Zakażenie Clostridioides difficile. Jaką dietę stosować i co można jeść?

Zakażenie wywołane przez Clostridioides difficile (C. difficile) to poważna infekcja jelitowa, która najczęściej dotyka pacjentów po antybiotykoterapii. Bakterie te mogą prowadzić do ciężkich objawów takich jak biegunka, bóle brzucha a nawet zapalenie jelita grubego. Kluczowym elementem terapii, poza leczeniem farmakologicznym jest odpowiednia dieta, która wspiera proces powrotu do zdrowia, łagodzi objawy oraz pomaga odbudować równowagę mikroflory jelitowej. Właściwie zbilansowane posiłki powinny być lekkostrawne, bogate w płyny i produkty sprzyjające regeneracji przewodu pokarmowego. W tym artykule omówimy  jakie produkty warto włączyć do codziennego menu a czego należy unikać w trakcie leczenia zakażenia C. difficile.

Co to jest Clostridioides difficile?

Clostridioides difficile to gatunek gram-dodatnich, beztlenowych bakterii, które są zdolne do tworzenia przetrwalników, czyli form odpornych na niekorzystne warunki środowiskowe. Występuje naturalnie w środowisku a także w przewodzie pokarmowym wielu zwierząt i ludzi. Bakteria ta zwykle nie powoduje objawów u osób zdrowych  ale może stać się patogenna w określonych warunkach takich jak długotrwałe stosowanie antybiotyków, które zaburzają równowagę mikroflory jelitowej.

Czynniki ryzyka zakażania Clostridioides difficile

Zakażenie Clostridioides difficile (C. difficile) może być wywołane przez kilka kluczowych czynników ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju infekcji. Jednym z najważniejszych czynników jest długotrwałe stosowanie antybiotyków, które zaburzają równowagę mikroflory jelitowej, eliminując „dobre” bakterie i dając przestrzeń do namnażania się C. difficile. Szczególnie ryzykowne są antybiotyki o szerokim spektrum działania. Kolejnym istotnym czynnikiem jest wiek, zwłaszcza u osób powyżej 65. roku życia, które są bardziej podatne na infekcje i powikłania. Hospitalizacja lub pobyt w placówkach opieki długoterminowej również zwiększają ryzyko zakażenia gdyż C. difficile rozprzestrzenia się głównie w środowiskach medycznych, gdzie często dochodzi do kontaktu z zakażonymi powierzchniami. Ponadto osłabiony układ odpornościowy, choroby przewlekłe oraz wcześniejsze zakażenie C. difficile dodatkowo zwiększają ryzyko nawrotu infekcji. Zakażeniom mogą również sprzyjać nieswoiste zapalenia jelit, stosowanie leków immunosupresyjnych i inhibitorów pompy protonowej, ciężkie choroby towarzyszące, takie jak przewlekła niewydolność nerek oraz niedobory odporności, zarówno wrodzone, jak i nabyte.

Objawy zakażenia Clostridioides difficile

Objawy zakażenia Clostridioides difficile mogą się różnić w zależności od ciężkości infekcji ale najczęściej zaczynają się od nasilającej się biegunki, która trwa kilka dni. Często występują wodniste stolce, nawet kilka razy dziennie, które są kluczowym symptomem choroby. Zakażeniu często towarzyszy silny ból brzucha, skurcze oraz wzdęcia a pacjenci mogą odczuwać ogólne osłabienie. U niektórych osób pojawia się gorączka, która może wskazywać na rozwój poważniejszych stanów zapalnych. W bardziej zaawansowanych przypadkach dochodzi do znacznej utraty płynów, co prowadzi do odwodnienia, suchości w ustach a także spadku ciśnienia krwi. Objawy mogą się nasilić, prowadząc do ciężkiego zapalenia jelita grubego, które czasami wymaga hospitalizacji. Nieleczone zakażenie może prowadzić do powikłań takich jak toksyczne rozdęcie okrężnicy czy perforacja jelit, co stanowi zagrożenie życia. Ważne jest, że pierwsze objawy zakażenia zwykle pojawiają się w ciągu kilku dni po rozpoczęciu antybiotykoterapii ale mogą również wystąpić kilka tygodni po jej zakończeniu.

Diagnoza i leczenie zakażenia Clostridioides difficile

Diagnoza zakażenia C. difficile opiera się na badaniu próbek kału w celu wykrycia obecności toksyn wytwarzanych przez bakterię. W leczeniu stosuje się zazwyczaj antybiotyki a w przypadkach ciężkich zakażeń może być konieczna hospitalizacja a także wdrożenie odpowiednich środków kontroli zakażeń w celu zapobiegania dalszemu rozprzestrzenianiu się bakterii.

Profilaktyka biegunki poantybiotykowej

Profilaktyka biegunki poantybiotykowej opiera się na kilku kluczowych strategiach mających na celu minimalizowanie ryzyka jej wystąpienia. Jednym z najważniejszych elementów jest stosowanie antybiotyków tylko wtedy, gdy jest to naprawdę konieczne, zgodnie z zaleceniami lekarza i unikanie nadużywania tych leków. Ograniczenie stosowania antybiotyków o szerokim spektrum działania, które mają tendencję do niszczenia zarówno szkodliwych jak i korzystnych bakterii, może pomóc w ochronie mikroflory jelitowej.

Wprowadzenie probiotyków w trakcie i po zakończeniu antybiotykoterapii jest kolejną skuteczną metodą profilaktyki. Probiotyki, zwłaszcza te zawierające szczepy Lactobacillus i Saccharomyces boulardii mogą przyczynić się do odbudowy zdrowej flory jelitowej, co zmniejsza ryzyko zaburzeń przewodu pokarmowego, w tym biegunki. Ważne jest również dbanie o prawidłową dietę w trakcie i po leczeniu antybiotykami – dieta bogata w błonnik, owoce, warzywa oraz produkty fermentowane takie jak jogurty, wspomaga regenerację mikrobioty jelitowej.

Dbanie o odpowiednią higienę, szczególnie w warunkach szpitalnych jest istotne w zapobieganiu biegunce poantybiotykowej, zwłaszcza w kontekście zakażeń Clostridioides difficile. Regularne mycie rąk, przestrzeganie procedur higienicznych i dezynfekcja powierzchni mogą zapobiec rozprzestrzenianiu się bakterii odpowiedzialnych za to powikłanie.

Dieta w zakażeniu Clostridioides difficile

Dieta podczas zakażenia Clostridioides difficile odgrywa istotną rolę w procesie leczenia i regeneracji układu pokarmowego. Ze względu na ryzyko wystąpienia biegunki, odwodnienia i osłabienia organizmu należy szczególnie zadbać o dostarczanie odpowiednich składników odżywczych i zachowanie lekkostrawności posiłków. W pierwszej fazie choroby, gdy dominują silne objawy jelitowe wskazane jest spożywanie płynnych i półpłynnych posiłków, które są łatwe do strawienia. Ważne jest aby unikać produktów ciężkostrawnych, tłustych i bogatych w błonnik, które mogą dodatkowo obciążać jelita. Zalecane są także małe porcje posiłków podawane regularnie, co pozwala uniknąć dodatkowego podrażnienia przewodu pokarmowego. W miarę ustępowania objawów biegunki można stopniowo wprowadzać do diety produkty o większej zawartości błonnika, ale powinno się unikać surowych owoców i warzyw na rzecz gotowanych. Warto także sięgnąć po ryż, ziemniaki, pieczywo białe oraz chude mięso gotowane na parze. Kluczowe znaczenie ma również nawodnienie organizmu, dlatego picie dużych ilości wody oraz elektrolitów pomaga w regeneracji i utrzymaniu równowagi elektrolitowej. Oto kilka zaleceń:

Etap pierwszy: ostra faza biegunki

• kleiki ryżowe: gotowane na wodzie, mogą być podawane z odrobiną margaryny lub oleju kokosowego.
• pieczywo ryżowe i suchary: najlepiej bez dodatku cukru, czerstwe pieczywo, najlepiej bezglutenowe.
• zupy warzywne: szczególnie z rozgotowanej marchewki.
• kisiel bez cukru: może pomóc w złagodzeniu podrażnienia jelit.
• napoje nawadniające: napar z suszonych jagód, gorzka herbata, woda mineralna.

Etap drugi: stopniowe rozszerzanie diety

• biały ryż, ziemniaki, kasza jaglana: produkty lekkostrawne, które dostarczają energii bez obciążania jelit.
• mięso i wędliny drobiowe: gotowane lub pieczone, najlepiej bez przypraw.
• jajka gotowane na miękko: łatwo przyswajalne źródło białka.
• gotowane warzywa: marchew, buraki, pietruszka, najlepiej w formie musu lub przecieru.
• owoce cytrusowe: w niewielkich ilościach, mogą dostarczyć witaminy c.
• produkty mleczne: tylko fermentowane, takie jak jogurt naturalny czy kefir, najlepiej domowej roboty.