Legionella. Jak skutecznie chronić się przed niebezpiecznymi bakteriami?
Legionella to bakteria, która może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, zwłaszcza w środowiskach gdzie woda jest magazynowana lub cyrkuluje przez skomplikowane systemy rur i zbiorników. Bakteria Legionella pneumophila będąca głównym czynnikiem powodującym chorobę legionistów, czyli legionelozę może rozwijać się w różnych środowiskach wodnych, w tym w instalacjach ciepłej wody, systemach klimatyzacyjnych czy fontannach. Legioneloza to poważna infekcja płuc, która w najcięższych przypadkach może prowadzić do zapalenia płuc, niewydolności oddechowej a nawet śmierci. Świadomość jak działa bakteria i jak można się przed nią chronić ma kluczowe znaczenie, zwłaszcza w kontekście coraz częstszych przypadków choroby legionistów w różnych częściach świata.
Gdzie można spotkać bakterię Legionella?
Bakteria Legionella naturalnie występuje w środowisku wodnym, szczególnie w ciepłych zbiornikach wodnych takich jak jeziora, rzeki czy bagna ale jej obecność w naturze zazwyczaj nie stanowi zagrożenia dla zdrowia człowieka. Problem pojawia się gdy bakterie Legionella rozmnażają się w systemach wodociągowych, zwłaszcza w budynkach użyteczności publicznej, hotelach, szpitalach, ośrodkach rekreacyjnych a nawet w prywatnych domach. Legionella rozwija się najlepiej w temperaturach wody od 25°C do 45°C, co czyni systemy ciepłej wody idealnym środowiskiem do jej wzrostu. Stojąca woda, biofilm (czyli cienka warstwa bakterii osadzająca się na wewnętrznych powierzchniach rur i zbiorników) a także osady, rdza i kamień kotłowy to czynniki sprzyjające namnażaniu się tej bakterii.
Jak można zakazić się Legionellą?
Do zakażenia Legionellą dochodzi głównie drogą wziewną gdy bakterie unoszą się w powietrzu w postaci drobnych kropel wody, na przykład w aerozolu generowanym przez prysznice, jacuzzi, klimatyzatory czy nawilżacze powietrza. Wdychając te zakażone mikrokropelki, człowiek może zostać narażony na bakterie, które następnie przedostają się do płuc, wywołując infekcję. Warto zaznaczyć, że bezpośrednie picie wody skażonej Legionellą nie prowadzi do zakażenia ponieważ bakterie te nie przeżywają w układzie pokarmowym. Najbardziej narażone na zachorowanie są osoby starsze, osoby z osłabionym układem odpornościowym, palacze oraz osoby cierpiące na przewlekłe choroby płuc.
Jakie objawy daje choroba legionistów?
Choroba legionistów, czyli legioneloza zaczyna się objawami grypopodobnymi takimi jak gorączka, dreszcze, bóle głowy i mięśni, kaszel a w cięższych przypadkach rozwija się w zapalenie płuc. Legioneloza może być mylona z innymi infekcjami układu oddechowego, dlatego diagnoza opiera się na specjalistycznych badaniach takich jak testy na obecność bakterii Legionella w próbkach moczu lub plwociny. Najcięższe przypadki choroby wymagają hospitalizacji i leczenia antybiotykami. Choć leczenie antybiotykami jest skuteczne to nieleczona legioneloza może prowadzić do poważnych komplikacji, takich jak niewydolność oddechowa a w skrajnych przypadkach do śmierci.
Powikłania nieleczonej infekcji Legionellą
Powikłania wynikające z zakażenia Legionellą mogą być poważne zwłaszcza u osób z osłabionym układem odpornościowym, osób starszych, palaczy oraz osób cierpiących na choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) czy choroby serca. Legionella wywołuje dwie główne choroby: legionelozę, znaną również jako choroba legionistów, oraz gorączkę Pontiac. Choroba legionistów, będąca formą ciężkiego zapalenia płuc jest bardziej niebezpieczna i może prowadzić do poważnych powikłań.
Najczęstszym powikłaniem legionelozy jest ostre zapalenie płuc, które może prowadzić do niewydolności oddechowej. Niewydolność oddechowa to stan, w którym płuca nie są w stanie dostarczać wystarczającej ilości tlenu do krwi, co może skutkować potrzebą leczenia na oddziale intensywnej terapii, w tym podłączenia pacjenta do respiratora.
Innym poważnym powikłaniem może być posocznica (sepsa), czyli zakażenie krwi. Gdy bakterie Legionella dostają się do krwiobiegu mogą powodować ogólnoustrojowe zakażenie, co prowadzi do niebezpiecznych reakcji organizmu. Posocznica wymaga natychmiastowej interwencji medycznej i może być śmiertelna, jeśli nie zostanie szybko leczona.
W rzadkich przypadkach legioneloza może prowadzić do uszkodzenia nerek, zwłaszcza u osób z już istniejącymi schorzeniami nerek. Przewlekłe zapalenie nerek może wymagać dializoterapii lub innych długotrwałych interwencji medycznych.
Zakażenie Legionellą może także wpływać na układ nerwowy, prowadząc do zaburzeń neurologicznych takich jak splątanie, drgawki czy śpiączka. W skrajnych przypadkach mogą wystąpić trwałe uszkodzenia mózgu.
Warto pamiętać, że w przypadku osób starszych oraz tych o osłabionym układzie odpornościowym ryzyko śmierci związane z zakażeniem Legionellą jest znacznie wyższe, zwłaszcza jeśli choroba nie zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowana i leczona.
Czym jest gorączka Pontiac wywoływana przez Legionellę?
Gorączka Pontiac to łagodniejsza forma zakażenia wywołanego przez bakterie z rodzaju Legionella, w przeciwieństwie do cięższej legionelozy (choroby legionistów). Została po raz pierwszy zidentyfikowana w latach 60. w Pontiac w stanie Michigan, stąd jej nazwa. Choroba ma charakter grypopodobny i zwykle nie prowadzi do poważnych komplikacji a objawy ustępują samoistnie po kilku dniach.
Gorączka Pontiac objawia się gorączką, dreszczami, bólem głowy, mięśni i stawów, zmęczeniem oraz ogólnym osłabieniem. W przeciwieństwie do legionelozy, gorączka Pontiac nie powoduje zapalenia płuc a zakażenie dotyczy głównie układu oddechowego, bez poważniejszych uszkodzeń narządów. Objawy pojawiają się zwykle od 24 do 48 godzin po ekspozycji na bakterie a ich przebieg jest łagodny i ustępuje w ciągu 2 do 5 dni bez potrzeby stosowania antybiotyków.
Zakażenie Legionellą, które prowadzi do gorączki Pontiac, następuje zazwyczaj przez wdychanie skażonych kropelek wody lub aerozoli wytwarzanych przez urządzenia takie jak klimatyzatory, fontanny, prysznice czy jacuzzi. Choroba występuje częściej w grupach osób, które miały wspólny kontakt z zainfekowaną wodą, na przykład w miejscach publicznych.
Chociaż gorączka Pontiac jest stosunkowo niegroźna i zwykle nie prowadzi do powikłań to warto być świadomym źródeł potencjalnej ekspozycji na bakterie Legionella, zwłaszcza w środowiskach sprzyjających ich rozwojowi aby zminimalizować ryzyko zakażenia.
Jak chronić się przed Legionellą?
Aby zminimalizować ryzyko zakażenia Legionellą kluczowe jest odpowiednie zarządzanie systemami wodnymi i klimatyzacyjnymi w budynkach. Regularna kontrola temperatury wody oraz przepływu jest niezbędna aby zapobiec namnażaniu się bakterii. Temperatura ciepłej wody powinna być utrzymywana na poziomie co najmniej 60°C w zasobnikach wody a temperatura w punktach poboru, takich jak prysznice, nie powinna spadać poniżej 50°C. Z kolei woda zimna powinna być przechowywana w temperaturze poniżej 20°C, co minimalizuje ryzyko wzrostu bakterii. Ważne jest także regularne czyszczenie i dezynfekcja instalacji wodnych takich jak rzadko używane rury czy zbiorniki. Odkażanie systemów wodnych może odbywać się za pomocą chlorowania, promieniowania UV lub przy użyciu preparatów chemicznych, które niszczą bakterie i zapobiegają tworzeniu się biofilmu.
Jednym z kluczowych działań profilaktycznych jest regularne przeglądanie i konserwacja systemów klimatyzacyjnych oraz innych urządzeń generujących aerozol wodny. Filtry w klimatyzatorach powinny być regularnie wymieniane a urządzenia czyszczone aby zapobiec gromadzeniu się wilgoci i rozwojowi bakterii. Właściciele jacuzzi, basenów i fontann powinni dbać o regularne oczyszczanie i dezynfekcję aby ograniczyć ryzyko zakażenia Legionellą. Ważne jest również aby budynki, w których na co dzień przebywają osoby starsze lub osłabione, były szczególnie monitorowane pod kątem ryzyka zakażeń prionami i innymi patogenami, w tym bakterią Legionella.
Oprócz działań profilaktycznych w dużych budynkach użyteczności publicznej, także w domach prywatnych warto dbać o higienę instalacji wodnych. Jeśli prysznice, krany czy nawilżacze powietrza nie są regularnie używane, bakterie Legionella mogą się namnażać. Dlatego warto przepłukiwać rzadko używane instalacje ciepłą wodą o temperaturze co najmniej 60°C, co skutecznie niszczy bakterie. Warto również dbać o odpowiednią jakość wody w domowych instalacjach np. stosując filtry antybakteryjne oraz regularnie czyszcząc i dezynfekując prysznice, krany czy nawilżacze powietrza.
