Prostata – kluczowy gruczoł każdego mężczyzny

Prostata, znana również jako gruczoł krokowy  jest niewielkim narządem męskiego układu rozrodczego, który odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu organizmu. Znajduje się poniżej pęcherza moczowego, otaczając początkowy odcinek cewki moczowej a z drugiej strony przylega do odbytnicy. Jej główną funkcją jest produkcja płynu, który stanowi znaczącą część nasienia i jest niezbędny dla prawidłowej aktywności plemników. Prostata jest niewielka ma kształt i wielkość zbliżoną do orzecha włoskiego. Wraz z wiekiem może ulegać powiększeniu, co jest zjawiskiem naturalnym ale może prowadzić do różnych, bardziej poważnych problemów zdrowotnych. Najczęstszymi schorzeniami związanymi z prostatą są łagodny rozrost gruczołu krokowego, zapalenie prostaty oraz rak prostaty.

Funkcje prostaty

Główną rolą prostaty jest produkcja płynu prostatycznego, który wchodzi w skład nasienia. Płyn ten zawiera enzymy, białka i minerały, które odżywiają i chronią plemniki, umożliwiając im prawidłowe funkcjonowanie w drogach rodnych kobiety. Prostata uczestniczy również w procesie ejakulacji, pomagając w „wypchnięciu” nasienia podczas wytrysku. Dodatkowo, gruczoł krokowy odgrywa rolę w kontroli przepływu moczu. Znajduje się tuż poniżej pęcherza moczowego i otacza początkowy odcinek cewki moczowej, przez którą mocz jest odprowadzany z pęcherza na zewnątrz organizmu. Ze względu na swoje położenie, stan i wielkość, prostata ma bezpośredni wpływ na przepływ moczu.

Łagodny rozrost gruczołu krokowego

Łagodny rozrost gruczołu krokowego (BPH – benign prostatic hyperplasia) to najczęstsze schorzenie prostaty u mężczyzn po 50. roku życia. Polega na powiększaniu się prostaty wskutek rozrostu komórek gruczołowych, co może prowadzić do ucisku na cewkę moczową i utrudniać przepływ moczu. Objawy BPH obejmują częste oddawanie moczu, zwłaszcza w nocy (nokturia), trudności z rozpoczęciem mikcji, słaby lub przerywany strumień moczu oraz uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza.

Leczenie łagodnego rozrostu prostaty zależy od nasilenia objawów i wpływu na jakość życia pacjenta. W początkowych stadiach zaleca się obserwację oraz zmianę stylu życia taką jak ograniczenie spożycia płynów przed snem czy unikanie kofeiny i alkoholu. W przypadku nasilonych objawów stosuje się farmakoterapię, która może obejmować leki alfa-blokery rozluźniające mięśnie gładkie cewki moczowej lub inhibitory 5-alfa-reduktazy zmniejszające objętość prostaty. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne, takie jak przezcewkowa resekcja prostaty (TURP) lub nowoczesne metody minimalnie inwazyjne takie jak HoLEP.

Zapalenie prostaty

Zapalenie prostaty to stan zapalny gruczołu krokowego, który może być spowodowany infekcją bakteryjną lub innymi czynnikami niezakaźnymi. Wyróżnia się kilka typów zapalenia prostaty: ostre bakteryjne zapalenie prostaty, przewlekłe bakteryjne zapalenie prostaty, przewlekłe zapalenie niebakteryjne (zespół przewlekłego bólu miednicy) oraz bezobjawowe zapalenie prostaty.

Objawy zapalenia prostaty mogą obejmować ból w okolicy krocza, dolnej części pleców, dyskomfort podczas oddawania moczu, częste parcie na mocz, bolesną ejakulację oraz ogólne objawy infekcyjne takie jak gorączka i dreszcze w przypadku ostrego zapalenia. Leczenie zależy od przyczyny. W infekcjach bakteryjnych stosuje się antybiotyki, natomiast w zapaleniach niebakteryjnych terapię przeciwbólową, przeciwzapalną oraz metody fizjoterapeutyczne.

Rak prostaty

Rak prostaty jest jednym z najczęściej diagnozowanych nowotworów u mężczyzn i stanowi poważny problem zdrowotny. Ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem, zwłaszcza po 65. roku życia. Czynniki ryzyka obejmują również obciążenie rodzinne (występowanie raka prostaty w rodzinie), pochodzenie etniczne (większa częstość wśród mężczyzn rasy czarnej) oraz czynniki genetyczne.

We wczesnych stadiach rak prostaty często przebiega bezobjawowo. W miarę postępu choroby mogą pojawić się objawy podobne do tych występujących przy BPH takie jak trudności w oddawaniu moczu, osłabienie strumienia moczu, częste oddawanie moczu czy krwiomocz. Mogą również wystąpić bóle w okolicy miednicy, bioder czy pleców, spowodowane przerzutami nowotworu do kości.

Diagnostyka raka prostaty opiera się na badaniu per rectum (DRE), oznaczeniu poziomu PSA (antygenu swoistego dla prostaty) we krwi oraz badaniach obrazowych takich jak ultrasonografia przezodbytnicza czy rezonans magnetyczny. W przypadku podejrzenia nowotworu wykonuje się biopsję prostaty, która pozwala na potwierdzenie diagnozy i ocenę stopnia złośliwości nowotworu.

Leczenie raka prostaty zależy od stadium zaawansowania choroby, wieku pacjenta, jego stanu zdrowia oraz preferencji. Opcje terapeutyczne obejmują aktywną obserwację (w przypadku wolno rosnących nowotworów u starszych pacjentów), radykalną prostatektomię (chirurgiczne usunięcie prostaty), radioterapię zewnętrzną lub brachyterapię (wewnętrzne napromienianie), terapię hormonalną hamującą działanie testosteronu oraz chemioterapię w zaawansowanych stadiach choroby.

Do jakiego lekarza się udać w przypadku problemów z prostatą?

W przypadku problemów z prostatą należy udać się do lekarza urologa. Urolog jest specjalistą zajmującym się diagnozowaniem i leczeniem schorzeń układu moczowo-płciowego u mężczyzn, w tym chorób prostaty. Jeśli doświadczasz objawów takich jak trudności w oddawaniu moczu, częste nocne wizyty w toalecie, słaby lub przerywany strumień moczu, uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza, ból czy pieczenie podczas mikcji, krew w moczu lub nasieniu lub dyskomfort w okolicy miednicy, wizyta u urologa jest wskazana. Lekarz przeprowadzi wywiad medyczny, badanie fizykalne oraz może zlecić dodatkowe badania, takie jak oznaczenie poziomu PSA we krwi czy ultrasonografię prostaty. Wczesna konsultacja z urologiem pozwala na szybką diagnozę i wdrożenie odpowiedniego leczenia, co może znacząco poprawić jakość życia i zapobiec poważniejszym powikłaniom zdrowotnym.

Jak prawidłowo dbać o prostatę. Czyli profilaktyka i badania kontrolne

Ze względu na często bezobjawowy przebieg chorób prostaty, regularne badania kontrolne są kluczowe dla wczesnego wykrycia i skutecznego leczenia. Zaleca się  aby mężczyźni po 50. roku życia (lub po 45. roku życia w przypadku obciążenia rodzinnego) wykonywali coroczne badania per rectum oraz oznaczenie poziomu PSA we krwi. Wczesne wykrycie raka prostaty zwiększa szanse na pełne wyleczenie i pozwala na zastosowanie mniej inwazyjnych metod leczenia. Ważne jest także zwracanie uwagi na sygnały wysyłane przez organizm. Objawy wymienione powyżej powinny skłonić do natychmiastowej konsultacji z lekarzem. Nie należy bagatelizować żadnych niepokojących symptomów, nawet jeśli wydają się błahe.

Czy styl życia wpływa na zdrowie prostaty?

Wpływ stylu życia na zdrowie prostaty jest przedmiotem wielu badań. Dieta bogata w owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe oraz niskotłuszczowe źródła białka może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka chorób prostaty. Szczególnie korzystne mogą być produkty zawierające likopen (np. pomidory), izoflawony (soja) oraz przeciwutleniacze. Regularna aktywność fizyczna również pomaga w utrzymaniu prawidłowej masy ciała i może mieć pozytywny wpływ na zdrowie układu moczowo-płciowego. Ćwiczenia pomagają w utrzymaniu prawidłowej masy ciała, poprawiają krążenie i mogą wpływać pozytywnie na funkcjonowanie układu moczowo-płciowego. Zaleca się co najmniej 150 minut umiarkowanej aktywności fizycznej tygodniowo takiej jak szybki marsz, jazda na rowerze czy pływanie. Ograniczenie spożycia alkoholu, rzucenie palenia oraz unikanie ekspozycji na toksyny środowiskowe takie jak pestycydy czy metale ciężkie również mogą przyczynić się do zmniejszenia ryzyka rozwoju chorób prostaty. Ważne jest również unikanie długotrwałego siedzenia i dbanie o regularność aktywności seksualnej, co może pozytywnie wpływać na funkcjonowanie gruczołu krokowego. Niektóre badania sugerują, że regularna ejakulacja może pomagać w oczyszczaniu prostaty z substancji mogących przyczyniać się do rozwoju chorób w jej obrębie.