Borelioza – ukryte niebezpieczeństwo lata

Lato to czas, który większość z nas kojarzy z wakacyjnym wypoczynkiem, długimi spacerami w lesie, biwakami oraz beztroskimi chwilami spędzonymi na świeżym powietrzu. Niestety, to również okres, w którym jesteśmy narażeni na ukąszenia kleszczy a wraz z nimi na ryzyko zachorowania na boreliozę. Borelioza znana również jako choroba z Lyme jest infekcją bakteryjną przenoszoną przez kleszcze, która może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych jeśli nie zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowana i leczona. W artykule wytłumaczymy czym dokładnie jest borelioza, jakie daje objawy i jakie środki ostrożności warto stosować aby uniknąć zachorowania.

Co to jest borelioza?

Borelioza jest chorobą wywoływaną przez bakterie z rodzaju Borrelia, które są przenoszone przez kleszcze z rodzaju Ixodes. Choroba ta została po raz pierwszy opisana w latach 70. XX wieku w Lyme, w stanie Connecticut stąd jej alternatywna nazwa – choroba z Lyme. Bakterie Borrelia dostają się do organizmu człowieka poprzez ukąszenie zakażonego kleszcza. Warto wiedzieć, że nie każde ukąszenie kleszcza prowadzi jednak do zakażenia – ryzyko wzrasta, gdy kleszcz pozostaje przyczepiony do skóry przez co najmniej 36-48 godzin.

Objawy boreliozy

Objawy boreliozy mogą być bardzo różnorodne i zmieniać się w miarę postępu choroby. Wczesne rozpoznanie jest kluczowe, aby zapobiec poważnym powikłaniom. Poniżej przedstawiamy szczegółowy opis objawów boreliozy w różnych stadiach choroby.

Wczesna borelioza miejscowa

Pierwsze objawy boreliozy pojawiają się zazwyczaj od kilku dni do kilku tygodni po ukąszeniu przez zakażonego kleszcza. W tej fazie najczęściej występuje:

• rumień wędrujący (erythema migrans): jest to najbardziej charakterystyczny objaw wczesnej boreliozy. Rumień wędrujący to czerwona plama, która stopniowo powiększa się, tworząc pierścieniowy kształt. Może osiągnąć średnicę nawet do 30 cm. Rumień często pojawia się w miejscu ukąszenia kleszcza, ale może też występować w innych miejscach na ciele.
• objawy grypopodobne: pacjenci mogą odczuwać objawy podobne do grypy takie jak gorączka, dreszcze, bóle głowy, zmęczenie, bóle mięśni i stawów. Objawy te mogą występować jednocześnie z rumieniem wędrującym lub niezależnie od niego.

Wczesna borelioza rozsiana

Jeśli borelioza nie zostanie wczesnie zdiagnozowana i leczona, bakterie mogą rozprzestrzeniać się w całym organizmie, prowadząc do bardziej rozległych objawów. W tym stadium, które może wystąpić kilka tygodni do kilku miesięcy po zakażeniu, mogą pojawić się:

• wieloogniskowe rumienie: oprócz pierwotnego rumienia wędrującego mogą pojawić się nowe zmiany skórne w różnych miejscach na ciele.
• objawy neurologiczne: mogą obejmować zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, porażenie nerwu twarzowego (paraliż Bella), neuropatie obwodowe, zaburzenia czucia, bóle nerwów i mięśni.
• objawy kardiologiczne: borelioza może prowadzić do zapalenia mięśnia sercowego oraz zaburzeń rytmu serca.
• objawy stawowe: mogą pojawić się bóle stawów i zapalenie stawów najczęściej dotyczące dużych stawów takich jak kolana.

Późna borelioza

Jeśli choroba nie zostanie odpowiednio leczona może przejść w fazę późną, która może wystąpić miesiące lub lata po początkowym zakażeniu. Późna borelioza charakteryzuje się przewlekłymi objawami, które mogą być trudne do leczenia:

• przewlekłe zapalenie stawów: przewlekłe bóle stawów i zapalenie stawów, które mogą prowadzić do ich uszkodzenia. Najczęściej dotyczy to kolan ale może obejmować także inne stawy.
• przewlekłe objawy neurologiczne: mogą obejmować neuropatie obwodowe, zaburzenia poznawcze, problemy z pamięcią, zaburzenia snu, przewlekłe bóle głowy oraz encefalopatię (uszkodzenie mózgu).
• przewlekłe objawy skórne: mogą wystąpić zmiany skórne, takie jak zanikowe zapalenie skóry, które charakteryzuje się cienką, pomarszczoną skórą.

Objawy niespecyficzne

Niektóre objawy boreliozy mogą być niespecyficzne i trudne do przypisania bezpośrednio do tej choroby. Mogą obejmować przewlekłe zmęczenie, bóle mięśni i stawów, objawy grypopodobne, zmiany nastroju, depresję i lęk. Z tego powodu, borelioza bywa nazywana „wielkim imitatorem” ponieważ jej objawy mogą przypominać wiele innych schorzeń.

Jak widać borelioza to  choroba, której objawy mogą być bardzo różnorodne i zmieniać się w miarę postępu choroby. Wczesne rozpoznanie i leczenie są kluczowe aby zapobiec poważnym powikłaniom zdrowotnym. Rumień wędrujący, objawy grypopodobne, objawy neurologiczne, kardiologiczne i stawowe – wszystkie te symptomy mogą wskazywać na boreliozę. Dlatego w  przypadku podejrzenia choroby niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem, który zleci odpowiednie badania diagnostyczne i wdroży właściwe leczenie. Pamiętaj, że szybka reakcja i odpowiednia terapia mogą uratować zdrowie a nawet życie.

Diagnostyka boreliozy

Diagnostyka boreliozy jest skomplikowana i opiera się na ocenie objawów klinicznych, historii pacjenta oraz wynikach badań laboratoryjnych. Podstawowe testy laboratoryjne to testy serologiczne takie jak test ELISA i test Western Blot, które wykrywają obecność przeciwciał przeciwko Borrelia. Ważne jest jednak, aby pamiętać, że testy te mogą dawać wyniki fałszywie ujemne we wczesnej fazie chorob, dlatego diagnoza opiera się głównie na obrazie klinicznym i historii ukąszenia kleszczy.

Leczenie boreliozy

Leczenie boreliozy polega na podawaniu antybiotyków, które są najbardziej skuteczne gdy choroba zostanie zdiagnozowana we wczesnym stadium. Najczęściej stosowane antybiotyki to doksycyklina, amoksycylina oraz cefuroksym. W zaawansowanych przypadkach gdzie objawy dotyczą układu nerwowego może być konieczne podawanie antybiotyków dożylnie. Oprócz antybiotyków leczenie boreliozy może obejmować terapię wspomagającą mającą na celu łagodzenie objawów i poprawę jakości życia pacjenta. W zależności od potrzeb pacjenta, mogą być stosowane: niesteroidowe leki przeciwzapalne w celu łagodzenia bólu stawów i mięśni jak również kortykosteroidy w  niektórych przypadkach zapalenia stawów, choć ich stosowanie jest kontrowersyjne i wymaga starannej oceny ryzyka i korzyści.

Profilaktyka boreliozy

Najlepszym sposobem zapobiegania boreliozie jest unikanie ukąszeń kleszczy a odpowiednia profilaktyka jest kluczowa aby zmniejszyć ryzyko zakażenia boreliozą. Poniżej przedstawiamy najważniejsze zasady ochrony przed kleszczami i zapobiegania boreliozie.

Unikanie miejsc o wysokim ryzyku występowania kleszczy

• Unikaj wysokiej trawy i zarośli: kleszcze najczęściej przebywają w wysokiej trawie, zaroślach oraz na skraju lasów. Podczas spacerów staraj się trzymać wyznaczonych ścieżek i unikać wchodzenia w gęstą roślinność.
• Wybieraj odpowiednią porę dnia: kleszcze są najbardziej aktywne rano i późnym popołudniem. Jeśli to możliwe planuj swoje wyjścia w inne pory dnia.

Odpowiedni ubiór

• Zakładaj długie rękawy i spodnie: noszenie odzieży zakrywającej skórę może znacznie zmniejszyć ryzyko ukąszenia. Długie rękawy, spodnie wpuszczone w skarpety oraz zamknięte buty to najlepsza ochrona.
• Jasna odzież: wybieraj jasne kolory ubrań ponieważ łatwiej zauważyć na nich kleszcze. Regularnie sprawdzaj odzież podczas pobytu na świeżym powietrzu.

Stosowanie środków odstraszających

• Repelenty na kleszcze: używaj środków odstraszających kleszcze zawierających DEET, picaridin lub olejek eukaliptusowy. Aplikuj repelent na odsłoniętą skórę oraz na odzież zgodnie z instrukcjami producenta.
• Permetryna na odzież: środki zawierające permetrynę można stosować bezpośrednio na odzież i sprzęt turystyczny. Permetryna zabija kleszcze i pozostaje skuteczna przez kilka prań.

Regularne sprawdzanie swojego ciała

• Dokładne sprawdzanie skóry: po powrocie z terenów o wysokim ryzyku występowania kleszczy dokładnie sprawdź całe ciało. Szczególną uwagę zwróć na miejsca gdzie kleszcze lubią się ukrywać takie jak pachwiny, pachy, za uszami, linia włosów i zgięcia kolan.
• Szybkie usunięcie kleszcza: jeśli znajdziesz kleszcza, usuń go jak najszybciej przy pomocy pęsety. Chwyć kleszcza jak najbliżej skóry i delikatnie ale stanowczo wyciągnij, unikając zgniatania jego ciała.

Ochrona wokół domu

• Utrzymuj trawnik krótko przycięty: regularne koszenie trawnika i usuwanie zarośli wokół domu zmniejsza liczbę miejsc gdzie kleszcze mogą się ukrywać.
• Stwórz barierę z kamieni lub żwiru: umieszczenie bariery z kamieni lub żwiru między trawnikiem a zalesionymi obszarami może ograniczyć migrację kleszczy do twojego podwórka.
• Stosuj środki owadobójcze: Ww razie potrzeby używaj środków owadobójczych na trawniku i w ogrodzie, aby zmniejszyć populację kleszczy.

Właściwe postępowanie po ukąszeniu

• Obserwacja miejsca ukąszenia: po usunięciu kleszcza, obserwuj miejsce ukąszenia przez kilka tygodni. Jeśli pojawi się rumień wędrujący lub inne objawy boreliozy, skontaktuj się z lekarzem.
• Wizyta u lekarza: Jeśli doświadczysz objawów takich jak gorączka, bóle głowy, zmęczenie, bóle mięśni i stawów, które mogą sugerować boreliozę niezwłocznie zgłoś się do lekarza.

Lato i wakacje to czas relaksu i aktywności na świeżym powietrzu ale nie należy zapominać o potencjalnych zagrożeniach, takich jak borelioza. Świadomość objawów, wczesna diagnostyka oraz odpowiednia profilaktyka mogą pomóc w zapobieganiu tej poważnej chorobie. Pamiętaj, że szybkie usunięcie kleszcza oraz wczesne rozpoczęcie leczenia mogą znacząco zwiększyć szanse na pełne wyleczenie i uniknięcie długotrwałych powikłań. Ciesz się latem ale zawsze bądź czujny i dbaj o swoje zdrowie!