6 mitów na temat raka jajnika. Co warto wiedzieć?
Rak jajnika często budzi strach i obawy wpływając na decyzje związane z leczeniem oraz na właściwe podejście do tej choroby. Jednak z odpowiednim leczeniem, mimo że jest ono skomplikowane i wieloetapowe to współczesna medycyna potrafi osiągnąć pozytywne wyniki. Choroba ta dotyka pacjentki w różnym wieku co sprawia, że jest zawsze trudnym wyzwaniem. Szczególnie narażone są kobiety w wieku około 50. i 60. roku życia choć rak jajnika może rozwinąć się również u kobiet młodszych, poniżej 30. roku życia, u których przypadki te są mniej typowe. To podkreśla znaczenie świadomości i wczesnej diagnozy w walce z tym ciężkim nowotworem. Rak jajnika nie bez powodu często nazywany „cichym zabójcą” ponieważ jest jednym z najbardziej zdradliwych nowotworów ginekologicznych głównie z powodu braku jednoznacznych, wczesnych objawów i trudności w diagnostyce. Wokół tego poważnego schorzenia narosło wiele mitów, które wprowadzają w błąd i mogą wpływać na decyzje zdrowotne kobiet. Rozprzestrzenianie nieprawdziwych informacji może prowadzić do niepotrzebnego strachu lub zaniechania odpowiednich działań profilaktycznych i leczniczych. W niniejszym artykule postaramy się rozwiać najczęściej występujące mity na temat raka jajnika, dostarczając informacji, które pomogą zrozumieć na co naprawdę warto zwrócić uwagę.
Mit 1: Rak jajnika dotyczy tylko starszych kobiet
Chociaż ryzyko raka jajnika wzrasta z wiekiem i najczęściej jest on diagnozowany u kobiet po menopauzie to może on wystąpić w każdym wieku. Większość przypadków raka jajnika diagnozowana jest u kobiet w przedziale wiekowym 50-70 lat, jednak choroba ta może dotknąć również znacznie młodsze osoby. Chociaż rzadko, zdarza się, że rak jajnika rozwija się nawet u bardzo młodych dziewcząt. Szacuje się, że około 15% przypadków tego nowotworu występuje u kobiet poniżej 50. roku życia.
Mit 2: Rak jajnika ma wyraźne objawy
Jednym z największych nieporozumień jest przekonanie, że rak jajnika zawsze daje wyraźne objawy. W rzeczywistości objawy są często niejednoznaczne i łatwe do przeoczenia ponieważ mogą przypominać problemy żołądkowo-jelitowe, ze strony układu moczowego lub inne powszechne dolegliwości. Objawy takie jak wzdęcia, ból brzucha, częste oddawanie moczu czy szybkie uczucie sytości, zmęczenie mogą być mylnie przypisywane do innych, mniej poważnych schorzeń. Rzadko zdarza się aby typowe objawy związane z układem rodnym takie jak krwawienia były wczesnym sygnałem ostrzegawczym w przypadku nowotworu jajnika. Chociaż obecność krwawień mogłaby szybciej zwrócić uwagę pacjentek na potencjalny problem to w rzeczywistości tego rodzaju symptomy pojawiają się stosunkowo rzadko w kontekście tego nowotworu.
Mit 3: Badanie USG zawsze wykryje raka jajnika
Chociaż ultrasonografia przezpochwowa (USG transwaginalne) jest cennym narzędziem w diagnostyce ginekologicznej to nie jest ono wystarczająco skuteczne by wykryć wszystkie przypadki raka jajnika, szczególnie w początkowych etapach. USG może pomóc zidentyfikować nieprawidłowe masy w jajnikach ale nie jest w stanie potwierdzić, czy są one nowotworowe. Dlatego jedynym pewnym sposobem na potwierdzenie diagnozy nowotworu złośliwego w przypadku zobrazowania niepokojącej torbieli na jajniku jest operacja chirurgiczna lub laparoskopia diagnostyczna a co za tym idzie analiza histopatologiczna pobranego wycinka. W procesie diagnostycznym raka jajnika stosuje się często badania poziomu markerów CA-125 i HE-4 w surowicy krwi. Ważne jest jednak by mieć na uwadze, że we wczesnych stadiach nowotworu poziomy tych markerów mogą jeszcze nie wykazywać żadnych niepokojących zmian.
Mit 4: Jeśli nie ma historii raka jajnika w rodzinie to ryzyko zachorowania na raka jajnika jest niskie
Chociaż obciążenie genetyczne zwiększa ryzyko raka jajnika to większość przypadków (około 90%) jest sporadyczna i wiele badań naukowych wskazuje, że nowotwór ten występuje u kobiet bez wyraźnej rodzinnej historii raka. Badania wskazują, że mutacje genetyczne takie jak te w genach BRCA1 i BRCA2 zwiększają ryzyko raka jajnika ale te mutacje są odpowiedzialne tylko za niewielki odsetek wszystkich przypadków. Wiele kobiet z rakiem jajnika nie ma żadnej znanej rodzinnej historii raka co sugeruje, że inne czynniki takie jak wiek, endometrioza, styl życia, czy czynniki środowiskowe również odgrywają znaczącą rolę.
Na przykład, badania prowadzone na dużych populacjach wykazały, że chociaż ryzyko raka jajnika jest wyższe u kobiet z rodzinnej historii tego nowotworu to większość przypadków diagnozuje się u kobiet bez takiej historii. Według Amerykańskiego Towarzystwa Onkologicznego (American Cancer Society) ryzyko życiowe zachorowania na raka jajnika dla przeciętnej kobiety w USA wynosi około 1,3%, co podkreśla, że raka jajnika może doświadczyć każda kobieta, niezależnie od jej historii rodzinnej. Regularne badania ginekologiczne i świadomość własnego ciała są zalecane dla wszystkich kobiet niezależnie od historii rodzinnej aby zwiększyć szanse na wczesne wykrycie i leczenie tej choroby. Ponadto, rozważenie czynników ryzyka i konsultacje z genetykiem mogą być przydatne dla kobiet zainteresowanych głębszą oceną indywidualnego ryzyka, szczególnie u pacjentek będących nosicielkami genów BRCA1 lub BRCA2. Kobiety z mutacjami w genach BRCA1 lub BRCA2 mają znacznie zwiększone ryzyko zarówno raka piersi jak i raka jajnika. Ocenia się, że:
- kobiety z mutacją w genie BRCA1 mają około 72% ryzyko rozwoju raka piersi i 44% ryzyko rozwoju raka jajnika do 80. roku życia.
- kobiety z mutacją w genie BRCA2 mają około 69% ryzyko rozwoju raka piersi i 17% ryzyko rozwoju raka jajnika do 80. roku życia.
Mit 5: Usunięcie jajników gwarantuje ochronę przed rakiem jajnika
Usunięcie jajników, znane medycznie jako ooforektomia jest procedurą chirurgiczną, która polega na usunięciu jednego lub obu jajników. Często jest rozważana jako metoda zapobiegania rakowi jajnika zwłaszcza u kobiet, które są w grupie wysokiego ryzyka rozwoju tego nowotworu z powodu genetycznych predyspozycji takich jak mutacje w genach BRCA1 lub BRCA2. Usunięcie jajników znacząco redukuje ryzyko zachorowania na raka jajnika, ponieważ eliminuje główne źródło, z którego nowotwór mógłby się rozwijać. U kobiet z mutacjami genów BRCA1 i BRCA2 ooforektomia może obniżyć ryzyko raka jajnika o około 80% do 90%. Jest to szczególnie istotne ponieważ rak jajnika związany z tymi mutacjami jest często agresywny i trudny do wykrycia we wczesnym stadium. Ooforektomia może również obniżyć ryzyko raka piersi u kobiet z mutacjami genetycznymi BRCA1 lub BRCA2 ponieważ obniża poziomy hormonów, które mogą przyczyniać się do rozwoju niektórych rodzajów raka piersi. Jest to ważna korzyść biorąc pod uwagę zwiększone ryzyko raka piersi w tej grupie.
Chociaż usunięcie jajników znacznie zmniejsza ryzyko raka jajnika to nie eliminuje go całkowicie. Nadal istnieje możliwość rozwoju tzw. pierwotnego raka otrzewnej, który jest rzadkim ale podobnym do raka jajnika nowotworem, który może rozwinąć się w komórkach wyściełających miednicę. Ryzyko tego jest znacznie mniejsze ale nadal obecne.
Warto pamiętać, że ooforektomia to poważna decyzja, która niesie za sobą trwałe konsekwencje, w tym przedwczesną menopauzę jeśli zabieg wykonany zostanie przed naturalnym okresem menopauzy. Przedwczesna menopauza wiąże się z różnymi skutkami ubocznymi takimi jak uderzenia gorąca, suchość pochwy, zmiany nastroju i zwiększone ryzyko osteoporozy oraz chorób sercowo-naczyniowych.
Usunięcie jajników może zapewnić znaczącą ochronę przed rakiem jajnika szczególnie dla kobiet z wysokim ryzykiem genetycznym. Jednakże jest to decyzja, która musi być dokładnie rozważona w kontekście osobistego ryzyka, korzyści i potencjalnych skutków ubocznych. Konsultacje z genetykiem, ginekologiem i innymi specjalistami są kluczowe aby zapewnić, że decyzja o przeprowadzeniu ooforektomii jest w pełni świadoma i dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjentki.
Mit 6: Raka jajnika nie da się wyleczyć
Mówienie, że rak jajnika nie da się wyleczyć jest jednym z mitów, który może wprowadzać pacjentki w błąd i negatywnie wpływać na ich podejście do leczenia. Chociaż rak jajnika jest jednym z bardziej trudnych do leczenia nowotworów ze względu na jego często późne wykrywanie to istnieją skuteczne metody leczenia, które mogą prowadzić do remisji a nawet całkowitego wyleczenia, szczególnie w przypadkach gdy choroba zostanie wykryta we wczesnym stadium. Rak jajnika wykryty we wczesnym stadium ma znacznie lepsze rokowanie. W takich przypadkach operacja połączona z chemioterapią może często zakończyć się pełnym wyleczeniem. Statystyki pokazują, że pięcioletnie przeżycie dla pacjentek, u których choroba zostanie wykryta na I lub II etapie zaawansowania choroby może wynosić nawet 70% do 90%. Kluczem jest wczesne wykrycie, które niestety jest rzadkością z powodu niecharakterystycznych symptomów raka jajnika.
W przypadkach zaawansowanego raka jajnika choć leczenie staje się trudniejsze to nadal jest możliwe osiągnięcie remisji. Standardowe leczenie obejmuje połączenie chirurgii i chemioterapii a w niektórych przypadkach także terapii celowanej, która atakuje specyficzne cechy komórek nowotworowych. Opcje te mogą znacząco przedłużyć życie i poprawić jego jakość nawet jeśli pełne wyleczenie może być trudne do osiągnięcia.
Warto pamiętać, że nauka wciąż poszukuje nowych i bardziej skutecznych sposobów leczenia raka jajnika. Postęp w zakresie badań genetycznych i molekularnych otwiera drogi do nowych terapii celowanych i immunoterapii, które oferują nadzieję na bardziej skuteczne leczenie nawet w zaawansowanych przypadkach. Badania kliniczne i rosnąca wiedza o charakterystyce nowotworów jajnika prowadzą do coraz lepszych wyników leczenia. Chociaż rak jajnika jest trudną diagnozą to ważne jest aby pacjentki miały dostęp do rzetelnych informacji i wsparcia, które pomogą im podejmować świadome decyzje dotyczące ich leczenia i zdrowia.
