Rak szyjki macicy – cytologia skuteczne badanie w walce z nowotworem!

Obecnie zachorowalność na raka szyjki macicy w Polsce wynosi ok. 2,5 tys. kobiet rocznie, z czego następnie umiera ok. 1,6 tys. z nich. Pomimo zmniejszającej się zachorowalności na ten nowotwór w naszym kraju, jest ona o około 15 % wyższa niż w innych krajach Unii Europejskiej. Również umieralność na ten nowotwór w naszym kraju jest o około 70% wyższa od przeciętnej w krajach Unii Europejskiej. Aktualnie rak szyjki macicy stanowi siódmą przyczynę zgonów nowotworowych kobiet w naszym kraju. Części z tych zgonów można było uniknąć. O tym, jakie objawy daje rak szyjki macicy, jakie symptomy powinny nas skłonić do wizyty u ginekologa, jakie badania każda z nas powinna wpisać do obowiązkowego kalendarza i wykonywać je raz w roku oraz jak współczesna medycyna radzi sobie z tym nowotworem możecie się dowiedzieć z poniższego artykułu.

Zachorowania na raka szyjki macicy, statystyki nie napawają optymizmem, dlaczego tak się dzieje?

Według mnie główną przyczyną tego stanu rzeczy jest brak edukacji i uciekanie od problemu. Wiele kobiet wychodzi z założenia, że jeżeli nic mi nie dolega, nic nie boli, to nie ma powodu do wykonania badań profilaktycznych. Lepiej więc nie robić nic, bo być może okaże się, że diagnoza wcale nie będzie dobra. A przecież w przypadku raka szyjki macicy chodzi o to, aby zagrożenie rozpoznać odpowiednio wcześnie i reagować. Największa grupa zachorowań to populacja młodych kobiet pomiędzy 20 a 44 rokiem życia, u których rak szyjki macicy odpowiada za 6% zachorowań oraz 10% zgonów nowotworowych. Często problem ten dotyka kobiet, które wcześnie rozpoczynają współżycie lub mają wielu partnerów, a co za tym idzie, ryzyko pojawienia się u nich wirusa HPV jest naprawdę wysokie. Badania epidemiologiczne dowodzą, że wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) jest właśnie główną przyczyną rozwoju nowotworu szyjki macicy oraz czynnikiem onkogennym, przenoszonym drogą płciową, albowiem w znakomitej większości przypadków tej choroby (ponad 90%)   stwierdza się obecność DNA wirusa HPV. Warto dodać, że rak szyjki macicy wymaga trochę czasu, żeby się ujawnić, więc jeżeli każda z tych kobiet miałaby  wykonaną regularnie cytologię raz w roku, nie byłoby szansy na to, aby wirus mógł się u nich rozgościć i doprowadzić do sytuacji skrajnej.

Uczciwa profilaktyka raka szyjki macicy czyli jaka? Skąd brać przykład?

Doskonałym przykładem krajów, które skutecznie radzą sobie z wykrywaniem raka szyjki macicy we wczesnym stadium, są państwa skandynawskie, USA, Australia, Niemcy czy Kanada. Dzięki corocznym zaproszeniom na cytologię wysyłanym do kobiet, udało się tam zredukować prawie do zera śmiertelność związaną z tym nowotworem. W praktyce oznacza to, że uczciwe wykonywanie cytologii raz do roku w znaczący sposób zabezpiecza kobiety przed pojawieniem się tego nowotworu oraz pozwala na stwierdzenie zmian we wczesnych stadiach, zanim doprowadzą one do powstania dysplazji wysokiego stopnia czy nawet raka. Niestety w Polsce, pomimo licznych programów profilaktycznych, wysyłanych zaproszeń, czy możliwości skorzystania z bezpłatnych badań cytologicznych, nie obserwujemy wielkiego entuzjazmu po stronie kobiet i naprawdę niewiele z nich deklaruje chęć skorzystania z nich. Tak naprawdę cytologię raz w roku powinna wykonywać każda kobieta  od momentu rozpoczęcia aktywności seksualnej lub po ukończeniu 18. roku życia oraz panie z grupy podwyższonego ryzyka. Skłamałbym mówiąc, że postęp w zakresie profilaktyki i edukacji Polek w temacie obowiązkowych badań cytologicznych w kierunku raka szyjki macicy jest niezauważalny, niemniej jednak sytuacja wciąż daleka jest od tej, której życzyliby sobie ginekolodzy i onkolodzy.

Dlatego też dużą wagę przykładałbym do roli matek, babek, czy ciotek, które swoim przykładem edukują kolejne pokolenia młodych kobiet, aby cytologia na stałe wpisała się do kalendarza corocznych badań, jak przegląd dentystyczny, czy inne zabiegi, które wykonuje się regularnie. Z tą różnicą, że cytologia może naprawdę uratować życie.

Być może badanie cytologiczne boli i stąd strach przed jego wykonaniem? Rozwiejmy fakty i mity na temat cytologii.

Prawidłowo wykonana cytologia jest badaniem zupełnie bezbolesnym, co najwyżej może wiązać się z lekkim dyskomfortem. Polega ono na pobraniu komórek błony śluzowej pochodzących z nabłonka szyjki macicy specjalnie do tego zaprojektowaną  szczoteczką o elastycznych włóknach. Następnie materiał ten rozprowadza się na szkiełku mikroskopowym i utrwala, a w kolejnym etapie, po jego wybarwieniu, preparat oceniany jest przez cytologa. Badanie powinno wykonać się pomiędzy drugim dniem po zakończeniu krwawienia miesiączkowego a 20 dniem cyklu. Dwie doby przed cytologią panie powinny zrezygnować ze współżycia płciowego, a na cztery dni przed nie powinny stosować leków dopochwowych.

Wynik cytologii – jak powinno się go prawidłowo interpretować?

Aktualnie wynik cytologii podawany jest zwykle w 2 skalach: V-stopniowej skali Papanicolau oraz w skali opisowej zgodnie z klasyfikacją  Bethesda. Interpretacja skali Papanicolau odbywa się w oparciu o pięć grup, gdzie za prawidłowy uznaje się wynik cytologii I i II, wynikiem pośrednim jest III A, natomiast wyniki od III B uznaje się już za nieprawidłowe. Szczegółowa klasyfikacja grup przedstawia się następująco:

• I – prawidłowe komórki nabłonkowe;
• II – prawidłowe komórki nabłonkowe, niewielka ilości bakterii i leukocytów w wymazie;
• III A – w pobranym wymazie zauważa się dużą ilość leukocytów;
• III B – w pobranym wymazie stwierdza się obecność komórek dysplastycznych, czyli nieprawidłowych;
• IV – wykryto nieprawidłowe komórki dysplastyczne, jak i komórki mające cechy raka płaskonabłonkowego przedinwazyjnego;
• V – stwierdzono liczne erytrocyty w rozmazie, leukocyty i komórki nowotworowe charakterystyczne dla raka płaskonabłonkowego, naciekającego szyjkę macicy;

System Bethesda (TBS) jest opisową formą interpretacji wyników cytologii, który informuje o rodzaju zakażenia oraz obecności nieprawidłowych komórek. Uznaje się, że wynik prawidłowy to stopień I, a stopień II  to stwierdzenie aktualnego  stanu zapalnego, który powinien podlegać leczeniu. Dodatkowo w opisie stosuje się poniższe sformułowania:

• ASCUS/AGUS– wynik nieprawidłowy, stwierdzono atypowe komórki nabłonkowe, których nie da się jednoznacznie skwalifikować;
• LSIL– wynik nieprawidłowy, stwierdzono pojedyncze atypowe zmiany niskiego stopnia w komórkach nabłonka płaskiego, co do których istnieje ryzyko przekształcenia w nowotwory;
• HSIL– wynik nieprawidłowy, stwierdzono liczne atypowe zmiany wysokiego stopnia w komórkach nabłonka płaskiego;

Jeśli wynik cytologii jest nieprawidłowy, należy go niezwłocznie omówić z lekarzem, który badanie zlecił, a przede wszystkim omówić z nim dalsze postępowanie i propozycję leczenia.

Wspomniał Pan o grupie ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy – jakie grono kobiet się do niej kwalifikuje?

Szczególną troskę o swoje zdrowie powinny wykazywać panie, u których wykryto zakażenie wysokoonkogennymi typami wirusa HPV: 16, 18, 31, 33, 51, jak również te, u których  występują czynniki współistniejące takie, jak wieloletnie stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej, częste zmiany partnerów, zakażenie wirusem HIV, stosowana immunoterapia, duża liczba porodów w niewielkich odstępach czasowych, stany zapalne narządu płciowego przenoszone drogą płciową inne niż HPV (np. chlamydia, rzęsistek, opryszczka), palenie papierosów, które promuje wbudowywanie wirusa do genomu człowieka, czy wiek pomiędzy 45. a 55. rokiem życia.

Objawy raka szyjki macicy, które powinny nas, kobiety zmusić do odwiedzenia ginekologa?

Rak szyjki macicy, zresztą jak większość nowotworów, daje dolegliwości dopiero w wysokim stadium zaawansowania. Zgodnie z badaniami, szacuje się, że w ok. 10-20%  dysplazji typu CIN 1,2,3 ulega przekształceniu w raka dopiero po upływie 3 do 20 lat, a średni wiek kobiety, u których występują zmiany poprzedzające pojawienie się raka wynosi 28 lat! Warto zaznaczyć, że stany przednowotworowe, czy też rak przedinwazyjny, przebiegają w sposób prawie bezobjawowy. W przypadku raka szyjki macicy objawy pojawiają się więc wtedy, kiedy choroba jest już zaawansowana, a należą do nich plamienia i krwawienia kontaktowe, czyli po odbytym stosunku płciowym, upławy, ból, który może być zlokalizowany w podbrzuszu lub w obrębie miednicy, promieniujący niekiedy do kości ogonowej, który jest często mylony z atakiem rwy kulszowej.

Leczenie raka szyjki macicy – jakie  sposoby leczenia tego nowotworu proponuje współczesna medycyna?

Wybór metody leczenia podyktowany jest przede wszystkim stadium zaawansowania choroby, który ocenia się na podstawie naciekania szyjki macicy lub okolicznych narządów, jak i faktu pojawienia się przerzutów. Wcześnie wykryte stany przedrakowe, jak i nowotwory ograniczone wyłącznie do nabłonka szyjki macicy, leczy się oszczędzająco, a co najważniejsze zabiegi nie wiążą się z utratą płodności. Aktualnie stosuje się konizację, polegająca na usunięciu fragmentu szyjki z patologicznymi zmianami. W inwazyjnych stadiach choroby, w których nowotwór zaczął naciekać na głębsze tkanki szyjki macicy, a nawet okoliczne narządy, stosuje się bardziej radykalne leczenie chirurgiczne. Leczenie operacyjne raka szyjki macicy w większości przypadków może być wykonywane w sposób małoinwazyjny, czyli robotyczny lub laparoskopowy i zazwyczaj obejmuje usunięcie całej macicy z przydatkami oraz węzłami chłonnymi miednicy mniejszej. W niektórych przypadkach, dotyczy to głównie młodych kobiet, u których nowotwór zdiagnozowano we wczesnym stopniu klinicznego zaawansowania, można podjąć decyzję o ograniczeniu rozległości operacji i pozostawieniu jajników. Często zdarza się również, że celem osiągnięcia satysfakcjonujących efektów onkologicznych, w przypadku pacjentek dotkniętych rakiem szyjki macicy, konieczna staje się terapia uzupełniająca, skojarzona w postaci radioterapii i chemioterapii.

Panie Doktorze, czy chciałby Pan na koniec przekazać kobietom, które będą czytać ten artykuł?

Drogie Panie nie bójcie się cytologii! Istnieje skuteczny środek zapobiegający rozwojowi raka szyjki macicy – wystarczy raz w  roku wykonać to proste badanie, które daje pełną gwarancję wyleczenia.