Wyłyżeczkowanie frakcjonowane macicy (abrazja) w diagnostyce raka endometrium / endocervix
Rak endometrium (błony śluzowej macicy) – określany zwykle jako rak trzonu macicy – zgodnie z szacunkami Krajowego Rejestru Nowotworów w 2020 r. dotknął ponad 6,6 tys. Polek. Średni wiek w chwili rozpoznania choroby wynosi 62 lata, a nowotwór ten diagnozowany jest zwykle u kobiet w wieku okołomenopauzalnym (choć w ostatnich latach zarysowuje się wyraźna tendencja do pojawiania się choroby u coraz młodszych kobiet). Szybkie wykrycie choroby, czyli w stadium zaawansowania, kiedy nowotwór nie przekroczył jeszcze grubości ścian macicy – w większości przypadków daje szansę na całkowite wyleczenie nowotworu. O tym dlaczego zabieg abrazji (wyłyżeczkowania macicy) jest kluczowy w diagnostyce raka endometrium, jak wygląda jego przebieg i czy jest bezpieczny dla kobiet, rozmawiamy z dr n. med. Krzysztofem Mawlichanów – specjalistą ginekologii i położnictwa z krakowskiego Szpitala na Klinach.
Łyżeczkowanie macicy – wskazania do zabiegu
Wyłyżeczkowanie frakcjonowane macicy – jest jednym z najczęściej przeprowadzanych u kobiet zabiegów w obrębie macicy. Choć większość kobiet kojarzy ten zabieg jako procedurę leczniczą w przebiegu połogu lub poronienia, to w rzeczywistości wykonuje się ją bardzo często w celu diagnostyki (oprócz histeroskopii) i istnieje wiele wskazań do jej przeprowadzenia. Wskazaniami do przeprowadzenia zabiegu diagnostycznej abrazji macicy są przede wszystkim nieprawidłowe krwawienia z kanału szyjki lub jamy macicy u kobiet w niemal każdym wieku nie poddające się leczeniu zachowawczemu lub w przypadku każdego krwawienia z dróg rodnych u kobiet po menopauzie, przerost błony śluzowej kanału szyjki macicy (endocervix ) i jamy macicy (endometrium) oraz polipowatość szyjki – lub / i – jamy macicy czy wreszcie podejrzenie raka trzonu macicy. Warto rozważyć wykonanie diagnostyki inwazyjnej (frakcjonowane wyłyżeczkowanie macicy, histeroskopia lub nawet mniej inwazyjne choć nie tak dokładne – tzw. „szczotkowanie” macicy systemem ENDORETTE®) w przypadkach pojawienia się obfitych miesiączek bez wyraźniej przyczyny oraz właśnie podejrzenie występowania polipów w macicy, a czasem pojawienia się nieokreślonych komórek w wymazach cytologicznych ( ASCUS).
Łyżeczkowanie macicy – jak przebiega zabieg
Zabieg wyłyżeczkowania diagnostycznego (frakcjonowanego wyłyżeczkowania) macicy polega na rozszerzeniu kanału szyjki macicy przy pomocy specjalnych walcowatych rozszerzadeł (rozszerzadła Hegara), złuszczeniu błony śluzowej kanału szyjki macicy i oddzielnia – delikatnego zeskrobania błony śluzowej ze ścian jamy macicy – w procesie tym pobierane są fragmenty endocervix i endometrium do badań histopatologicznych. Zabieg trwa ok. 10 – 15 minut i przeprowadzany jest w warunkach szpitalnych w znieczuleniu ogólnym. Właściwie przeprowadzone wyłyżeczkowanie macicy nie wiąże się z powstaniem jakiejkolwiek rany czy blizny operacyjnej z uwagi na fakt, że zabieg przeprowadzany jest drogą pochwową przez anatomiczne struktury tkankowe. Podczas zabiegu lekarz specjalnym narzędziem w kształcie perforowanej łyżeczki (kiureta Recaimiera) złuszcza tkanki błony śluzowej macicy, które następnie deponowane są w specjalnych próbnikach zawierających utrwalacz tkankowy (najczęściej roztwór formaldehydu) i przekazywane są do oceny histopatologicznej. Po wykonaniu zabiegu pacjentka jest wzbudzana z narkozy i może opuścić szpital najczęściej jeszcze w dniu, w którym przeprowadzane było łyżeczkowanie – lub sporadycznie – w dniu następnym. W ciągu kilku dni po wykonaniu zabiegu u Pacjentek mogą utrzymywać się niewielkie krwawienia oraz bolesność w obrębie podbrzusza. Objawy te powinny ustąpić samoistnie. Zabieg łyżeczkowania zwykle nie niesie ze sobą ryzyka poważnych powikłań i warto pamiętać, że wykonywany w każdym z opisywanych przypadków – może uratować kobiece życie.
Wyłyżeczkowanie macicy – jak się przygotować do zabiegu
Zabieg łyżeczkowania nie wymaga specjalnych przygotowań. W dniu zabiegu pacjentka powinna być na czczo i mieć przy sobie wyniki badań takie jak grupa krwi, morfologia z rozmazem, INR oraz APTT. U pacjentek przyjmujących leki na stałe konieczne jest skonsultowanie z ginekologiem lub anestezjologiem konieczności lub nie modyfikacji przewlekłego leczenia farmakologicznego.
Jakie badania wykonać w przypadku potwierdzenia raka endometrium?
Zabieg diagnostycznego wyłyżeczkowania (dookreślany czasem jako biopsja endometrialna) wraz z pobraniem wyskrobin do badania histopatologicznego jest najważniejszym badaniem pozwalającym rozpoznać raka endometrium. U pacjentek, u których wynik mikroskopowy potwierdza diagnozę raka trzonu macicy w celu zaplanowania optymalnej ścieżki leczenia dodatkowo wykonuje się takie badania jak RTG klatki piersiowej oraz tomografię komputerową jamy brzusznej i miednicy mniejszej lub czasem rezonans magnetyczny – celem wykluczenia lub potwierdzenia hipotetycznych przerzutów nowotworu do innych narządów.
Rak endometrium a cytologia
W przeciwieństwie do diagnostyki przesiewowej raka szyjki macicy, gdzie fundamentalnym i oczywistym badaniem jest pobranie wymazu cytologicznego szyjki macicy, w kierunku raka błony śluzowej macicy jedynym powszechnie dostępnym niespecyficznym badaniem mogącym naprowadzić lekarza na trop nowotworu jest wykonanie badania USG ( optymalnie przezpochwowego). Za każdą stwierdzoną tam nieprawidłowością w macicy winno iść frakcjonowane wyłyżeczkowanie macicy (lub inna ze wskazanych metod diagnostyki inwazyjnej). Ważnym jest fakt, że cytologia szyjki macicy nie sprawdza się w diagnostyce raka trzonu macicy i wynik tego badania bywa czasem prawidłowy, pomimo toczącego się raka endometrium. Zgodnie z danymi medycznymi w 4 przypadkach na 5, u kobiet z prawidłowym wynikiem cytologii stwierdza się komórki rakowe w błonie śluzowej macicy.
