczenie dla zdrowia tarczycy, dlatego warto włączyć do diety orzechy brazylijskie, nasiona dyni i produkty pełnoziarniste), unikanie glutenu (niektórzy pacjenci zauważają poprawę po wykluczeniu glutenu z diety choć nie ma jednoznacznych dowodów na konieczność rezygnacji z niego u wszystkich chorych). Warto pamiętać, że regularna aktywność fizyczna pomaga w utrzymaniu prawidłowej wagi i poprawie metabolizmu a zarządzanie stresem wspiera układ odpornościowy.

Powikłania nieleczonej choroby Hashimoto

Nieleczona choroba Hashimoto może prowadzić do poważnych powikłań, które wynikają głównie z postępującej niedoczynności tarczycy. Długotrwały brak odpowiedniego leczenia może powodować rozwój śpiączki hipometabolicznej, która pojawia się w przebiegu ciężkiego niedoboru hormonów tarczycy i może być zagrożeniem dla życia, wynikającym z poważnych zaburzeń metabolicznych. Nieleczona choroba zwiększa także ryzyko chorób sercowo-naczyniowych takich jak miażdżyca, zawały serca czy podwyższony poziom cholesterolu. U kobiet nieleczona choroba Hashimoto może prowadzić do niepłodności zarówno u kobiet jak i mężczyzn a także komplikacji w trakcie ciąży. Co ważne choroba Hashimoto może również powodować nasilenie objawów depresji i zaburzeń nastroju.