Obrzęk śluzowaty – co to za choroba i jak można ją leczyć?
Obrzęk śluzowaty, niegdyś nazywany chorobą Gulla, jest jednym z najpoważniejszych objawów związanych z dysfunkcją tarczycy. Jego występowanie jest bezpośrednio związane z niedoborem hormonów tarczycy, szczególnie w przebiegu niedoczynności tarczycy. Choć obrzęk śluzowaty jest często kojarzony z niedoczynnością tarczycy, może wystąpić także w przypadkach nadczynności, takich jak choroba Gravesa-Basedowa. W niniejszym artykule wyjaśnimy, czym jest obrzęk śluzowaty, jakie są jego przyczyny, objawy oraz jak przebiega leczenie tej choroby.
Co to jest obrzęk śluzowaty?
Obrzęk śluzowaty to specyficzny rodzaj opuchlizny, który pojawia się na skutek zaburzeń hormonalnych w organizmie, zwłaszcza niedoczynności tarczycy. Jest on wynikiem odkładania się w skórze i tkance podskórnej substancji śluzowatych, takich jak glikozaminoglikany, które mają zdolność wiązania wody. Z tego powodu obrzęk śluzowaty różni się od innych obrzęków, ponieważ nie pozostawia wgłębienia po naciśnięciu (tzw. obrzęk bez wżerów).
Choroba ta najczęściej występuje u osób cierpiących na niedoczynność tarczycy, zwłaszcza na tle autoimmunologicznego zapalenia tarczycy, jakim jest choroba Hashimoto. W rzadkich przypadkach może także wystąpić u osób z nadczynnością tarczycy, szczególnie u pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa.
Obrzęk śluzowaty – przyczyny
Przyczyną obrzęku śluzowatego jest przede wszystkim niedobór hormonów tarczycy, czyli tyroksyny (T4) oraz trójjodotyroniny (T3). Hormony te są odpowiedzialne za regulację metabolizmu organizmu, a ich brak prowadzi do szeregu zaburzeń, które manifestują się między innymi jako obrzęki. W niedoczynności tarczycy dochodzi do:
- Nadmiernej akumulacji mucyn (glikoprotein) w tkankach łącznych, co prowadzi do zatrzymywania wody w tych tkankach.
- Zwiększonej przepuszczalności naczyń krwionośnych, co sprzyja przenikaniu płynów do przestrzeni międzykomórkowej.
- Zmian w pracy fibroblastów (komórek tkanki łącznej), co wpływa na produkcję kolagenu i macierzy pozakomórkowej.
W przypadku obrzęku śluzowatego przedgoleniowego, który występuje w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa, mechanizm jest nieco inny. Dochodzi tu do stymulacji fibroblastów przez przeciwciała przeciwko receptorowi TSH, co prowadzi do nadmiernej produkcji kwasu hialuronowego i obrzęku w okolicach goleni.
Obrzęk śluzowaty – objawy
Objawy obrzęku śluzowatego mogą być różnorodne, w zależności od stopnia zaawansowania choroby i jej przyczyny. Do najczęstszych objawów należą:
- Opuchlizna twarzy – najczęściej obejmuje okolice oczu, powieki i grzbiet nosa. Twarz staje się nabrzmiała, a rysy twarzy wyraźnie się zaostrzają.
- Sucha i szorstka skóra – skóra na twarzy i kończynach może być przesuszona, woskowata i gruba.
- Zmiany głosu – obrzęk błon śluzowych gardła i krtani może prowadzić do chrypki i niewyraźnej mowy.
- Inne objawy ogólnoustrojowe – osoby cierpiące na obrzęk śluzowaty mogą doświadczać osłabienia, senności, zimna, przybierania na wadze, łamliwości włosów oraz problemów z koncentracją.
U pacjentów z nadczynnością tarczycy, zwłaszcza w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa, obrzęk śluzowaty przedgoleniowy manifestuje się jako zgrubienie i opuchlizna skóry w okolicy podudzi.
Śpiączka z obrzękiem śluzowatym – skrajna postać choroby
Najcięższą postacią niedoczynności tarczycy jest tzw. śpiączka z obrzękiem śluzowatym (myxedema coma), która jest stanem zagrożenia życia. Jest to skrajne stadium nieleczonej lub źle kontrolowanej niedoczynności tarczycy. Objawia się ona uogólnionym obrzękiem, zaburzeniami poznawczymi, letargiem, hipotermią (temperatura ciała poniżej normy), spowolnieniem akcji serca oraz innymi objawami charakterystycznymi dla niedoczynności tarczycy.
Do czynników ryzyka wystąpienia śpiączki z obrzękiem śluzowatym zaliczamy:
- Ekstremalne wychłodzenie organizmu,
- Zakażenia, np. zapalenie płuc,
- Przerwanie leczenia hormonami tarczycy,
- Urazy lub silny stres,
- Działanie niektórych leków (np. leki uspokajające, barbiturany).
Stan ten wymaga natychmiastowej interwencji medycznej, gdyż w przeciwnym razie może prowadzić do niewydolności wielonarządowej i zgonu.
Obrzęk śluzowaty – leczenie
Podstawą leczenia obrzęku śluzowatego w przebiegu niedoczynności tarczycy jest podawanie hormonów tarczycy, takich jak L-tyroksyna. Regularna suplementacja hormonami pomaga w stabilizacji poziomu hormonów we krwi i powrót do prawidłowego metabolizmu. W przypadku pacjentów ze śpiączką z obrzękiem śluzowatym, leczenie odbywa się na oddziałach intensywnej terapii, a leki podawane są dożylnie.
U osób z obrzękiem śluzowatym przedgoleniowym w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa leczenie polega na terapii przeciwtarczycowej oraz specjalistycznej terapii przeciwobrzękowej, w tym drenażu limfatycznym, kompresjoterapii i leczeniu miejscowym owrzodzeń. Aktywność fizyczna oraz obniżenie masy ciała mogą również korzystnie wpłynąć na zmniejszenie obrzęków.
Obrzęk śluzowaty to groźna manifestacja zaburzeń tarczycy, która nie tylko powoduje fizyczne zmiany w wyglądzie pacjenta, ale również może prowadzić do skrajnych, zagrażających życiu stanów, takich jak śpiączka z obrzękiem śluzowatym. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie hormonalne są kluczowe w walce z tym schorzeniem. Pacjenci powinni być pod stałą opieką endokrynologa, który będzie monitorować poziomy hormonów i dostosowywać terapię, aby uniknąć powikłań.
