Botoks w leczeniu nadaktywności pęcherza moczowego

Nadaktywność pęcherza moczowego to schorzenie, które poważnie utrudnia codzienne życie osób nim dotkniętych. Objawia się niekontrolowanym nagłym parciem na pęcherz, prowadzącym do problemów z utrzymaniem moczu oraz mimowolnym jego oddawaniem. Za przyczynę tego stanu uznaje się dysfunkcję nerwów regulujących pracę układu moczowego. Chociaż ryzyko występowania tej dolegliwości wzrasta wraz z wiekiem to istnieje wiele czynników ryzyka takich jak menopauza u kobiet, przerost prostaty u mężczyzn, zaparcia, niektóre leki, uszkodzenia rdzenia kręgowego, stres, otyłość czy brak aktywności fizycznej, które mogą przyczyniać się do jej rozwoju. W odpowiedzi na potrzeby osób zmagających się z nadaktywnością pęcherza medycyna rozwija i stosuje coraz bardziej zaawansowane technologie oraz innowacyjne terapie. Jedną z takich  metod  jest zastosowanie toksyny botulinowej, powszechnie znanej jako botox, która jest wstrzykiwana bezpośrednio do pęcherza moczowego. W rozmowie z ginekologiem onkologiem –  dr. Pawłem Gruszeckim z krakowskiego Szpitala na Klinach  przyglądamy się tej procedurze, omawiając jej mechanizm działania, wskazania, skuteczność a także potencjalne ryzyka i powikłania.

Jak działa toksyna botulinowa

Mechanizm działania toksyny botulinowej znajduje szerokie zastosowanie w medycynie pomimo, że większość z nas kojarzy ją głównie z wykorzystania w kosmetologii do redukcji zmarszczek. Toksyna botulinowa, produkowana przez bakterię Clostridium botulinum pomaga w leczeniu migren, nadmiernej potliwości a także neurogennych zaburzeń pęcherza. Jako neurotoksyna  jej główna funkcja polega na blokadzie wydzielania acetylocholiny w synapsach nerwowo-mięśniowych, co prowadzi do czasowego osłabienia aktywności mięśni. W przypadku nadaktywności pęcherza, iniekcje toksyny botulinowej pozwalają na zrelaksowanie mięśni pęcherza moczowego. Efektem jest obniżenie częstości i siły skurczów, co znacząco poprawia kontrolę nad procesem mikcji.

Wskazania i przeciwskazania do iniekcji botoksu do pęcherza moczowego

Iniekcje botoksu do pęcherza są skuteczne w leczeniu dwóch głównych form nietrzymania moczu: naglącego nietrzymania moczu oraz neurogennego nietrzymania moczu.

• naglące nietrzymanie moczu (OAB – Overactive Bladder): jest to stan, w którym pacjent doświadcza nagłego, silnego parcia na pęcherz prowadzącego do niekontrolowanej potrzeby oddania moczu, często nieproporcjonalnej do faktycznego wypełnienia pęcherza. Przyczyną OAB jest nadmierna aktywność mięśni gładkich pęcherza. Iniekcje botoksu mogą skutecznie zrelaksować ten mięsień, co przyczynia się do zmniejszenia częstości nagłych parć i niekontrolowanych wycieków moczu.
• neurogenne nietrzymanie moczu: ten rodzaj nietrzymania moczu wynika z uszkodzenia układu nerwowego, które może mieć miejsce na skutek urazu rdzenia kręgowego, stwardnienia rozsianego, choroby Parkinsona, czy udaru mózgu. W tych przypadkach, botoks jest stosowany w celu kontrolowania niezamierzonych skurczów pęcherza, co zwiększa zdolność pacjenta do zatrzymania moczu w pęcherzu.

Stosowanie terapii z użyciem toksyny botulinowej jest niezalecane w pewnych okolicznościach. Kobietom w okresie menstruacji, ciąży a także matkom karmiącym piersią odradza się korzystanie z tego typu leczenia. Ponadto, osoby, które wykonały  zabiegi z wykorzystaniem botoksu w ciągu ostatnich trzech miesięcy, na przykład w celu redukcji zmarszczek, powinny przełożyć zastosowanie tej metody na późniejszy czas. Inne przeciwwskazania do terapii toksyną botulinową obejmują: aktualne zakażenie dróg moczowych, nadwrażliwość na toksynę botulinową, ostre zatrzymanie moczu w momencie rozpoczynania terapii, czy niewyrażenie zgody przez pacjenta do rozpoczęcia cewnikowania po zabiegu, jeżeli będzie to wymagane.

Jak wygląda zabieg iniekcji botoksu do pęcherza moczowego

W większości przypadków zabieg iniekcji botoksu do pęcherza przeprowadzany jest w trybie ambulatoryjnym, w znieczuleniu miejscowym. Procedura jest stosunkowo prosta a jej wykonanie  trwa od 20 do 30 minut.  Przygotowanie pacjenta do zabiegu obejmuje podanie znieczulenia miejscowego w celu zminimalizowania dyskomfortu podczas iniekcji a w niektórych przypadkach, zwłaszcza u pacjentów z wyższym progiem bólu lub obawiających się procedury stosuje się także znieczulenie ogólne. W kolejnym kroku przez cewkę moczową do pęcherza lekarz wprowadza cystoskop, czyli specjalne  urządzenie z kamerą dzięki, któremu osoba wykonująca zabieg ma możliwość  dokładnej wizualizacji wnętrza pęcherza przez co może precyzyjnie zlokalizować miejsca iniekcji. Następnie za pomocą cieniutkiej igły wykonuje się kilkanaście wstrzyknięć botoksu na  ścianach pęcherza moczowego a dokładnie iniekcje wykonywane są w mięsień wypieracza pęcherza, na głębokość około 2 mm. Po zakończeniu procedury w celu wykrycia ewentualnych niepożądanych reakcji na zabieg, pacjent jest monitorowany przez krótki czas a powrót do domu następuje w przeciągu  kilku godzin po zabiegu. Pacjenci zauważają pozytywne skutki wykonania zabiegu już po 7-10 dniach od jego wykonania  a jego efekty mogą utrzymywać się nawet do kliku miesięcy.

Jakie efektów można spodziewać się po  iniekcji botoksu do pęcherza moczowego

Badania kliniczne jak i opinie samych pacjentów potwierdzają, że iniekcje botoksu są wysoce skuteczne w leczeniu nietrzymania moczu. U większości osób leczenie przynosi zauważalną poprawę w ciągu kilku dni do kilku tygodni po zabiegu a efekty mogą utrzymywać się od 6 do 12 miesięcy. W razie potrzeby, terapię można powtórzyć po upływie tego czasu. Pacjenci będący po zabiegu iniekcji botoksu do pęcherza moczowego zgłaszają znaczną redukcję częstości nagłych parć na mocz, zmniejszenie liczby epizodów nietrzymania moczu oraz ogólną poprawę jakości życia. Dla wielu osób, które wcześniej nie osiągnęły zadowalających rezultatów przy użyciu innych metod, iniekcje botoksu okazały się przełomem w terapii nietrzymania moczu.

Czy zabieg iniekcji botoksu do pęcherza moczowego może wiązać się z jakimś ryzykiem powikłań

Chociaż iniekcje botoksu do pęcherza są generalnie uznawane za bezpieczne to jak w przypadku każdego zabiegu istnieje ryzyko wystąpienia pewnych powikłań. Najczęściej spotykane to infekcje dróg moczowych, co wynika z większej podatności na infekcje po zabiegu dlatego lekarze często zalecają profilaktyczne stosowanie antybiotyków. U niektórych pacjentów mogą pojawić się problemy z oddawaniem moczu, miejscowy ból i dyskomfort w miejscu iniekcji, czy obecność krwi w moczu ale objawy te są zazwyczaj łagodne i ustępują samoistnie w ciągu kilku dni. Chociaż rzadko, to u niektórych osób mogą  reakcje alergiczne na toksynę botulinową.

Iniekcje botoksu do pęcherza moczowego stanowią nowoczesne i efektywne rozwiązanie w leczeniu nietrzymania moczu, zwłaszcza przy naglącym nietrzymaniu moczu oraz nietrzymaniu moczu o podłożu neurogennym. Ze względu na swój minimalnie inwazyjny charakter oraz dużą efektywność, zabieg ten jest atrakcyjną opcją terapeutyczną dla pacjentów, którzy nie osiągnęli satysfakcjonujących wyników stosując tradycyjne metody leczenia. Ponadto, redukcja objawów nietrzymania moczu znacząco poprawia jakość życia dotkniętych tym problemem osób  a także zmniejsza ich poczucie wstydu, które często towarzyszy tej dolegliwości.