Czym są łąkotki i jakie są ich funkcje?
Łąkotki są to struktury o kształcie półksiężyca, które dopasowują powierzchnię kości udowej do powierzchni kości piszczelowej w kolanie. Pełnią rolę amortyzacyjną w stawie kolanowym oraz umożliwiają ruchy obrotowe (w zgięciu). Stabilizują, pozwalają na przenoszenie drgań oraz niwelują szkodliwe działanie wstrząsów i obciążeń. Odpowiadają również za właściwe rozmieszczenie płynu stawowego, a także chronią przed niezamierzonymi, niekontrolowanymi ruchami w stawie, mogącym doprowadzić do jego uszkodzenia. Łąkotka przyśrodkowa jest połączona z torebką stawową, natomiast łąkotka boczna jest bardziej ruchoma.
Jakie są wskazania do przeszczepu łąkotki?
Przeszczep łąkotki wykonuje się najczęściej u osób poniżej 50 roku życia, którzy przebyli uraz łąkotki. Jest to leczenie stosowane w zaawansowanych uszkodzeniach struktury – gdy niemożliwe jest jej zszycie, lub gdy wcześniej została ona usunięta.
U jakich pacjentów można wykonać przeszczep łąkotki?
Przeszczep łąkotki wykonuje się u osób młodych, u których nie rozwinęła się choroba zwyrodnieniowa i którzy nie mają zniszczonej struktury chrząstki stawowej stawu kolanowego. Zazwyczaj są to pacjenci przed ukończeniem 50 roku życia, o prawidłowej masie ciała. Przeszczep łąkotki jest zasadny, gdy uszkodzenia tej struktury są bardzo rozległe – łąkotka nie kwalifikuje się do zszycia, lub wcześniej została usunięta (więcej niż 50%).
Jakie są rodzaje przeszczepu łąkotki?
Przeprowadza się dwa rodzaje przeszczepu łąkotki – allograft oraz fragment syntetycznej łąkotki.
Allograft jest przeszczepem pochodzącym od zmarłego dawcy. Jest ona odpowiedniego przygotowana, zamrożona i przechowywana w Banku Tkanek. Ze względu na różną budowę, wzrost, masę chorego, należy przed zabiegiem wykonać badania obrazowe – np. RTG, tomografię komputerową, czy rezonans magnetyczny, celem dokładnego określenia wielkości łąkotki, która będzie pasować do budowy anatomicznej pacjenta, u którego wykonany będzie przeszczep.
Przeszczep fragmentu syntetycznej łąkotki jest możliwy do zrealizowania tylko w sytuacji, gdy łąkotka nie została całkowicie usunięta, a jej część obwodowa oraz osadzenie ma prawidłową, nienaruszoną strukturę, na bazie której można zaimplementować syntetyczny materiał. Implant – fragment syntetycznej łąkotki, opracowany jest z kolegenu typu I (ścięgno Achillesa krowy). Kolagen to białko fibrylarne, pełniące rolę strukturalną. Nadaje odporność na rozciąganie, jest bardzo wytrzymały. Jest głównym składnikiem substancji międzykomórkowej w organizmach zwierzęcych.
Implant pełni rolę rusztowania, ponieważ wszczepiony pacjentowi w miejsce wcześniej usuniętej łąkotki, pozwala na zaangażowanie komórek własnych pacjenta w proces odbudowy. Pokrywają one strukturę implantu i wrastają w niego, by finalnie – co jest celem leczenia – zastąpić implant własną tkanką o cechach zbliżonych do łąkotki.
Na czym polega operacja – przeszczep łąkotki?
Przeszczep łąkotki wykonuje się artroskopowo, w znieczuleniu podpajęczynówkowym, lub ogólnym (pacjent śpi). Wykonuje się małe cięcia, przez które do stawu kolanowego wprowadza się kamerę oraz narzędzia chirurgiczne. Operatorzy oglądają wszystkie struktury stawu na monitorze. Przez nacięcia wprowadza się do stawu również łąkotkę pobraną od dawcy, lub implant syntetyczny. Uprzednio ważne jest dokładne przygotowanie miejsca do implantacji. W przypadku przeszczepu allogenicznego jest to usunięcie starej łąkotki, lub jej fragmentu, który pozostał, a na jej miejsce ułożenie ,,nowej” łąkotki z jak najbardzej precyzyjnym – anatomicznym odwzorowaniem naturalnej pozycji, a następnie jej umocowanie za pomocą śrub, lub innych rozwiązań pozwalających na dokładne osadzenie oraz przyszycie do otaczających tkanek. W przypadku przeszczepu implantu syntetycznego – najpierw dokładnie ocenia się część obwodową starej łąkotki, następnie osadza się implant dokładnie w miejsce pasujące do wypreparowanego ubytku w łąkotce i przyszywa.
Często operacja przeszczepu łąkotki jest połączona z innymi czynnościami naprawczymi i rekonstrukcyjnymi w zakresie stawu kolanowego.
Jak przebiega rekonwalescencja po przeszczepie łąkotki?
Po przeszczepie łąkotki należy odciążać operowaną kończynę – poruszać się o kulach oraz ograniczać wykonywanie ruchów w stanie kolanowym. Przez 1,5 do 2 miesięcy po zabiegu zalecana jest orteza, która będzie miała na celu usztywnienie stawu. Jest to bardzo istotne, ponieważ jest to kluczowy czas do zaadoptowania się przeszczepu.
Pacjent musi przestrzegać zaleceń fizjoterapeuty, prowadzącego rehabilitację, już od kolejnej doby po operacji. Ma ona na celu odtworzenie funkcji stawu kolanowego oraz wzmocnienie mięśni. Czas powrotu do sprawności zależy od bardzo wielu czynników – m.in. metody operacji, rzetelności w rehabilitacji, etc. Hospitalizacja trwa zazwyczaj jedną dobę – kolejnego dnia pacjent jest wypisany do domu, chyba że z uwagi ogólny stan kliniczny, wymaga dłuższej obserwacji.
Lekarz ustala pierwszą wizytę ok. 2 tygodnie od wykonania operacji, podczas której zdejmuje szwy. Zmiana opatrunków powinna mieć miejsce co 3 dni – o sposobie i metodzie wykonania opatrunku pacjent zostanie powiadomiony w czasie wypisu. Powrót do aktywności sportowej po przeszczepie łąkotki jest możliwy, ale powinien nastąpić nie wcześniej niż po upływie 8 miesięcy i mieć charakter powolnej adaptacji.
Jakie korzyści dla pacjenta wynikają z wykonania przeszczepu łąkotki?
Przeszczep łąkotki pozwala pacjentowi na powrót do normalnej aktywności, bez ryzyka przewlekłego bólu stawu kolanowego. Przeszczep zapewnia właściwą amortyzację oraz stabilizuje staw. Ma również duże znaczenie w zakresie prewencyjnym, wobec choroby zwyrodnieniowej, ponieważ właściwe dopasowanie przeszczepu i odtworzenie warunków anatomicznych, chroni chrząstkę stawową przed nadmierną, przyspieszoną degeneracją, spowodowaną miejscowymi przeciążeniami oraz niefizjologicznym rozkładem siły nacisku na struktury stawu kolanowego.
Artykuł powstał przy udziale: Krzysztof Starszak, lek. med. Maciej Otworowski.
